Τα χαμηλά επιτόκια και οι παρενέργειες

Είναι ξεκάθαρο ότι τα τελευταία χρόνια με τις παρεμβάσεις των Κεντρικών Τραπεζών και τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης, ζούμε σε ένα περιβάλλον πολύ χαμηλών επιτοκίων και χαμηλών αποδόσεων των κρατικών ομολόγων στις αγορές. Αυτό διαφαίνεται ότι θα συνεχιστεί. Ήδη την περασμένη εβδομάδα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ανακοίνωσε ότι θα συνεχίσει τις παρεμβάσεις της, εφόσον η οικονομική ανάπτυξη στην ευρωζώνη παρουσιάζει επιβράδυνση.

Από τη μια, κάποιος θα μπορούσε να πει ότι το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων ενισχύει την ανάπτυξη, εφόσον υπάρχει φθηνός δανεισμός και οι επιχειρήσεις θα αναζητήσουν τρόπους επένδυσης των επιπλέον κεφαλαίων τους (παρά να τα έχουν κατατεθειμένα στην τράπεζα). Από την άλλη, αν όλη αυτή η επιπλέον ρευστότητα δε μπορεί να διοχετευτεί στην πραγματική οικονομία, τότε αποτελεί επιπλέον «κόστος» για τα τραπεζικά ιδρύματα, το οποίο επηρεάζει σημαντικά την κερδοφορία τους.

Στην Κύπρο όντως τα τραπεζικά ιδρύματα έχουν συσσωρεύσει ρευστότητα στα βιβλία τους, η οποία δεν μπορεί να διοχετευτεί με τη μορφή δανείων στην πραγματική οικονομία. Από τη μια οι επιχειρήσεις παραμένουν υπερδανεισμένες (μετά τις αμαρτίες του παρελθόντος), γεγονός που σε συνδυασμό με τα αυστηρά πλέον κριτήρια παραχώρησης χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων, κάνει πολύ δύσκολη την προσπάθεια για παραχώρηση νέων δανείων.

Πολιτογραφήσεις

Από την άλλη, μεγάλο μέρος των καταθέσεων είναι «μπλοκαρισμένο» σε σχέση με το πρόγραμμα πολιτογράφησης και τη διεκπεραίωση των έργων. Αναλύοντας το τελευταίο, υπενθυμίζεται ότι για να μπορέσει ο επενδυτής να καταθέσει την αίτηση πολιτογράφησής του, πρέπει να αποπληρώσει όλο το ποσό της επένδυσης που αναλογεί στα δύο εκατομμύρια. Λόγω του ότι ο πύργος στον οποίο αγοράστηκε το διαμέρισμα ή το έργο στο οποίο αγοράστηκε η κατοικία βρίσκεται υπό κατασκευή, τα χρήματα αυτά είτε μπαίνουν σε ειδικό λογαριασμό και απελευθερώνονται σύμφωνα με την πορεία κατασκευής του έργου, είτε «κλειδώνονται» κάτω από εγγυητικές.

Κάποιος μπορεί να αντιληφθεί τα μεγάλα ποσά ρευστότητας που βρίσκονται «κλειδωμένα», αν για παράδειγμα ένας πύργος έχει πωληθεί στο 60%, αλλά ακόμη δεν αρχίσει τα κατασκευαστικά έργα. Η προοπτική των αρνητικών επιτοκίων θα δημιουργήσει σημαντικό επιπλέον κόστος σε αυτές τις περιπτώσεις. Διότι από τη μια ο επενδυτής δεν θα ήθελε να δώσει τα χρήματά του χωρίς να διασφαλιστεί η εκτέλεση του έργου (στα κριτήρια το Υπουργείο Εσωτερικών έχει βάλει ότι 5% της τιμής πώλησης θα απελευθερώνεται μόνο κατά την παράδοση του ακινήτου στον αγοραστή) και από την άλλη, θα υπάρχει επιπλέον κόστος που είτε θα πρέπει να απορροφήσει ο πωλητής/ κατασκευαστική εταιρεία/ εταιρεία ανάπτυξης, είτε θα πρέπει να μετακυλιστεί στον επενδυτή.

Τα ομόλογα

Σημειώνεται ότι η πορεία των κρατικών και εταιρικών ομολόγων στις διεθνείς αγορές έχει οδηγήσει τις αποδόσεις σε ασύμφορα χαμηλά επίπεδα, οδηγώντας τους επενδυτές στην αναζήτηση νέων προϊόντων για τοποθέτηση των κεφαλαίων τους. Αν και το περιβάλλον των χαμηλών επιτοκίων από τη μια βοηθά στην ευνοϊκότερη χρηματοδότηση έργων, από την άλλη, επηρεάζει αρνητικά την κερδοφορία των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων καθώς και τις αποδόσεις των επενδύσεων των ασφαλιστικών και συνταξιοδοτικών ταμείων. Είναι για αυτό τον λόγο που αναζητούνται άλλες μορφές επενδύσεων εκτός των ομολόγων και των τραπεζικών καταθέσεων.

Η δημιουργία «τεχνητής ρευστότητας» στις αγορές μείωσε με ασύμμετρο τρόπο τις αποδόσεις των ομολόγων από τη μια, ενώ από την άλλη προκάλεσε αυξήσεις στις τιμές άλλων χρηματοοικονομικών μέσων που δεν μπορούν να υποστηριχθούν από τα θεμελιακά στοιχεία των εκδοτών.

Σίγουρα τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης είναι έκτακτα και η διατήρησή τους για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν είναι βιώσιμη. Ούτε όμως και η απότομη απόσυρσή τους ενδείκνυται, εφόσον θα δημιουργήσει κραδασμούς στις αγορές και αλυσιδωτά προβλήματα σε αρκετές οικονομίες, όπως οι αναδυόμενες.

Οι Κεντρικές Τράπεζες θεωρούν τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης ως «ζωντανούς οργανισμούς» που μπορούν να αναπροσαρμόζονται ανάλογα με τις συνθήκες της αγοράς και την πορεία των δημοσιονομικών δεικτών. Ένας άλλος παράγοντας ο οποίος θα διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στις αποφάσεις των Κεντρικών Τραπεζών είναι οι διακυμάνσεις στις διεθνείς αγορές συναλλάγματος.