O έλεγχος που έκρινε το μέλλον του Συνεργατισμού

Καθοριστικό σημείο για την πορεία των πραγμάτων στην πρώην Συνεργατική Κυπριακή Τράπεζα από τον Δεκέμβριο του 2017 και μετά ήταν η απόφαση για τη διεξαγωγή επιτόπιου ελέγχου από την τραπεζική εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, απόφαση η οποία σταμάτησε τη διαδικασία αναζήτησης επενδυτών και «έκαψε» όλες τις μέχρι τότε προσπάθειες να διατηρηθεί ως ενιαία οντότητα ο Συνεργατισμός. Χωρίς τον επιτόπιο έλεγχο η πορεία των πραγμάτων θα μπορούσε να είναι διαφορετική, καθώς η διοίκηση και επιτροπεία της ΣΚΤ δούλευαν πάνω σ’ ένα διαφορετικό σενάριο, θέμα στο οποίο θα αναφερθούμε σε ρεπορτάζ που θα ακολουθήσει.

Η διεξαγωγή του επιτόπιου ελέγχου -που οδήγησε στην υιοθέτηση ακραίων παραδοχών και στην ανάγκη για πρόσθετα κεφάλαια ύψους 800 εκατ. ευρώ- ήταν αποτέλεσμα της εντύπωσης που είχε ο επόπτης ότι δεν λαμβάνει πλήρη εικόνα για την κατάσταση της ΣΚΤ, όπως προκύπτει από μαρτυρία που παραθέτει ο πρώην ανώτερος διευθυντής Λειτουργικών & Διοικητικών Εργασιών της πρώην ΣΚΤ, και νυν εκτελών χρέη διευθύνοντα συμβούλου στην ΚΕΔΙΠΕΣ, Σταύρου Ιακώβου σε πολυσέλιδο εμπιστευτικό έγγραφο που κατέθεσε στην ερευνητική επιτροπή για τον Συνεργατισμό. Αν και η επιτροπή είχε στην κατοχή της υλικό γι' αυτή την κρίσιμη λεπτομέρεια, δεν αναλύεται η εν λόγω διάσταση, η οποία οδήγησε τελικά στο τέλος του Συνεργατισμού ως ενιαία οντότητα.

Ο «Π» αποκαλύπτει σήμερα το περιεχόμενο του εν λόγω εγγράφου, στο οποίο ο κ. Ιακώβου χαρακτηρίζει παράδοξη την απόφαση για τη διεξαγωγή του επιτόπιου ελέγχου, καθώς η τράπεζα είχε πιάσει όλους τους στόχους της.

«Ίσως ο μόνος λόγος»

Το έγγραφο του κ. Ιακώβου καλύπτει την περίοδο 1994-2014 και κλείνει με έναν συνοπτικό επίλογο για τη μετά το 2014 περίοδο, όπου υπάρχει η αναφορά στον επιτόπιο ελέγχου του 2018.

«Στην περίπτωση της ΣΚΤ και με βάση τις υποδείξεις του SREP (σ.σ. πρόκειται για τον ετήσιο εποπτικό έλεγχο στον οποίο υποβάλλονται κάθε χρόνο οι συστημικές τράπεζες της ευρωζώνης) μέχρι τότε και πριν από τη διεξαγωγή του πρόσφατου επιτόπιου ελέγχου, ο δείκτης αυτός πάντοτε υπερκαλυπτόταν. Το ίδιο ίσχυσε και στην πιο πρόσφατη έκθεση SREP η οποία υποβλήθηκε τον Δεκέμβριο του 2017. Στη συνέχεια αποφασίστηκε παραδόξως από τους επόπτες η διεξαγωγή επιτόπιου εποπτικού ελέγχου στη ΣΚΤ. Εύλογα ερωτήματα δημιουργεί και η αναφορά του κ. Jerome Lachand - επικεφαλής της Διεύθυνσης Επιτόπιας Εποπτείας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας σε συνάντησή του με κλιμάκιο της ΣΚΤ λίγο πριν αρχίσει ο εποπτικός έλεγχος στις 14/2/18. Ο κ. Lachand ανέφερε ότι 'ίσως ο μόνος λόγος της ξαφνικής απόφασης για διεξαγωγή επιτόπιου εποπτικού ελέγχου στη ΣΚΤ ήταν η εντύπωση την οποία διαμόρφωσε το Εποπτικό Συμβούλιο (προφανώς στη βάση πληροφοριών που μετέφεραν οι αξιωματούχοι του ΕΕΜ) ότι τα οικονομικά δεδομένα και οι λογαριασμοί της ΣΚΤ δεν είναι αξιόπιστα και ενδέχεται να μην αντικατοπτρίζουν την πραγματική εικόνα του οργανισμού».

Ο κ. Ιακώβου παρέδωσε στην ερευνητική επιτροπή και σχετική επιστολή ως πρακτικό της συνάντησης η οποία ετοιμάστηκε από τον ίδιο για ενημέρωση της διεύθυνσης.

«Σημειώνεται», προσθέτει ο κ. Ιακώβου, «ότι κατά τον επιτόπιο εποπτικό έλεγχο σε καμία περίπτωση δεν προέκυψε κάτι τέτοιο, κάτι που το επιβεβαίωσε και ο επικεφαλής του εποπτικού κλιμακίου κ. Michelle Dabadie μετά από σχετική ερώτηση η οποία του υποβλήθηκε κατά το 'Exit Meeting'. Ο κ. Dabadie διευκρίνισε στη συνέχεια πως δεν αποκλείει ο κ. Lachand να ανέφερε κάτι τέτοιο στη συνάντηση στις 14/2/18 αλλά ο ίδιος δεν θυμάται. Εν κατακλείδι αξίζει να αναφερθεί πως εάν οι παραδοχές οι οποίες εφαρμόστηκαν στην περίπτωση του επιτόπιου εποπτικού ελέγχου της ΣΚΤ και αποτέλεσαν τη βάση για την εξαγωγή των πορισμάτων που οδήγησαν σε ανάγκες πέραν των 800 εκατ. ευρώ εφαρμόζονταν σήμερα στις άλλες κυπριακές τράπεζες για όλες ανεξαίρετα θα προέκυπταν μεγάλες κεφαλαιακές ανάγκες με ενδεχομένως τα ίδια συνεπακόλουθα», καταλήγει η αναφορά.

Η έκθεση

Στο κείμενο της έκθεσης της ερευνητικής επιτροπής για τον Συνεργατισμό υπάρχουν αναφορές στον επιτόκιο έλεγχο, χωρίς να μελετάται περαιτέρω το πώς φτάσαμε σε αυτόν.

«Η παραίτηση του προέδρου της επιτροπείας κ. Χ. Ταουσιάνη (13/10/2017), σε συνδυασμό με τη συνέντευξη εξόδου του (exit interview) που πραγματοποιήθηκε από τις εποπτικές αρχές, επιτάχυνε τις οποιεσδήποτε διαδικασίες», διαπιστώνει η ερευνητική επιτροπή στην έκθεσή της (σελ. 624), χωρίς να εμβαθύνει.

Επιπλέον, παρατίθεται σημείωμα του Διονύση Διονυσίου, επικεφαλής της Μονάδας Διαχείρισης των Συμμετοχών του Κράτους στην Ιδιοκτησιακή Δομή Πιστωτικών Ιδρυμάτων -και παρατηρητής των συνεδριάσεων της επιτροπείας της ΣΚΤ- στο οποίο εκφράζεται η άποψη ότι η παραίτηση του Τάκη Ταουσιάνη από την προεδρία της επιτροπείας και το exit interview που ακολούθησε από την ΕΚΤ (η διαδικασία προβλέπει ότι τα στελέχη των τραπεζών που αποχωρούν δίνουν συνέντευξη προκειμένου ο επόπτης να πληροφορηθεί τους λόγους της αποχώρησης) επιτάχυναν τη διεξαγωγή του επιτόπιου ελέγχου.

Ειδικότερα, η μαρτυρία, όπως αυτή προκύπτει από τα πρακτικά συνεδρίασης της επιτροπείας, με ημερ. 24/11/2017, έχει ως εξής:

«Στην ίδια συνεδρία ο κ Δ. Διονυσίου, προϊστάμενος της Μονάδας Διαχείρισης αναφέρθηκε στη συνάντηση που είχαν νωρίτερα την ίδια μέρα, ο υπουργός Οικονομικών, ο γενικός διευθυντής του Υπουργείου Οικονομικών και ο ίδιος, με τη διοικήτρια, μέλη του διοικητικού συμβουλίου και αξιωματούχους της ΚΤΚ, όπου εκφράστηκαν σημαντικές ανησυχίες για τον Συνεργατισμό από πλευράς ΚΤΚ. Ο κ. Διονυσίου ανέφερε ότι μεταφέρθηκε στον υπουργό μια μη θετική εικόνα για τις προοπτικές της τράπεζας, με αναφορές στην περιορισμένη πρόοδο στον τομέα των μη εξυπηρετούμενων χορηγήσεων, την πραγματική κερδοφορία, τις διαδόσεις στην Κύπρο για το μέλλον της τράπεζας, ενώ έγινε συσχέτιση των πολύ σοβαρών, κατά την άποψη των εποπτών, προβλημάτων εταιρικής διακυβέρνησης, με τις συνεντεύξεις εξόδου (exit interview) που είχε ο κ Ταουσιάνης μετά την παραίτησή του με εκπροσώπους της ΚΤΚ και του ΕΕΜ», γράφει η έκθεση της ερευνητικής επιτροπής στις σελ. 621-622.

Εκ του αποτελέσματος, η υποψία περί μη αξιόπιστων στοιχείων δεν επαληθεύτηκε, καθώς η συναλλαγή με την Ελληνική Τράπεζα έγινε στη βάση των δημοσιευμένων οικονομικών καταστάσεων του 9μήνου του 2017, καταστάσεις που μέχρι και σήμερα δεν άλλαξαν. Ωστόσο ο εποπτικός έλεγχος έφερε στην επιφάνεια όλες τις παθογένειες και τα προβλήματα της ΣΚΤ. Έτσι, μια διαδικασία σταδιακής αποκρατικοποίησης κατέληξε σε ένα τραπεζικό θρίλερ.

Συνεργατισμός, ένας σκέτος εφιάλτης

Το πολυσέλιδο σημείωμα του κ. Ιακώβου έχει και ιστορική αξία λόγω της περιόδου που καλύπτει, από το 1994 έως το 2014. Για τον ίδιο -εργάστηκε στη Συνεργατική Κεντρική Τράπεζα από το 1990 και ανέβηκε όλα τα σκαλιά της ιεραρχίας και τον Ιανουάριο του 2015 διορίστηκε ως δεύτερο εκτελεστικό μέλος της επιτροπείας της ΣΚΤ- η προσπάθεια που έγινε μετά το 2014 ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία, λόγω της κακής κληρονομιάς που κουβαλούσε ο τομέας.

«Όλοι γνώριζαν πως παρόλο που μέσα από τις συγχωνεύσεις διασφαλιζόταν η συνέχιση της ύπαρξης του Συνεργατισμού έστω και υπό τη μορφή κρατικοποιημένης οντότητας η λύση αυτή εμπεριείχε κινδύνους. Ένας έντιμος και σοφός συνεργατιστής μου είπε τότε κατά λέξη: 'Όταν βάλλεις 10 τίτσιρους καράολους μαζί εν τζ'αι κάμνεις έναν με κέλυφος'. Και δυστυχώς όπως τελικά αποδείχθηκε είχε απόλυτο δίκαιο», τονίζει και σε άλλο σημείο γράφει:

«H νέα διεύθυνση και διοίκηση παρέλαβαν έναν οργανισμό με πέραν του 60% σε ΜΕΧ, ευάλωτο σε πολιτικές παρεμβάσεις, έρμαιο του λαϊκισμού των πολιτικών παρατάξεων, με πολύ ιδιόμορφη κουλτούρα και τρόπο λειτουργίας, αναχρονιστικές πρακτικές και πεπαλαιωμένα μηχανογραφικά συστήματα και με τη δύναμή του να πηγάζει διαχρονικά μόνο από την εμπιστοσύνη του κόσμου και το σθένος και την επιμονή ορισμένων στελεχών που όμως είχαν και αυτά κλονιστεί ανεπανόρθωτα. Ο νεοδιορισθής στις 11/1/14 γενικός διευθυντής της ΣΚΤ κ. Μάριος Κληρίδης κατά την πρώτη του συνάντηση με το κλιμάκιο της τρόικας ερωτηθείς για το πώς ο ίδιος βλέπει τις προοπτικές του νέου σχήματος απάντησε κατά λέξη 'Its unmanageable, it is a sheer nightmare' (Είναι απίστευτο, είναι ένας σκέτος εφιάλτης)».

«Παρόλες τις αντιξοότητες η νέα διεύθυνση και διοίκηση ανέλαβαν την κρατική τραπεζική οντότητα η οποία προέκυψε, στη δεινή κατάσταση στην οποία είχε μέχρι τότε περιέλθει, λειτουργώντας μέσα στο εξαιρετικά περιοριστικό καθεστώς το οποίο συνόδευε την παραχώρηση κρατικής ενίσχυσης, καταφέρνοντας μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα να προβεί σε ριζικές αλλαγές και μεταρρυθμίσεις και σε σημαντικές και ουσιαστικές βελτιώσεις σε όλα τα επίπεδα. Οι προσπάθειες ήταν άοκνες και για να αντιληφθεί κανείς το εύρος των αλλαγών θα πρέπει να συγκρίνει το τι υπήρχε τότε με το τι επιτεύχθηκε μέχρι σήμερα».

Οι επόπτες

Ο κ. Ιακώβου υπογραμμίζει και τον ιδιαίτερο ρόλο των εποπτών:

«Σημαντικό το ότι η ΣΚΤ κατάφερνε πάντοτε να υλοποιεί τους συνεχώς υψηλότερους στόχους τους οποίους έθεταν οι επόπτες. Αυτό όμως δεν φάνηκε να ήταν ποτέ αρκετό και ενδεχομένως ουδέποτε να ήταν και το ζητούμενο. Ο διαχωρισμός της ΣΚΤ και η πώληση των εξυπηρετούμενων της δανείων και των συναφών δραστηριοτήτων στην Ελληνική Τράπεζα, αποτελεί λύση η οποία είχε προωθηθεί από τους επόπτες με απώτερο στόχο την άμεση βελτίωση των προβλημάτων του κυπριακού τραπεζικού τομέα γενικότερα και όχι της ΣΚΤ συγκεκριμένα. Η ΣΚΤ λόγω και της ιδιαιτερότητάς της ως κρατικοποιημένη οντότητα σε συνάρτηση με την αδυναμία του μόνου της μετόχου, ήτοι του κράτους να συνεισφέρει στην αύξηση κεφαλαίου, την καθιστούσε ως τον πλέον ιδανικό υποψήφιο για να αποτελέσει το όχημα προς την επίτευξη του εν λόγω στόχου».