Ο σκληρός πυρήνας της ανεργίας

Νέοι, μακροχρόνια άνεργοι και γυναίκες αντιμετωπίζουν δυσκολίες πρόσβασης στην κυπριακή αγορά εργασίας, σύμφωνα με στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας. Παρά την περαιτέρω μείωση της ανεργίας το δεύτερο τρίμηνο του 2019, στο 6,5% από 7,3% το αντίστοιχο τρίμηνο του 2018, οι τρεις παραπάνω κατηγορίες εργαζομένων παρουσιάζουν υψηλά ποσοστά ανεργίας.

Παρά τον μεγάλο αριθμό απόφοιτων σε διάφορους τομείς της επιστήμης και την εξειδίκευση που λαμβάνουν εργαζόμενοι, ακόμη και φοιτητές, οι αριθμοί δείχνουν ότι η ανεργία στην Κύπρο έχει σκληρούς πυρήνες. Πού οφείλεται αυτό; Μήπως είναι η αδυναμία του υφιστάμενου οικονομικού μοντέλου της χώρας να ανταποκριθεί στις μελλοντικές ανάγκες των δυναμικών και αναδυόμενων τομέων;

Τη δική τους, τεκμηριωμένη εξήγηση έδωσαν στον «Π» δύο έμπειροι οικονομολόγοι, ο διευθυντής οικονομικής έρευνας του τμήματος οικονομικών της Τράπεζας Κύπρου, Ιωάννης Τιρκίδης και ο επικεφαλής οικονομολόγος της Ελληνικής Τράπεζας και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας, Ανδρέας Ασσιώτης.

«Η ανεργία δεν έχει μεγαλύτερες επιπτώσεις στους νέους σε κανονικές εποχές, ενώ για τους μακροχρόνια άνεργους το σχετικά μεγαλύτερο ποσοστό ανεργίας αφορά περιορισμένες  δυνατότητες λόγω αναντιστοιχιών δεξιοτήτων. Στις γυναίκες, το ελαφρώς μεγαλύτερο ποσοστό αφορά κυρίως σε ποιοτικά χαρακτηριστικά», ανέφερε ο κ. Τιρκίδης.

Στους εργαζόμενους με χαμηλές δεξιότητες τα ποσοστά ανεργίας είναι υψηλότερα, παρατηρεί ο κ. Ασσιώτης. Όπως έχει καταγραφεί και στην πρώτη Έκθεση Ανταγωνιστικότητας της Κυπριακής Οικονομίας, «υπάρχουν υψηλά επίπεδα αναντιστοιχίας δεξιοτήτων και υπερειδικευμένων εργαζομένων σε σχέση με τις ανάγκες της αγοράς», ανέφερε.

Οι νέοι

Τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνουν ότι παρά την υποχώρηση του ποσοστού της ανεργίας στο 6,5% σε επιμέρους κατηγορίες εργαζομένων καταγράφονται υψηλότερα ποσοστά ανεργίας. Συγκεκριμένα, το ποσοστό ανεργίας για τους νέους ηλικίας 15 έως 24 ετών είναι 14,9%. Για τους νέους άνδρες είναι ακόμη πιο δύσκολη η εύρεση εργασίας καθώς αποτελούν το 21,1% της συγκεκριμένης ηλικιακής ομάδας, ενώ οι γυναίκες αποτελούν το 9,5%. Το ποσοστό της ανεργίας των νέων, αν και υψηλό, είναι χαμηλότερο σε σχέση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2018, που ήταν 17,9%. Να σημειωθεί ότι αποτελεί πανευρωπαϊκό φαινόμενο το υψηλό ποσοστό ανεργίας στους νέους.

«Σε ό,τι αφορά τους νέους, το αντίστοιχο ποσοστό ανεργίας είναι πάντοτε συγκριτικά μεγαλύτερο από άλλες κατηγορίες ανέργων γιατί περιλαμβάνει τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας, οι οποίοι είναι κατά κύριο λόγο νέοι κάτω των 25 ετών. Σε εποχές κρίσης, όπως στην Κύπρο την περίοδο 2013-2014,το ποσοστό ανεργίας των νέων αυξάνεται περισσότερο από άλλες ηλικιακές ομάδες γιατί ο κύκλος της αγοράς αντιστρέφεται, καθότι οι προσλήψεις παγώνουν και οι εργοδότες αντιθέτως μειώνουν το προσωπικό τους. Σήμερα, το δεύτερο τρίμηνο του 2019, το ποσοστό ανεργίας των νέων στο 14.9% βρίσκεται στα επίπεδα του 2009 και 2005», εξηγεί ο κ. Τιρκίδης.

«Οι νέοι έχουν υψηλά επίπεδα εκπαίδευσης, αλλά υπάρχει αναντιστοιχία στην αγορά εργασίας», υπογράμμισε από την πλευρά του ο κ. Ασσιώτης. Υπάρχει μεγάλος αριθμός νέων διαθέτει πτυχία, μεταπτυχιακά, ακόμη και διδακτορικά, αλλά αυτό το υψηλό επίπεδο μόρφωσης δεν αντιστοιχεί στις ανάγκες της αγοράς, τόσο μισθολογικά όσο και επιχειρησιακά. Οι αμοιβές δεν αντιστοιχούν στα επίπεδα κατάρτισής τους. Για να υπάρχει αξιοποίηση των προσόντων των νέων χρειάζεται να ενωθεί η ακαδημαϊκή κοινότητα με τον επιχειρηματικό κόσμο, προσέθεσε.

Μακροχρόνιοι

Η δεύτερη «πληγή» αφορά τους μακροχρόνια ανέργους. Οι άνεργοι, οι οποίοι έψαχναν για εργασία για χρονική περίοδο μικρότερη των έξι μηνών, αποτελούν το 50,8% του συνόλου των ανέργων και για περίοδο 6-11 μήνες το 17,5%. Όσοι ψάχνουν εργασία για περισσότερο από έναν χρόνο αποτελούν το 31,7% των ανέργων. Τα αντίστοιχα ποσοστά για το δεύτερο τρίμηνο του 2018 ήταν 44,8%, 21,5% και 33,7%. Η μακροχρόνια ανεργία αποτελεί σημαντικό πρόβλημα γιατί, όσο περισσότερο μένει ένα πρόσωπο εκτός εργασίας, αυξάνεται ο βαθμός δυσκολίας για την εύρεση απασχόλησης.

«Στην κατηγορία των μακροχρόνια ανέργων το ποσοστό ανεργίας έχει μειωθεί σημαντικά από τα μεγέθη που ήταν τη διάρκεια της κρίσης, βρίσκεται όμως ακόμα σημαντικά πιο πάνω από τα επίπεδα προ της κρίσης. Οι μακροχρόνια άνεργοι αφορούν συνήθως σε μεγαλύτερες ηλικίες και η επανένταξη στην αγορά εργασίας είναι δυσκολότερη», τονίζει στον «Π» ο κ. Τιρκίδης.

«Λόγω της σχετικά μακράς περιόδου που παραμένουν χωρίς εργασία, χάνουν την επαφή με τις μοντέρνες ανάγκες της αγοράς και ίσως να μην ανταποκρίνονται στις νέες ανάγκες. Μένουν πίσω και αποθαρρύνονται», αναφέρει ο κ. Ασσιώτης.

Οι γυναίκες

Τέλος, όσον αφορά τις γυναίκες, αν και το ποσοστό ανεργίας είναι περίπου ίδιο με αυτό των ανδρών, το ποσοστό απασχόλησης των γυναικών είναι μικρότερο, ενώ επιλέγουν συχνότερα, σε σχέση με τους άνδρες, τη μερική απασχόληση.

Ειδικότερα, το ποσοστό ανεργίας στους άνδρες είναι 6,3% και στις γυναίκες 6,7%. Σε ό,τι αφορά την απασχόληση στις ηλικίες 20-64, το γενικό ποσοστό απασχόλησης ήταν 76,6%. Το ποσοστό για τους άνδρες ήταν 81,9% και για τις γυναίκες 71,5%.

Η μερική απασχόληση αποτελούσε το 11,5% της συνολικής απασχόλησης ή 47.959 άτομα (άνδρες 8,2%, γυναίκες 15,1%). Το αντίστοιχο ποσοστό για το 2ο τρίμηνο του 2018 ήταν 12,1% (άνδρες 9,4%, γυναίκες 15%). Διαπιστώνουμε ότι το φύλο παίζει ρόλο στη συμμετοχή στην αγορά εργασίας και στη μορφή της σχέσης εργασίας.

«Στις γυναίκες, το ποσοστό ανεργίας το δεύτερο τρίμηνο του 2019 ήταν οριακά υψηλότερο από εκείνο των αντρών - 6,7% και 6,3% αντίστοιχα - και αυτό μπορεί να εξηγηθεί στη βάση ποιοτικών χαρακτηριστικών. Οι γυναίκες παρουσιάζουν χαμηλότερο ποσοστό συμμετοχής στην αγορά εργασίας και την απασχόληση σε σχέση με τους άνδρες, μεγαλύτερο ποσοστό τους εργοδοτούνται σε βάση μερικής απασχόλησης παρά οι άντρες, και οι τομείς ενασχόλησής τους είναι κατ’ εξοχήν οι υπηρεσίες. Το δεύτερο τρίμηνο του 2019 το 90% των εργαζόμενων γυναικών εργοδοτείτο στους τομείς των υπηρεσιών όταν οι τομείς αυτοί αποτελούσαν το 63% του συνόλου των ανέργων. Αυτό από μόνο του μπορεί να εξηγήσει τη μικρή διαφορά στα αντίστοιχα ποσοστά ανεργίας», υπογράμμισε ο κ. Τιρκίδης.

«Όσον αφορά τις γυναίκες, πλέον υπάρχει αύξηση της συμμετοχής τους σε καίριες θέσεις εργασίας, αναφέρει από την πλευρά του ο κ. Ασσιώτης.

«Όλοι οι οργανισμοί πρέπει να εμπιστεύονται τις γυναίκες, καθώς διαθέτουν και τις δεξιότητας και τις δυνατότητες να οδηγήσουν με επιτυχία τις επιχειρήσεις τους. Οι γυναίκες είναι απαραίτητες για την επίτευξη μιας ποικιλόμορφης ανάλυσης των δεδομένων της κάθε επιχείρησης», υπογράμμισε. «Το σημαντικό είναι να υπάρχει αντιπροσώπευση, τόσο των γυναικών όσο και των ανδρών, σε υψηλές θέσεις, εφόσον πληρούνται τα κριτήρια. Να υπάρχει ποικιλία», προσέθεσε.

Σε επίπεδα ρεκόρ η απασχόληση

«Η σταθερή πορεία της κυπριακής οικονομίας αντικατοπτρίζεται στην αγορά εργασίας, η οποία τείνει να ακολουθεί την ανάκαμψη με χρονική υστέρηση», σημειώνει στον «Π» ο επικεφαλής οικονομολόγος της Ελληνικής Τράπεζας και μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Οικονομίας και Ανταγωνιστικότητας, Ανδρέας Ασσιώτης, σχολιάζοντας τα στοιχεία για την ανεργία στην Κύπρο.

«Η σταδιακή αποκλιμάκωση του ποσοστού ανεργίας αποδίδεται κυρίως στην αύξηση του ρυθμού της απασχόλησης παρά στη μείωση του εργατικού δυναμικού». Όπως σημειώνει, «ο αριθμός των απασχολουμένων υπερβαίνει πλέον τις 400.000, το υψηλότερο επίπεδο που έχει καταγραφεί στην Κύπρο, έναντι 365.000 απασχολούμενων το 2013. Έχουν δηλαδή δημιουργηθεί 35.000 νέες θέσεις εργασίας. Η ανάπτυξη της οικονομίας έχει συμβάλει στη μετατροπή μερικών από τις περίπου 47.000 θέσεις μερικής απασχόλησης σε πλήρες ωράριο, έτσι ώστε περίπου το 10% του συνολικού αριθμού θέσεων εργασίας να είναι μερικής απασχόλησης». «Η ανεργία των νέων συνεχίζει να μειώνεται από το υψηλότερο ποσοστό σχεδόν 40% το 2013 στο 16,6% το 2019, που ισοδυναμεί με περίπου έξι χιλιάδες τριακόσιους νέους», τονίζει.

Συγκεκριμένα, ο  κ. Ασσιώτης εξηγεί ότι «τον Αύγουστο του 2019, το ποσοστό ανεργίας μειώθηκε περαιτέρω σε 6,8% του εργατικού δυναμικού, σε σχέση με τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου έτους (7%)».

«Οι δεξιότητες είναι ζωτικής σημασίας για την ανταγωνιστικότητα και την απασχόληση, αφού οι διαρθρωτικές αλλαγές, όπως για παράδειγμα η τεχνολογική πρόοδος και οι σύγχρονες ανάγκες, απαιτούν όλο και υψηλότερο βαθμό δεξιοτήτων που να έχουν μεγαλύτερη συνάφεια με την αγορά εργασίας».

Συστάσεις

Βέβαια, δεν αρκεί να αναφέρονται μόνο οι παραπάνω λόγοι ανεργίας, σε συγκεκριμένες κατηγορίες ανθρώπων, αλλά και να εισηγούνται τρόποι για την επίλυσή τους. Ειδικότερα, ο κ. Ασσιώτης προτείνει τις εξής συστάσεις για μια πιο ολοκληρωμένη πρακτική επίλυσης του ζητήματος της ανεργίας στην Κύπρο:

Πρώτη σύσταση είναι να υπάρχει παρακολούθηση και πρόβλεψη μελλοντικών απαιτήσεων της αγοράς εργασίας και δεξιοτήτων από τις αρμόδιες αρχές.

Δεύτερον, να υπάρχει ευθυγράμμιση του εκπαιδευτικού συστήματος με τις μελλοντικές απαιτήσεις των δεξιοτήτων των αποφοίτων.

Και τρίτον, να επιτευχθεί ενίσχυση της εκπαίδευσης και κατάρτισης σε ψηφιακές και επιχειρηματικές δεξιότητες.