Bloomberg: Είναι η Κύπρος ο μεγαλύτερος επενδυτής στη Ρωσία;

Υπάρχει ένα τρομακτικό πρόβλημα με τα στοιχεία τα σχετικά με τις Άμεσες Ξένες Επενδύσεις (ΑΞΕ), ζωτικής σημασίας στατιστικά δεδομένα για την αξιολόγηση των διμερών σχέσεων μεταξύ των διάφορων χωρών και της παγκόσμιας εμβέλειας της κάθε μιας τους. Η χρήση "ενδιάμεσων" χωρών με φορολογικά και νομικά καθεστώτα φιλικά προς τις επιχειρήσεις καθιστά δύσκολο να γίνει άμεσα γνωστό από πού προέρχεται μεγάλο μέρος των συγκεκριμένων επενδύσεων. Ωστόσο, ένας οικονομολόγος της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD) έχει ανακαλύψει έναν τρόπο να ξεπεράσει το συγκεκριμένο εμπόδιο, γεγονός το οποίο αλλάζει εντελώς την εικόνα των σχετικών στοιχείων για μεγάλες οικονομίες, όπως η Ρωσία και η Κίνα.

Σύμφωνα με την UNCTAD, ποσοστό μεταξύ 30% και 50% των ΑΞΕ περνά από λεγόμενες χώρες-"αγωγούς", καθιστώντας δύσκολο τον προσδιορισμό της πραγματικής πηγής τους. Ωστόσο, μόνον λίγο περισσότερες από 10 χώρες ανακοινώνουν τακτικά στοιχεία για τις ξένες επενδύσεις με άμεση αναφορά στην τελική (δηλαδή στην πραγματική) χώρα-επενδυτή και οι μεγάλες αναπτυσσόμενες οικονομίες δεν βρίσκονται ανάμεσά τους. Εξαιτίας αυτού του φαινομένου, είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε πόσο έχουν συρρικνώσει οι κυρώσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης τις δυτικές επενδύσεις στη Ρωσία ή πόσα χρήματα Αμερικανών επενδυτών κινδυνεύουν στην Κίνα λόγω του εμπορικού πολέμου του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ ενάντια στο Πεκίνο.

Τα τελευταία χρόνια, οι οικονομολόγοι έχουν καταπιαστεί με τη διόρθωση των στοιχείων προκειμένου να διακρίνουν ποιοι είναι οι τελικοί επενδυτές. Το 2017, δύο οικονομολόγοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) πρότειναν τη στάθμιση των επίσημων στοιχείων για τις ΑΞΕ με βάση τα στοιχεία που ανέφεραν οι ελάχιστες χώρες που φροντίζουν να αποκαλύπτουν τον τελικό επενδυτή. Ωστόσο, οι εκτιμήσεις που προκύπτουν είναι εντελώς κατά προσέγγιση, καθώς αυτές οι χώρες είναι αναπτυγμένες δυτικές οικονομίες και η χρήση των χωρών-"αγωγών" σε αυτές διαφέρει αρκετά από την αντίστοιχη στις αναδυόμενες αγορές.

Νωρίτερα εντός του 2019, ο οικονομολόγος της UNCTAD, Bruno Casella, πρότεινε μια πιο πολύπλοκη μέθοδο προκειμένου να παραμερίσει τους "μεσάζοντες". Η τελευταία βασίζεται στην εκτίμηση των πιθανοτήτων μια συγκεκριμένη χώρα να χρησιμεύει ως "αγωγός" για μια άλλη και στη συνέχεια την τροφοδότηση με αυτά τα δεδομένα ενός μοντέλου που χρησιμοποιεί ένα μαθηματικό σύστημα γνωστό ως "αλυσίδες Markov". Ο Casella δοκίμασε τη μέθοδο του στις χώρες με τις πιο διαφανείς στατιστικές για τις ΑΞΕ, όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ελβετία και οι ΗΠΑ. Με βάση τα στοιχεία για την άμεση προέλευση της επένδυσης, το μοντέλο απέδωσε αποτελέσματα εντυπωσιακά κοντά στα πραγματικά στοιχεία για τις χώρες-επενδυτές.

Στο παράρτημα της φετινής Παγκόσμιας Έκθεσης για τις Επενδύσεις, η UNCTAD χρησιμοποίησε τη μέθοδο Casella για την εκτίμηση του όγκου των ΑΞΕ με βάση τον πραγματικό τελικό επενδυτή. Τα αποτελέσματα είναι ριζικά διαφορετικά σε σχέση με τα στοιχεία που έχουν αναφερθεί από τις περισσότερες χώρες. Διαπιστώθηκε έτσι ότι το χάσμα μεταξύ της εκτίμησης της UNCTAD και των επίσημων δεδομένων της κεντρικής τράπεζας της Ρωσίας για το 2017 (το τελευταίο έτος για το οποίο μπορεί να γίνει μια τέτοια σύγκριση) είναι εντυπωσιακό.



Φυσικά, κανείς, ακόμη και στην ρωσική κεντρική τράπεζα, δεν πίστεψε ποτέ ότι η Κύπρος, η Ολλανδία και οι Βερμούδες ήταν οι μεγαλύτεροι ξένοι επενδυτές στη Ρωσία. Τα ποσά των επενδύσεων που αναφέρονται ως έχουσες πηγή τις συγκεκριμένες χώρες θεωρείται ότι στην πραγματικότητα προέρχονται από Ρώσους επιχειρηματίες που ανησυχούν για το έλλειμμα προστασίας των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας στην πατρίδα τους. Και πράγματι, η UNCTAD διαπίστωσε ότι το 6,5% των ΑΞΕ στη Ρωσία - 28,7 δισ. δολ. με στοιχεία του 2017 - ήταν στην πραγματικότητα ρωσικής προέλευσης.

Ωστόσο, η εκτίμηση της UNCTAD έδειξε επίσης σημαντικά αυξημένο όγκο ευρωπαϊκών και αμερικανικών επενδύσεων. Οι ΗΠΑ, σύμφωνα με το μοντέλο Casella, είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής στη ρωσική οικονομία, με περίπου 39,2 δισ. δολ. μερίδιο στο επενδυτικό "παιχνίδι". Αυτό πιθανόν να εξηγεί γιατί οι κυρώσεις των ΗΠΑ δεν κλιμακώθηκαν ποτέ σε σημείο που το Κρεμλίνο να έμπαινε στον πειρασμό να απαλλοτριώσει επενδυτές από τις ΗΠΑ. Το ίδιο ισχύει και για την ΕΕ.

Για τη Ρωσία, εν τω μεταξύ, ο επαναπατρισμός κεφαλίων που έχουν καταγραφεί ως ξένα, αλλά στην πραγματικότητα είναι ρωσικά, παραμένει ένας σημαντικός πολιτικός στόχος. Στην Παγκόσμια Έκθεση για τις Επενδύσεις του 2019, η UNCTAD αποδίδει την πτώση της εισροής επενδύσεων στη Ρωσία το 2018 στην προσπάθεια της κυβέρνησης να αναγκάσει τους Ρώσους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων να επαναπατρίσουν τα κεφάλαιά τους.

Σύμφωνα με την UNCTAD, οι ΗΠΑ είναι επίσης ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στην Κίνα, με το 9,7% του συνόλου των εισροών ΑΞΕ, ενώ η ίδια η Κίνα αναφέρει σταθερά μεγαλύτερες εισροές επενδύσεων από τους Ασιάτες γείτονές της, με το ποσοστό των αμερικανικών επενδύσεων εκεί να βρίσκεται επισήμως μόλις στο 3%.

Οι κινεζικές επενδύσεις, εν τω μεταξύ, αντιπροσωπεύουν μόνο το 1,3% των εισροών ΑΞΕ στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την UNCTAD. Όπως και με τη Ρωσία, οι ΗΠΑ πρέπει να προσέχουν να μην πλήξουν υπερβολικά σκληρά τα κινεζικά συμφέροντα. Για παράδειγμα, η καταστροφή των δραστηριοτήτων της Huawei στον τομέα των smartphones πιθανώς να οδηγούσε σε αντίποινα εναντίον εταιρειών των ΗΠΑ που λειτουργούν στην Κίνα και η ζημιά θα μπορούσε να είναι δυσανάλογα μεγάλη.

Φυσικά, όσο πολύπλοκη και εντυπωσιακά κοντά στην αλήθεια κι αν βρίσκεται, η μέθοδος Casella παράγει μόνον εκτιμήσεις και όχι πραγματικά δεδομένα, παραμένοντας έτσι προς το παρόν ένα απλό "δεκανίκι" για την κατανόηση της πραγματικότητας.

Η βαθύτερη ματιά την οποία οι συγκεκριμένες εκτιμήσεις παρέχουν στις πραγματικές οικονομικές σχέσεις μεταξύ των εθνών δείχνουν πόσο χρήσιμο θα ήταν εάν περισσότερες χώρες ανέφεραν τελικούς και όχι απλώς άμεσους επενδυτές. Τέτοιου είδους αναφορές θα καθιστούσαν επίσης εύκολο να καταλάβουμε ποιες χώρες-"αγωγοί" χρησιμοποιούνται πιο συχνά από επενδυτές που προέρχονται από συγκεκριμένες χώρες.

Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για τη διμερή ρύθμιση φορολογικών και νομικών καθεστώτων, όχι μόνο για τη μείωση της φοροαποφυγής, αλλά και για να καταλάβουμε ποια χαρακτηριστικά ενός κανονιστικού περιβάλλοντος είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τους επενδυτές. Αυτό είναι κάτι που οι ηγέτες των G-20 πρέπει να σκεφτούν καθώς συζητούν επί ενός σημαντικού στόχου: να καταστήσουν την παγκοσμιοποίηση πιο διαφανή.

Πηγή: Bloomberg / Leonid Bershidsky