Ο καθηγητής Paulo Ferrao στον «Π»: Στο επίκεντρο η ανταλλαγή γνώσης

Τα εργαλεία δικτύωσης που παρέχονται σε όσους δραστηριοποιούνται στον τομέα της έρευνας και της καινοτομίας καθώς και τα οφέλη που προκύπτουν μέσα από τις συνεργασίες μεταξύ των ερευνητών, αναλύει σε συνέντευξή του στον «Π», ο νέος πρόεδρος του European Cooperation in Science and Technology (COST), καθηγητής Paulo Ferrao. Το πρόγραμμα COST αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πλαίσια για ερευνητική συνεργασία στην Ευρώπη την ίδια ώρα που η Κύπρος, η οποία συμμετέχει στο πρόγραμμα μέσω του Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΙδΕΚ) αναδεικνύεται ως η χώρα με τη μεγαλύτερη συμμετοχή, κατ’ αναλογία του μεγέθους της ερευνητικής της κοινότητας.

Ο καθηγητής Ferrao εξηγεί πώς οι Κύπριοι ερευνητές/επιχειρηματίες μπορούν να επωφεληθούν μέσω του προγράμματος καθώς και τους λόγους για τους οποίους είναι σημαντικό να επιταχυνθεί η διασύνδεση της έρευνας με την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, υπογραμμίζοντας τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν για τις χώρες. Ο καθηγητής Ferrao βρέθηκε στην Κύπρο στα μέσα Νοεμβρίου για να παραστεί στην τακτική συνάντηση της Επιτροπής Ανωτέρων Λειτουργών (Committee of Senior Officials, CSO) του COST, η οποία πραγματοποιήθηκε μετά από πρόσκληση του ΙδΕΚ και στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι από 29 ευρωπαϊκές χώρες.

 Ποιος ο ρόλος του COST στην ανάπτυξη της έρευνας και της καινοτομίας στην Ευρώπη;

Το πρόγραμμα COST (Ευρωπαϊκές Συνεργασίες σε Επιστήμη και Τεχνολογία) παρέχει ένα ευρύ φάσμα εργαλείων δικτύωσης για ερευνητές και άτομα που δραστηριοποιούνται στον τομέα της καινοτομίας σε όλη την Ευρώπη, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να βγουν από τα εργαστήρια και τα πανεπιστήμιά τους ώστε να μοιραστούν τις γνώσεις τους με συναδέλφους και συνεργάτες. Εξάλλου, η ανταλλαγή γνώσεων βρίσκεται στο επίκεντρο της έρευνας και καινοτομίας. Μόνο με την ανταλλαγή πληροφοριών μπορούν να αναπτυχθούν καινούργιες ιδέες και έννοιες. Μέσω αυτής της αλληλεπίδρασης και της διάδοσης γνώσης, οι ερευνητές και όσοι δραστηριοποιούνται στον τομέα της καινοτομίας είναι σε θέση να αναπτύξουν μία από κοινού αντίληψη ως προς ποια ακριβώς είναι τα ζητήματα που πρέπει να επιλυθούν, να συντονίσουν τις δραστηριότητές τους, να συνενώσουν τους πόρους (των εθνικά επιχορηγημένων) ερευνητικών προγραμμάτων και να μειώσουν τους πιθανούς κίνδυνους, συνδυάζοντας εκ νέου τα διάφορα κομμάτια πληροφοριών που λαμβάνουν.

Αξίζει να σημειωθεί πως το πρόγραμμα COST προωθεί την ανταλλαγή γνώσης από την ίδρυσή του το 1971. Προσφέροντας εργαλεία δικτύωσης -μέσω των Δράσεων του COST- φέρνει σε επαφή επαγγελματίες από τους τομείς της έρευνας και της καινοτομίας από όλη την Ευρώπη, προκειμένου ακριβώς να προωθήσει αυτή την ανταλλαγή. Μέσα από αυτές τις Δράσεις, το πρόγραμμα COST έχει ως στόχο να διευκολύνει πρωτοποριακές επιστημονικές εξελίξεις που θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη νέων εννοιών, υπηρεσιών, διαδικασιών και προϊόντων, συμβάλλοντας κατ’ επέκταση στην ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας στην Ευρώπη.

Με ποιο τρόπο υποστηρίζονται οι ερευνητές/επιχειρηματίες μέσω του προγράμματος και γιατί αυτή η στήριξη είναι σημαντική;

Το πρόγραμμα COST ενισχύει δίκτυα από τη βάση προς την κορυφή (bottom-up networks), τα οποία διαρκούν για τέσσερα χρόνια. Μέσω των Δράσεων COST, το πρόγραμμα χρηματοδοτεί τη διοργάνωση συναντήσεων, εκπαιδευτικών σεμιναρίων, ανταλλαγών επιστημονικού προσωπικού μικρής διαρκείας ή και άλλες Δράσεις δικτύωσης σε ένα μεγάλο φάσμα επιστημονικών θεμάτων. Με αυτό τον τρόπο προωθεί την παγκόσμια δικτύωση ερευνητικών προγραμμάτων που χρηματοδοτούνται σε εθνικό επίπεδο.

Η μέση χρηματοδότηση για κάθε Δράση COST ανέρχεται στα 130.000 ευρώ ετησίως και συνήθως αφορά τη συμμετοχή των 27 κρατών μελών του COST. Το COST προσκαλεί ερευνητές από όλη την Ευρώπη να υποβάλουν προτάσεις για δράσεις μέσω μιας μονίμως ανοικτής πρόσκλησης για υποβολή προτάσεων, ανεξάρτητα από τον τομέα ενδιαφέροντός τους. Εκτός από τη δημιουργία Δράσης, οι ερευνητές μπορούν επίσης να συμμετάσχουν σε υφιστάμενα δίκτυα.

 Τι σημαίνει για την Κύπρο η συμμετοχή της στο πρόγραμμα COST;

Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός πως η Κύπρος διαθέτει μία σχετικά μικρή ερευνητική κοινότητα, το COST αποτελεί ένα ιδιαίτερα σημαντικό εργαλείο για τους Κύπριους ερευνητές. Σχεδόν οι μισοί ερευνητές που διατηρούν τη βάση τους στην Κύπρο, συμμετέχουν σε Δράσεις COST, καθιστώντας τη χώρα ως μία από τις πιο ενεργές ερευνητικές κοινότητες του προγράμματος COST. Μέσα από τη συμμετοχή τους σε Δράσεις COST, οι ερευνητές μπορούν να διευρύνουν το δίκτυό τους, να αναπτύξουν τις γνώσεις τους και να έρθουν σε επαφή με κορυφαίους ερευνητές και επιστήμονες που δραστηριοποιούνται σε όλη την Ευρώπη.

 Πώς μπορούν οι Κύπριοι ερευνητές/επιχειρηματίες να επωφεληθούν από τις Δράσεις του COST;

Όπως ανέφερα και προηγουμένως ερευνητές από όλη την Ευρώπη μπορούν να υποβάλουν προτάσεις για Δράσεις μέσω μιας μονίμως ανοικτής πρόσκλησης, ανεξάρτητα από τον τομέα ενδιαφέροντός τους. Η επόμενη ημερομηνία συγκέντρωσης για αξιολόγηση των προτάσεων προβλέπεται πως θα είναι η 29^η Απριλίου 2020. Οι ερευνητές που προτίθενται να υποβάλουν πρόταση, μπορούν να χρησιμοποιήσουν το ηλεκτρονικό εργαλείο υποβολής e-COSΤ. Η διαδικασία αφορά την υποβολή πρότασης σε ένα μόνο στάδιο. Ο ελάχιστος αριθμός χωρών που απαιτείται για την καταχώριση μιας πρότασης είναι 7 κράτη μέλη του COST.

Οι ερευνητές και όσοι δραστηριοποιούνται στον τομέα της καινοτομίας μπορούν επίσης, να συμμετάσχουν σε υφιστάμενες Δράσεις COST. Αυτό σημαίνει ότι σε αντίθεση με πολλά προγράμματα που χρηματοδοτούνται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συμμετάσχουν και σε προγράμματα που είναι ήδη σε εξέλιξη. Γι’ αυτό και εμείς αναφερόμαστε συχνά στην ιδιαίτερη «προσβασιμότητα» των Δράσεων COST.



Το COST ενθαρρύνει τη συμμετοχή και μικρομεσαίων επιχειρήσεων

Με ποιο τρόπο μπορεί να επιταχυνθεί η διασύνδεση της έρευνας με την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα και ποια τα οικονομικά οφέλη που προκύπτουν για τις χώρες;

 Για να γίνει αισθητός ο αντίκτυπος και να επιτευχθούν χειροπιαστά αποτελέσματα στην ευρύτερη κοινωνία μέσα από την έρευνα και την καινοτομία, η συμμετοχή, στις διάφορες δράσεις, φορέων από ολόκληρη την αλυσίδα παραγωγής και διάδοσης γνώσης αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση. Ως COST, υποστηρίζουμε ενεργά τη συμμετοχή επιχειρήσεων στις Δράσεις του προγράμματος. Μέχρι στιγμής, μετρούμε περισσότερους από 1.000 μη πανεπιστημιακούς εταίρους στα δίκτυά μας, από μικρομεσαίες επιχειρήσεις μέχρι και μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες. Η συμμετοχή τόσο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων όσο και των μεγαλύτερων εταιρειών είναι σημαντική, αφού επεκτείνει το δίκτυο, γεφυρώνοντας το χάσμα που αφορά τα «Επίπεδα Τεχνολογικής Ετοιμότητας» (Technology Readiness Levels). Συγκεκριμένα, μέσα από τη συμμετοχή τους, οι επιχειρήσεις μας βοηθούν να κατανοήσουμε τις πιθανές εφαρμογές των Δράσεων στην καθημερινότητα, δίνοντας παράλληλα, πρόσβαση σε καινούργιες προοπτικές και γνώση. Επομένως, το COST ενθαρρύνει τη συμμετοχή φορέων από άλλους τομείς, πέραν του ακαδημαϊκού, όπως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και οι πολυεθνικές.

Επιπρόσθετα, όπως προανέφερα, η δικτύωση βρίσκεται στο επίκεντρο του COST. Με άλλα λόγια, το πρόγραμμα θέλει να φέρει τους ανθρώπους κοντά. Δεν είναι δυνατό να υπάρξει πρόοδος χωρίς τους ίδιους τους ανθρώπους και την ενδυνάμωσή τους. Σε αυτό το πλαίσιο, διαμορφώνουμε ένα περιβάλλον που εστιάζει συστηματικά στους ανθρώπους, κάνει τις ιδέες τους πραγματικότητα και τους ενθαρρύνει να αναλάβουν πρωτοβουλίες. Η επιστήμη χρειάζεται ελεύθερους και ανοικτούς χώρους που συμβάλλουν στην καλλιέργεια της καινοτόμου σκέψης και των νέων προοπτικών.

 Σε μια μικρή χώρα όπως η Κύπρος που δεν διαθέτει πολλούς πόρους προς ανάπτυξη, πόσο σημαντική είναι η έρευνα και η καινοτομία και σε ποιο βαθμό μπορεί να ανεβάσει το ΑΕΠ της χώρας; Υπάρχουν αντίστοιχα παραδείγματα από άλλες προηγμένες χώρες;

Αρκετές έρευνες κατέδειξαν ότι ο τομέας της Έρευνας και Καινοτομίας ευθύνεται για τα 2/3 της οικονομικής ανάπτυξης στην Ευρώπη. Ειδικότερα, ο τομέας αυτός είναι ζωτικής σημασίας για τη δημιουργία γνώσης η οποία οδηγεί στην τεχνολογική πρόοδο και επομένως την αύξηση της παραγωγικότητας, που προβλέπεται να είναι η βασική κινητήριος δύναμη της οικονομικής ανάπτυξης στο μέλλον, ενόψει της γήρανσης του πληθυσμού. Η μεγαλύτερη χρηματοδότηση της έρευνας και ανάπτυξης έχει συνδεθεί με υψηλότερα επίπεδα ευημερίας. Επιπλέον, η τόνωση των επενδύσεων στην έρευνα και καινοτομία συνεπάγεται πολλαπλά οφέλη για την κοινωνία, αφού η αντιμετώπιση κοινωνικών προκλήσεων είναι επίσης καίριας σημασίας όπως για παράδειγμα ο ψηφιακός μετασχηματισμός, η κλιματική αλλαγή ή η γήρανση του πληθυσμού στη σύγχρονη κοινωνία. Ως εκ τούτου, είναι πολύ σημαντικό να συνεχίσουμε να επενδύουμε στην έρευνα και την ανάπτυξη, τόσο σε εθνικό όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο.