Καμπανάκι ΔΝΤ για το ΓεΣΥ

Τέσσερις σημαντικούς κινδύνους για την οικονομική επιτυχία του ΓεΣΥ θέτει στον «Π» η επικεφαλής της ομάδας του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου για την Κύπρο, Anita Tuladhar. Μιλώντας στον «Π» τονίζει την ανάγκη ο Οργανισμός Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ) να καταστεί ανταγωνιστικός για να διατηρήσει μερίδιο στην αγορά και να ελέγξει το κόστος λειτουργίας του, ώστε να μην δημιουργήσει ελλείμματα τα οποία θα καλύπτει ο κρατικός προϋπολογισμός στα πέντε πρώτα χρόνια λειτουργίας του συστήματος. Ο τρίτος κίνδυνος είναι ο δημογραφικός, με τη γήρανση του πληθυσμού να επιβαρύνει τις μελλοντικές ανάγκες υγειονομικής περίθαλψης. Ένας τέταρτος παράγοντας, που δεν μπορεί να ελεγχθεί, είναι να υπάρξει μεγαλύτερη από το αναμενόμενο ζήτηση υπηρεσιών από τους δικαιούχους.

Η αποστολή του ΔΝΤ ολοκλήρωσε πρόσφατα την τρίτη μεταπρογραμματική αξιολόγηση της Κύπρου και η κ. Tuladhar θέτει με σαφήνεια την ανάγκη προώθησης μεταρρυθμίσεων, με προτεραιότητα τη μεταρρύθμιση του δικαστικού συστήματος.

«Η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος είναι καθοριστική, όχι μόνο για την ταχύτερη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά και για τον περιορισμό του κόστους κεφαλαίου, τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, την προσέλκυση κεφαλαίων σε καινοτόμους τομείς και τη διαφοροποίηση της οικονομίας από τους παραδοσιακούς τομείς», τονίζει η αξιωματούχους του ΔΝΤ.

Η ίδια καθιστά σαφές ότι η απουσία μεταρρυθμίσεων θα οδηγήσει σε συρρίκνωση τον ρυθμό ανάπτυξης.

-Το προσωπικό του ΔΝΤ ολοκλήρωσε την τρίτη αποστολή του μετά τη λήξη του κυπριακού προγράμματος προσαρμογής. Ποια είναι τα βασικά συμπεράσματα της αποστολής;

Η Κύπρος έχει σημειώσει ικανοποιητική πρόοδο στην αντιμετώπιση βασικών οικονομικών προκλήσεων. Η ανάπτυξη ήταν ισχυρή για τρία χρόνια και συνέβαλε στην περαιτέρω μείωση του ποσοστού της ανεργίας. Στο δημοσιονομικό σκέλος, η χώρα παράγει –και διατηρεί- υψηλά πλεονάσματα. Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια (ΜΕΔ) μειώθηκαν μετά τη μεταφορά μεγάλων χαρτοφυλακίων μη εξυπηρετούμενων δανείων εκτός τραπεζικού τομέα. Όσον αφορά το μέλλον, η οικονομική ανάπτυξη αναμένεται να επιβραδυνθεί, αλλά εξακολουθεί να παραμένει ισχυρή. Παρόλο που η πρόοδος της κυπριακής οικονομίας είναι αξιοθαύμαστη, οι προκλήσεις παραμένουν. Απαιτούνται συνεχείς προσπάθειες για την αντιμετώπιση του αυξημένου δημόσιου και ιδιωτικού χρέους στην οικονομία, του υψηλού επιπέδου των μη εξυπηρετούμενων δανείων στο τραπεζικό σύστημα και των κινδύνων στον προϋπολογισμό στην επίτευξη των δημοσιονομικών επιδόσεων.

Η επιβράδυνση στην Ευρώπη και το Brexit θέτουν επίσης σε κίνδυνο την ανάπτυξη. Επομένως, οι προτεραιότητες πολιτικής πρέπει να επικεντρωθούν σε τρία σημεία:

α) στη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων και στην ενίσχυση της κερδοφορίας των τραπεζών,

β) στη διατήρηση της αυστηρής δημοσιονομικής πειθαρχίας προκειμένου να σχηματίζονται δημοσιονομικά περιθώρια που θα διασφαλίζουν την εξυπηρέτηση του χρέους,

γ) στην ενίσχυση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένης της μεταρρύθμισης της δικαστικής εξουσίας.

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι καθοριστικές για τη περιορισμό των τρωτών σημείων στην οικονομία και για την ενίσχυση της αναπτυξιακής προοπτικής.

-Πιστεύετε ότι η κυπριακή οικονομία χάνει τη δυναμική της; Και πώς μπορεί η Κύπρος να πετύχει μακροπρόθεσμη βιώσιμη ανάπτυξη;

Προβλέπουμε αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ στο 3-3,5% τη διετία 2019-20, χαμηλότερη από την ανάπτυξη κατά 3,9% το 2018, αλλά παραμένει ακόμα σε ένα ισχυρό επίπεδο. Η μεγέθυνση της οικονομίας οφείλεται κυρίως στις άμεσες ξένες επενδύσεις. Η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης αναμένεται να παραμείνει στέρεα, αλλά θα επιβραδυνθεί σταδιακά, καθώς οι δανειολήπτες επιταχύνουν την εξυπηρέτηση των χρεών τους. Ταυτόχρονα, η Κύπρος νιώθει την επιβράδυνση της ευρωπαϊκής οικονομίας. Μεσοπρόθεσμα, η πρόβλεψή μας είναι ότι η ανάπτυξη αναμένεται να μειωθεί στο μακροπρόθεσμο δυνητικό ποσοστό της τάξης του 2,5%, καθώς οι επιδράσεις της επενδυτικής άνθησης σταδιακά θα περιορίζονται.

Η επίτευξη, συνεπώς, αυτής της μεσοπρόθεσμης ανάπτυξης θα απαιτήσει πρόοδο στις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, όπως στο δικαστικό σώμα, στη δημόσια διοίκηση, στις κρατικές επιχειρήσεις προκειμένου να ενισχυθεί περαιτέρω το επενδυτικό κλίμα. Είναι επίσης σημαντικό να διαφοροποιηθούν οι πηγές της οικονομικής ανάπτυξης για να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα στις οικονομικές κρίσεις. Τέλος, είναι σημαντικό να διασφαλίσουμε ότι η ανάπτυξη θα είναι συνεκτική, δηλαδή θα είναι κοινή για όλους, να τη νιώθουν όλοι, ώστε να είναι βιώσιμη.

-Ποιες μεταρρυθμίσεις πρέπει να υλοποιηθούν κατά προτεραιότητα;

Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια πρέπει να επικεντρωθεί σε τομείς στους οποίους η επίπτωση στη μακροπρόθεσμη δυνητική ανάπτυξη θα είναι η υψηλότερη. Για παράδειγμα, η μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα του δικαστικού συστήματος είναι καθοριστική όχι μόνο για την ταχύτερη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων, αλλά και για τον περιορισμό του κόστους κεφαλαίου (σ.σ. η ευκολότερη ανάκτηση χρεών μειώνει το ρίσκο για την τράπεζα και κατά συνέχεια μειώνει και τα επιτόκια), τη βελτίωση της πρόσβασης στη χρηματοδότηση, την προσέλκυση κεφαλαίων σε καινοτόμους τομείς και τη διαφοροποίηση της οικονομίας από τους παραδοσιακούς τομείς. Η καθιέρωση μιας απλουστευμένης διαδικασίας διευθέτησης μικρών διαφορών και η μετάβαση από την έντυπη στην ηλεκτρονική τήρηση αρχείων θα μπορούσε να ενισχύσει την ασφάλεια δικαίου και τελικά να ωφελήσει τις προοπτικές ανάπτυξης.

Ομοίως, οι ιδιωτικοποιήσεις θα μπορούσαν να αυξήσουν τον ανταγωνισμό και να βοηθήσουν στον εκσυγχρονισμό βασικών τομέων της οικονομίας, συμπεριλαμβανομένων των τηλεπικοινωνιών και της ενέργειας. Η βελτίωση της εταιρικής διακυβέρνησης και της επιχειρησιακής αποτελεσματικότητας των κρατικών επιχειρήσεων με εμπορική δραστηριότητα και η μεταρρύθμιση της τοπικής αυτοδιοίκησης θα συμβάλουν, επίσης, στον περιορισμό της ανάληψης ενδεχόμενων δημοσιονομικών υποχρεώσεων και στην αύξηση της παραγωγικότητας. Η ενίσχυση της διακυβέρνησης και της αυτονομίας της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου, μέσω νομοθετικών παρεμβάσεων, θα ήταν επίσης πολύ επωφελής. Τέλος, η συνέχιση των προσπαθειών για τον περιορισμό των κινδύνων στο μέτωπο της αντιμετώπισης του ξεπλύματος χρήματος θα πρέπει επίσης να αποτελέσει προτεραιότητα για τη μείωση των κινδύνων στην ανάπτυξη.

 -Μετά το τέλος του προγράμματος προσαρμογής, όλες οι εκθέσεις του ΔΝΤ (όπως και των ευρωπαϊκών αρχών που παρακολουθούν την κυπριακή οικονομία) υπογραμμίζουν την έλλειψη προόδου στις μεταρρυθμίσεις. Σας ανησυχεί αυτή η αποτυχία;

Η ώθηση για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις φαίνεται να έχει επιβραδυνθεί μετά το τέλος του προγράμματος προσαρμογής. Η Κύπρος είναι μια μικρή, ανοιχτή οικονομία, η οποία καλείται να αντιμετωπίσει την υποχώρηση της επίδρασης της αύξησης της παραγωγικότητας που επέρχεται με την πάροδο του χρόνου, ενώ υπόκειται σε εξωτερικούς κραδασμούς. Συνεπώς, δεν πρέπει να υποτιμάται η σημασία της εφαρμογής διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, δεδομένου ότι διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην υποστήριξη της μακροπρόθεσμης ανάπτυξης της οικονομίας, στην ενίσχυση της βιωσιμότητας της ανάπτυξης και στη συνεκτικότητά της, αγκαλιάζοντας όλο τον πληθυσμό.

Επιπλέον, ένα φιλόδοξο πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων είναι σημαντικό δεδομένης της εξάρτησης της οικονομίας από το ξένο κεφάλαιο και τον υψηλό βαθμό δανεισμού επιχειρήσεων και νοικοκυριών. Οι μεταρρυθμίσεις μπορούν να καταστήσουν την οικονομία πιο ευέλικτη στην αντιμετώπιση δυσμενών διαταραχών και μπορούν να βοηθήσουν στην προσέλκυση περισσότερων κεφαλαίων, στη διαφοροποίηση των πηγών άντλησης κεφαλαίων και στη βελτίωση της κατανομής τους εντός της οικονομίας.

-Η Κύπρος εξακολουθεί να παρουσιάζει ένα από τα υψηλότερα επίπεδα μη εξυπηρετούμενων δανείων. Η συναλλαγή μεταξύ της Ελληνική Τράπεζας και της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας (με τη μεταβίβαση των μη εξυπηρετούμενων δανείων στη ΚΕΔΙΠΕΣ) συνέβαλε στον περιορισμό του προβλήματος;

Με την πώληση των καλών περιουσιακών στοιχείων της Συνεργατικής Κυπριακής Τράπεζας (ΣΚΤ) στην Ελληνική Τράπεζα και τη μεταφορά των μη εξυπηρετούμενων δανείων προς την ΚΕΔΙΠΕ, μεγάλο τμήμα των μη εξυπηρετούμενων δανείων έχει αφαιρεθεί από το τραπεζικό σύστημα, γεγονός που αποτελεί σημαντικό βήμα προς την ενίσχυση του ισολογισμού των τραπεζών και τη συγκέντρωση του τραπεζικού τομέα.

Ωστόσο, ο δείκτης μη εξυπηρετούμενων δανείων στο τραπεζικό σύστημα παραμένει μεταξύ των υψηλότερων στην Ευρώπη. Επιπλέον, δεν έχουν εξυγιανθεί - ρυθμιστεί τα ΜΕΔ που μεταφέρθηκαν στην ΚΕΔΙΠΕΣ. Τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις εξακολουθούν να είναι βαθιά χρεωμένα, κατάσταση που επιβαρύνει την οικονομία. Απαιτούνται συνεπώς περαιτέρω προσπάθειες για την αντιμετώπιση αυτών των προβληματικών περιουσιακών στοιχείων, ένα πρόβλημα που αποτελεί κληρονομιά της τραπεζικής κρίσης. Από την άποψη αυτή, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί η επιτυχής λειτουργία της ΚΕΔΙΠΕΣ ως εταιρείας διαχείρισης περιουσιακών στοιχείων.

-Σας ανησυχούν οι δημοσιονομικές επιπτώσεις της εφαρμογής του Γενικού Συστήματος Υγείας;

Το Γενικό Σύστημα Υγείας έχει σχεδιαστεί ώστε να είναι δημοσιονομικά ουδέτερο. Εντούτοις, υπάρχουν κάποια κανάλια που θα μπορούσαν να έχουν δημοσιονομικό αντίκτυπο. Πρώτον, το κράτος έχει αναλάβει την υποχρέωση να χρηματοδοτήσει, να καλύψει τις όποιες ελλείψεις χρηματοδότησης προκύπτουν για τον Οργανισμού Κρατικών Υπηρεσιών Υγείας (ΟΚΥπΥ) τα πρώτα πέντε έτη. Θα υπάρξουν πρόσθετες δημοσιονομικές επιπτώσεις εάν ο ΟΚΥπΥ δεν διατηρήσει ένα μερίδιο στην αγορά και δεν ελέγξει το κόστος της λειτουργίας του για να δημιουργήσει λειτουργικά πλεονάσματα.

Δεύτερον, ενώ ο γενικός μηχανισμός προϋπολογισμού (σ.σ. ο σφαιρικός προϋπολογισμός) του ΓεΣΥ μπορεί να μετριάσει τις δημοσιονομικές πιέσεις, η ευρύτερη κάλυψη υγείας στο πλαίσιο του ΓεΣΥ ενδέχεται να αυξήσει τη ζήτηση για υπηρεσίες και κατά συνέπεια να αυξήσει τις συνολικές δαπάνες. Επιπλέον, η ταχεία γήρανση του πληθυσμού θα επιβαρύνει τις μελλοντικές ανάγκες της υγειονομικής περίθαλψης.

Για να μετριαστούν αυτοί οι δημοσιονομικοί κίνδυνοι, είναι σημαντικό να διασφαλιστεί ότι ο ΟΚΚπΥ θα αυξήσει με επιτυχία την παραγωγικότητα των δημόσιων φορέων παροχής υγειονομικής περίθαλψης και θα διατηρήσει ένα μερίδιο στην αγορά υπηρεσιών υγείας, ώστε η λειτουργία του να παράγει πλεονάσματα.

INFO

Ποια είναι

Η Anita Tuladhar είναι αναπληρωτής επικεφαλής της μονάδας για τον Νότο στο Ευρωπαϊκό Τμήμα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Σήμερα είναι επικεφαλής της αποστολής για την Κύπρο, ενώ έχει υπηρετήσει ως επικεφαλής των αποστολών για την Αλβανία και τη Μάλτα και ως αναπληρωτής επικεφαλής αποστολής για την Ουκρανία. Στο Ευρωπαϊκό Τμήμα εργάστηκε στην Ιταλία, την Τσεχία, τη Βόρεια Μακεδονία, τη Ρουμανία και τη Σλοβενία. Έχει, επίσης, εργαστεί στο Τμήμα Δημοσιονομικών Υποθέσεων και στο Τμήμα Νομισματικής και Κεφαλαιαγορών του ΔΝΤ, όπου συνεργάστηκε στην παροχή τεχνικής βοήθειας σε διάφορες χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Η ερευνητική της εργασία επικεντρώνεται στην αποτελεσματικότητα των δαπανών, στη μεταρρύθμιση συνταξιοδοτικών συστημάτων, στη δημοσιονομική πολιτική και ανάπτυξη, στη διακυβέρνηση των Κεντρικών Τραπεζών και σε νέα, ανοικτά μακροοικονομικά μοντέλα. Έχει, επίσης, εκτεταμένη εμπειρία στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων μέσω της εργασίας της στο Κέντρο Θεσμικών Μεταρρυθμίσεων (IRIS Center) του Πανεπιστημίου του Maryland και την USAID (οργανισμός αναπτυξιακής βοήθειας από τις ΗΠΑ).

Η κ. Tuladhar κατάγεται από το Νεπάλ. Έλαβε και είναι διδάκτωρ Διεθνούς Μακροοικονομικής από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, όπου ήταν επίσης υπότροφος του προγράμματος Fulbright. Εργάζεται στο ΔΝΤ από το 2002.