Η Κύπρος έχει δυνάμεις να προσαρμοστεί στο νέο σοκ

Πολλαπλά μηνύματα για τη διαχείριση της νέας πραγματικότητας που έχει δημιουργήσει ο πόλεμος στην Ουκρανία στέλνει ο επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ για την Κύπρο, Wojciech Stanislaw Maliszewski. Ο πολωνικής καταγωγής αξιωματούχος σημειώνει τις αντοχές της κυπριακής οικονομίας κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αλλά η νέα κατάσταση φέρνει και νέες δυσκολίες. Υπογραμμίζει την ανάγκη αποκατάστασης των δημοσιονομικών αποθεμάτων και συγκράτησης των δαπανών, δεν βλέπει στην παρούσα φάση ανάγκη λήψης μέτρων στήριξης και εκφράζει την ελπίδα ότι η Βουλή θα στηρίξει την υλοποίηση του Σχέδιο Ανάκαμψης και Εξυγίανσης. Εξηγεί γιατί πρέπει οι εταιρείες διαχείρισης δανείων πρέπει να αποκτήσουν πρόσβαση σε δεδομένα οφειλετών και τι σημαίνει αυτό για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. 

Υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με τον αντίκτυπο του πολέμου στην Ουκρανία και των κυρώσεων κατά της Ρωσίας. Έχει η κυπριακή οικονομία τις δυνάμεις για να αντιμετωπίσει αυτή τη νέα πρόκληση;

Πιστεύουμε πως ναι, αλλά θα υπάρξουν προκλήσεις. Η κυπριακή οικονομία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξαγωγές υπηρεσιών και ένα σημαντικό μερίδιο αυτών των εξαγωγών πηγαίνει στη Ρωσία. Το γεγονός αυτό καθιστά πράγματι την οικονομία ευάλωτη σε επιπτώσεις από τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Επιπλέον, ορισμένες επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται σε αυτές τις υπηρεσίες -ιδιαίτερα ο τουρισμός- έχουν πληγεί σοβαρά από την πανδημία του κορωνοϊού, γεγονός που τις καθιστά οικονομικά ασθενέστερες και λιγότερο προετοιμασμένες για το νέο σοκ. Ωστόσο, η πανδημία έδειξε επίσης ότι η κυπριακή οικονομία είναι ανθεκτική στους κλυδωνισμούς. Πέρυσι τα επίπεδα απασχόλησης και παραγωγής έφτασαν στα προ της πανδημίας επίπεδα, παρά τις ακόμη χαμηλές αφίξεις τουριστών σε σύγκριση με τα προηγούμενα χρόνια.

Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι άλλοι τομείς της οικονομίας - η πληροφορική για παράδειγμα - πήραν τη σκυτάλη. Αυτό μας δίνει την πεποίθηση ότι υπάρχει δύναμη στην κυπριακή οικονομία που θα της επιτρέψει να προσαρμοστεί στο νέο σοκ.


Στη δήλωσή σας, με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης της πρόσφατης αποστολής του ΔΝΤ στην Κύπρο, σημειώνετε ότι η βασική βραχυπρόθεσμη πρόκληση για την Κύπρο είναι να διαμορφώσει μια πολιτική απάντηση στις οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία. Ποιες προκλήσεις πρέπει να αντιμετωπίσει αυτή η απάντηση;

Επιτρέψτε μου να ξεκινήσω λέγοντας ότι η πολιτική αντίδραση της Κύπρου στην πανδημία του κορωνοϊού ήταν αξιοσημείωτα επιτυχής όσον αφορά την υγεία και τα οικονομικά αποτελέσματα, δεδομένου ότι η Κύπρος εξαρτάται τόσο πολύ από την εξαγωγή υπηρεσιών. Αλλά η επίτευξη αυτών των αποτελεσμάτων απαιτούσε την ανάπτυξη σημαντικής δημοσιονομικής στήριξης. Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι πώς θα αποκατασταθούν τα δημοσιονομικά αποθέματα που εξαντλήθηκαν εν μέρει κατά τη διάρκεια της πανδημίας και κατά πόσον απαιτείται πρόσθετη στήριξη σε αυτό το στάδιο. Δεν βλέπουμε την ανάγκη για νέα μέτρα στήριξης, δεδομένης της κατάστασης στην οποία βρίσκεται τώρα η οικονομία και των προβλεπόμενων επιπτώσεων του πολέμου.

Η οικονομική ανάκαμψη θα επιβραδυνθεί πιθανότατα και η ανεργία μπορεί να αυξηθεί, γεγονός που θα ενεργοποιήσει τους λεγόμενους 'αυτόματους δημοσιονομικούς σταθεροποιητές': οι δαπάνες για το δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας θα αυξηθούν και τα έσοδα θα μειωθούν. Αυτό θα κάνει τη δημοσιονομική προσαρμογή πιο αργή - το δημοσιονομικό έλλειμμα μπορεί να μην διαφέρει πολύ από πέρυσι - αλλά το δημόσιο χρέος θα εξακολουθεί να βρίσκεται σε πτωτική τροχιά και τα δημοσιονομικά αποθέματα θα αποκαθίστανται σιγά-σιγά.



Υπάρχει, όμως, πίεση να εφαρμοστούν μέτρα για τη στήριξη των επιχειρήσεων που έχουν πληγεί από τις κυρώσεις (π.χ. τουρισμός), ενώ υπάρχει και το πρόβλημα των πληθωριστικών πιέσεων, ιδίως στην ενέργεια.

Όπως συζητήσαμε παραπάνω, δεν βλέπουμε την ανάγκη για την εφαρμογή τέτοιων μέτρων στήριξης τώρα, και μάλιστα μια υπερβολικά επιθετική δημοσιονομική αντίδραση θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερες πληθωριστικές πιέσεις. Κάποια μέτρα πολιτικής στήριξης μπορεί να χρειαστούν εάν η κατάσταση επιδεινωθεί, και το ερώτημα είναι πώς θα πρέπει να παρασχεθεί η στήριξη αυτή. Είμαστε της άποψης ότι τα όποια νέα μέτρα θα πρέπει να έχουν ως στόχο να βοηθήσουν όσους πλήττονται από το σοκ, αλλά και να επιτρέψουν την ομαλή ανακατανομή των οικονομικών πόρων (για παράδειγμα μετακίνηση εργαζομένων) από τις δραστηριότητες που θα συρρικνωθούν σε εκείνες που θα επεκταθούν. Έτσι, αντί να υποστηρίζονται συγκεκριμένες επιχειρήσεις, οι δημόσιοι πόροι μπορεί να δαπανηθούν καλύτερα για την υποστήριξη και την επανεκπαίδευση των εργαζομένων ώστε να βρουν νέες και καλύτερες θέσεις εργασίας. 



Αβεβαιοτότητα και μεταρρυθμίσεις

Πώς αντιμετωπίζεται η αβεβαιότητα; Ο πόλεμος μπορεί να τελειώσει εντός του έτους, αλλά οι κυρώσεις μπορεί να παραμείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Υπάρχει πράγματι σημαντική αβεβαιότητα, και γι' αυτό είναι σημαντικό να αποκατασταθούν τα δημοσιονομικά αποθέματα -ή με άλλα λόγια να 'διατηρηθούν πυρομαχικά'- σε περίπτωση που χρειαστεί περισσότερη στήριξη στο μέλλον. Υπάρχουν επίσης πολιτικές που θα βοηθούσαν την οικονομία να προσαρμοστεί στο τρέχον σοκ, αλλά θα την έκαναν επίσης ισχυρότερη μακροπρόθεσμα. Πρόκειται κυρίως για διαρθρωτικές πολιτικές για τη βελτίωση της διακυβέρνησης, την καλύτερη λειτουργία του δικαστικού συστήματος, τη βελτίωση της εκπαίδευσης και των δεξιοτήτων των εργαζομένων και τη δημιουργία καλύτερων ψηφιακών υποδομών. Πολλές από αυτές τις πολιτικές περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Κύπρου, αλλά θα βοηθούσε αν μπορούσαν να εφαρμοστούν ακόμη πιο γρήγορα.


Η νέα κρίση βρίσκει την Κύπρο με υψηλό επίπεδο χρέους. Στόχος είναι η περαιτέρω μείωσή του μέχρι το 2024. Είναι ο στόχος αυτός εφικτός; Θα χρειαστεί να επιβληθούν νέοι φόροι;

Πιστεύουμε ότι η μείωση του δημόσιου χρέους είναι εφικτή με τις τρέχουσες πολιτικές, ακόμη και αφού ληφθούν υπόψη οι επιπτώσεις του πολέμου. Η πρόκληση όμως είναι να διατηρηθεί η δημοσιονομική πειθαρχία στην πλευρά των δαπανών. Για παράδειγμα, ο έλεγχος του μισθολογικού κόστους του δημόσιου τομέα αποτέλεσε πρόκληση στο παρελθόν και η διατήρηση της δημοσιονομικής πειθαρχίας σε αυτή την κατηγορία δαπανών είναι ιδιαίτερα σημαντική. Εάν οι δαπάνες είναι υπό έλεγχο, η σταδιακή μείωση του δημόσιου χρέους θα είναι εφικτή χωρίς νέους φόρους. Συνιστούμε, ωστόσο, να εξεταστούν νέες πηγές εσόδων, δεδομένων των πρόσθετων αναγκών σε δαπάνες που μπορεί να προκύψουν από τις φιλόδοξες πολιτικές της κυβέρνησης για τη βελτίωση των υποδομών και την πρόοδο προς τους πράσινους στόχους της.



Το ΓεΣΥ

Η εισαγωγή του ΓεΣΥ αποτελεί μια σημαντική μεταρρύθμιση για την κοινωνία, αλλά και πρόκληση για τα δημόσια οικονομικά. Φοβάστε έναν εκτροχιασμό των δαπανών για την υγεία;

Η πανδημία αποτέλεσε πρόκληση για τον τομέα της υγείας και είναι κατανοητό ότι υπάρχουν κάποιες οικονομικές εκτροπές που σχετίζονται με την πανδημία. Υπάρχουν επίσης κάποια αρχικά προβλήματα στη μεταρρύθμιση του ΓεΣΥ- συμπεριλαμβανομένων ενδείξεων για καταχρήσεις στο σύστημα. Πιστεύουμε όμως ότι υπάρχουν αρκετοί έλεγχοι στο σύστημα και η κυβέρνηση λαμβάνει πρόσθετα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτών των προβλημάτων. Ξεχωριστά, είναι σημαντικό να σημειωθεί πρόοδος στο σχέδιο για να καταστούν τα δημόσια νοσοκομεία οικονομικά αυτάρκη, το οποίο απαιτεί, μεταξύ άλλων μέτρων, καλύτερη χρήση των εγκαταστάσεών τους για την αποτελεσματικότερη παροχή υπηρεσιών.



Η διαχείριση των ΜΕΔ

Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια μειώνονται από τους ισολογισμούς των τραπεζών μέσω πωλήσεων, αλλά παραμένουν στην οικονομία. Βασικά εργαλεία διαχείρισης, όπως η αφερεγγυότητα, δεν λειτουργούν και υπάρχει ισχυρή πολιτική αντίσταση στην επιτάχυνση των πλειστηριασμών. Βλέπετε νέους κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα;

Δεν βλέπουμε άμεσους κινδύνους για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα. Οι τράπεζες είναι οικονομικά ισχυρές και, όπως αναφέρατε, τα περισσότερα μη εξυπηρετούμενα δάνεια έχουν πλέον μεταφερθεί σε εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων. Όμως πρέπει ακόμη να αντιμετωπιστούν και ένα ισχυρό πλαίσιο αναγκαστικής εκτέλεσης είναι απαραίτητο για την απομάκρυνσή τους από την οικονομία, αναγκάζοντας πιστωτές και οφειλέτες να καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και να διαπραγματευτούν μια λύση. Είναι επίσης σημαντικό να διασφαλιστεί ότι και οι δύο πλευρές -πιστωτές και οφειλέτες- έχουν τις ίδιες πληροφορίες όταν έρχονται σε συμφωνία, και γι' αυτό είναι επίσης σημαντικό να βελτιωθεί το περιβάλλον εργασίας για τις εταιρείες εξαγοράς πιστώσεων και τις εταιρείες διαχείρισης δανείων, συμπεριλαμβανομένης της καλής πρόσβασης σε πληροφορίες του Κτηματολογίου. Οποιαδήποτε αποδυνάμωση του πλαισίου αναγκαστικής εκτέλεσης θα μπορούσε να υπονομεύσει την κουλτούρα πληρωμών και ενδεχομένως να αυξήσει τους χρηματοοικονομικούς κινδύνους στην πορεία. 



Βλέπετε τον κίνδυνο μιας νέας γενιάς μη εξυπηρετούμενων δανείων;

Δεν έχουμε δει ουσιαστική αύξηση των νέων μη εξυπηρετούμενων δανείων, ακόμη και μετά τη λήξη των μέτρων στήριξης -όπως τα μορατόριουμ πληρωμών-. Αλλά θα μπορούσε ακόμη να υπάρξει αύξηση, δεδομένου ότι ορισμένες εταιρείες θα αντιμετωπίσουν ένα διπλό σοκ: πρώτα από την πανδημία και τώρα από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η Κύπρος σημειώνει πρόοδο στην ενίσχυση του πλαισίου αφερεγγυότητας, το οποίο θα βοηθήσει τις εταιρείες που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Και οι τράπεζες στην Κύπρο είναι πολύ καλά κεφαλαιοποιημένες και θα μπορούσαν να διαχειριστούν κάποια αύξηση στα μη εξυπηρετούμενα δάνεια. 



Υπάρχει επίσης καθυστέρηση στην επίτευξη των στόχων για την εκταμίευση χρημάτων από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Ανάκαμψης. Σε ένα σενάριο αδυναμίας χρήσης του 1,2 δισ. ευρώ που διεκδικεί η Κύπρος, αυτό θα αποτελέσει εμπόδιο στις προοπτικές ανάπτυξης;

Το Σχέδιο Ανάκαμψης και Εξυγίανσης της Κύπρου καλύπτει σημαντικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα βοηθήσουν να καταστεί η οικονομία ισχυρότερη και πιο ανθεκτική στους κραδασμούς. Ορισμένες από αυτές τις μεταρρυθμίσεις θα βελτιώσουν επίσης το περιβάλλον εργασίας για τις εταιρείες απόκτησης πιστώσεων και τις εταιρείες διαχείρισης δανείων, το οποίο, όπως συζητήσαμε, είναι απαραίτητο για την επίτευξη περαιτέρω προόδου στην επίλυση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Ελπίζουμε ότι το Κοινοβούλιο θα στηρίξει την κυβέρνηση σε αυτούς τους τομείς, δεδομένου του πόσο σημαντικές είναι αυτές οι μεταρρυθμίσεις, ιδίως στην παρούσα συγκυρία.