Ποιος ο Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων της ΕΕ και γιατί μας αφορά

Ο Πυλώνας Κοινωνικών Δικαιωμάτων που ενέκριναν οι ηγέτες της ΕΕ στην Κοινωνική Σύνοδο της ΕΕ στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας στις 17 Νοεμβρίου μοιάζει με ένα ευχολόγιο. Πρόκειται για ένα κείμενο 20 αρχών, το οποίο παρουσιάζει σήμερα ο «Π», που έχει σκοπό να εξασφαλίσει στους πολίτες νέα και αποτελεσματικότερα δικαιώματα. Αυτό, όμως, που διαφοροποιεί αυτή την πρωτοβουλία είναι δύο σημαντικές λεπτομέρειες:

α) η σαφής πολιτική βούληση να στηριχτεί η μισθωτή εργασία, καθώς χωρίς μια ευημερούσα μεσαία τάξη και με μεγάλα τμήματα του πληθυσμού να ζουν με κίνδυνο φτώχειας η παρούσα ανάπτυξη δεν θα έχει συνέχεια.

β) Οι αρχές του Πυλώνα Κοινωνικών Δικαιωμάτων της ΕΕ θα μπουν ως προϋποθέσεις συστάσεων στη διαδικασία του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (μια πιο σφιχτή διαδικασία συντονισμού των οικονομικών πολιτικών των κρατών μελών της ΕΕ) με το Συμβούλιο Υπουργών και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα απευθύνουν συστάσεις στα κράτη μέλη.

Αξίζει να σημειωθεί ότι την περασμένη εβδομάδα ξεκίνησε και ο δεύτερος γύρος διαλόγου μεταξύ συνδικαλιστικών οργανώσεων και εργοδοτών, σε επίπεδο ΕΕ, για την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία όλων των μισθωτών και αυτοαπασχολούμενων. Οι κοινωνικοί εταίροι έχουν πλέον στη διάθεσή τους 7 εβδομάδες για να ενημερώσουν την Κομισιόν αν είναι πρόθυμοι να διαπραγματευτούν.

Οι 20 πυλώνες

Ο πυλώνας κοινωνικών δικαιωμάτων χωρίζεται σε 3 κύριες κατηγορίες, ίσες ευκαιρίες και πρόσβαση στην αγορά εργασίας, δίκαιοι όροι εργασίας, κοινωνική προστασία και ένταξη και συγκροτείται από 20 αρχές. Ο πυλώνας περιέχει σαφή κατεύθυνση υπέρ της καθιέρωσης κατώτατου μισθού.

Οι 20 αρχές έχουν ως εξής:

1. Εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα σε ποιοτική και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση, κατάρτιση και διά βίου μάθηση προκειμένου να αποκτήσει και να διατηρήσει δεξιότητες που θα του επιτρέπουν να συμμετέχει πλήρως στην κοινωνία και να διαχειρίζεται με επιτυχία τις αλλαγές στην αγορά εργασίας.

2. Ισότητα των φύλων

Η ίση μεταχείριση και οι ίσες ευκαιρίες για γυναίκες και άνδρες πρέπει να διασφαλίζονται και να προωθούνται σε όλους τους τομείς, μεταξύ άλλων όσον αφορά τη συμμετοχή στην αγορά εργασίας, τους όρους και τις συνθήκες απασχόλησης και την επαγγελματική εξέλιξη. Γυναίκες και άνδρες έχουν δικαίωμα σε ίση αμοιβή για εργασία ίσης αξίας.

3. Ίσες ευκαιρίες

Ανεξαρτήτως φύλου, φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκείας ή πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή σεξουαλικού προσανατολισμού, κάθε άτομο έχει δικαίωμα σε ίση μεταχείριση και ίσες ευκαιρίες όσον αφορά την απασχόληση, την κοινωνική προστασία, την εκπαίδευση και την πρόσβαση σε αγαθά και υπηρεσίες που διατίθενται στο κοινό. Προάγονται οι ίσες ευκαιρίες για τις υποεκπροσωπούμενες ομάδες.

4. Ενεργός στήριξη της απασχόλησης

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα σε έγκαιρη και εξατομικευμένη βοήθεια με στόχο τη βελτίωση των προοπτικών του για απασχόληση ή αυτοαπασχόληση. Στη βοήθεια αυτή περιλαμβάνονται η στήριξη με σκοπό την αναζήτηση εργασίας, η κατάρτιση και η επανειδίκευση. Κάθε άτομο δικαιούται να μεταφέρει τα δικαιώματα της κοινωνικής προστασίας και κατάρτισης κατά τη μετάβασή του σε άλλα επαγγέλματα.

Οι νέοι έχουν δικαίωμα σε συνεχή εκπαίδευση, μαθητεία, πρακτική άσκηση ή προσφορά εργασίας ικανοποιητικού επιπέδου εντός 4 μηνών από την απώλεια της δουλειάς τους ή από την έξοδό τους από το σύστημα εκπαίδευσης.
Οι άνεργοι έχουν δικαίωμα σε εξατομικευμένη, αδιάλειπτη και συνεπή στήριξη. Οι μακροχρόνια άνεργοι έχουν δικαίωμα σε εμπεριστατωμένη ατομική αξιολόγηση το αργότερο όταν συμπληρώσουν 18 μήνες ανεργίας.

5. Ασφαλής και ευπροσάρμοστη απασχόληση

Ανεξάρτητα από το είδος και τη διάρκεια της σχέσης απασχόλησης, οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα σε δίκαιη και ίση μεταχείριση όσον αφορά τους όρους απασχόλησης, την πρόσβαση στην κοινωνική προστασία και την κατάρτιση. Προωθείται η μετάβαση σε μορφές απασχόλησης αορίστου χρόνου. Σύμφωνα με τη νομοθεσία και τις συλλογικές συμβάσεις, διασφαλίζεται η αναγκαία ευελιξία για τους εργοδότες ώστε να μπορούν αυτοί να προσαρμόζονται γρήγορα στις μεταβολές των οικονομικών συνθηκών.

Προωθούνται καινοτόμες μορφές εργασίας οι οποίες διασφαλίζουν ποιοτικούς όρους εργασίας. Ενθαρρύνονται η επιχειρηματικότητα και η αυτοαπασχόληση. Διευκολύνεται η επαγγελματική κινητικότητα.

Αποτρέπονται οι σχέσεις απασχόλησης που οδηγούν σε επισφαλή εργασία, μεταξύ άλλων με την απαγόρευση της κατάχρησης των άτυπων συμβάσεων. Κάθε δοκιμαστική περίοδος πρέπει να έχει εύλογη διάρκεια.

6. Αποδοχές

Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα σε δίκαιες αποδοχές που επιτρέπουν ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης. Διασφαλίζονται επαρκείς ελάχιστες αποδοχές που επιτρέπουν την κάλυψη των αναγκών του εργαζομένου και της οικογένειάς του, σύμφωνα με τις εθνικές οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες και παράλληλα διασφαλίζονται η πρόσβαση στην απασχόληση και η παροχή κινήτρων για την αναζήτηση εργασίας. Αποτρέπεται η φτώχεια των εργαζομένων. Όλες οι αποδοχές καθορίζονται με διαφανή και προβλέψιμο τρόπο, σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές και με σεβασμό της αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων.

7. Ενημέρωση για τους όρους απασχόλησης και την προστασία σε περίπτωση απόλυσης

Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να ενημερώνονται γραπτώς, στην αρχή της σχέσης απασχόλησής τους, για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους που απορρέουν από τη σχέση απασχόλησης, συμπεριλαμβανομένης της δοκιμαστικής περιόδου.

Σε περίπτωση απόλυσης, οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα να ενημερώνονται εκ των προτέρων για τους λόγους και να λαμβάνουν έγκαιρη προειδοποίηση. Έχουν δικαίωμα πρόσβασης σε αποτελεσματικό και αμερόληπτο μηχανισμό επίλυσης διαφορών και, σε περίπτωση αδικαιολόγητης απόλυσης, έχουν δικαίωμα επανόρθωσης, περιλαμβανομένης και της καταβολής εύλογης αποζημίωσης.

8. Κοινωνικός διάλογος και συμμετοχή των εργαζομένων

Ζητείται η γνώμη των κοινωνικών εταίρων όσον αφορά τη χάραξη και την εφαρμογή πολιτικών στους τομείς της οικονομίας, της απασχόλησης και των κοινωνικών ζητημάτων, σύμφωνα με τις εθνικές πρακτικές. Οι κοινωνικοί εταίροι ενθαρρύνονται να διαπραγματεύονται και να συνάπτουν συλλογικές συμβάσεις για τα ζητήματα που τους αφορούν, με σεβασμό της αυτονομίας τους και του δικαιώματος συλλογικής δράσης. Εφόσον κρίνεται σκόπιμο, οι συμβάσεις που συνάπτονται μεταξύ των κοινωνικών εταίρων εφαρμόζονται στο επίπεδο της Ένωσης και των κρατών μελών της.

Οι εργαζόμενοι ή οι εκπρόσωποί τους έχουν δικαίωμα έγκαιρης ενημέρωσης και διαβούλευσης για ζητήματα που τους αφορούν, και ιδίως σε περιπτώσεις μεταβίβασης, αναδιάρθρωσης και συγχώνευσης επιχειρήσεων, καθώς και σε περίπτωση ομαδικών απολύσεων. Ενθαρρύνεται η παροχή στήριξης με στόχο την ενίσχυση της ικανότητας των κοινωνικών εταίρων να προάγουν τον κοινωνικό διάλογο.

9. Ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής

Οι γονείς και τα άτομα με ευθύνες παροχής φροντίδας έχουν δικαίωμα σε ανάλογη άδεια, ευέλικτες ρυθμίσεις εργασίας και πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας. Γυναίκες και άνδρες έχουν ίση πρόσβαση σε ειδικές άδειες προκειμένου να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους για παροχή φροντίδας και ενθαρρύνονται να κάνουν ισορροπημένη χρήση αυτών.

10. Υγιεινό, ασφαλές και κατάλληλα προσαρμοσμένο εργασιακό περιβάλλον και προστασία δεδομένων

Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα σε υψηλού επιπέδου προστασία της υγείας και της ασφάλειάς τους στην εργασία. Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα σε εργασιακό περιβάλλον που είναι προσαρμοσμένο στις επαγγελματικές ανάγκες τους και τους επιτρέπει να παρατείνουν την παραμονή τους στην αγορά εργασίας. Οι εργαζόμενοι έχουν δικαίωμα σε προστασία των προσωπικών τους δεδομένων στο πλαίσιο της σχέσης απασχόλησης.

11. Φροντίδα και στήριξη των παιδιών

Τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε οικονομικά προσιτή και ποιοτική προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα. Τα παιδιά έχουν δικαίωμα σε προστασία τους από τη φτώχεια. Τα παιδιά από μειονεκτικό περιβάλλον έχουν δικαίωμα σε ειδικά μέτρα για την ενίσχυση της ισότητας των ευκαιριών.

12. Κοινωνική προστασία

Ανεξάρτητα από το είδος και τη διάρκεια της σχέσης απασχόλησης, οι εργαζόμενοι και, υπό συγκρίσιμες συνθήκες, οι αυτοαπασχολούμενοι, έχουν δικαίωμα σε επαρκή κοινωνική προστασία.

13. Παροχές ανεργίας

Οι άνεργοι έχουν δικαίωμα σε επαρκή στήριξη από τις δημόσιες υπηρεσίες απασχόλησης με σκοπό την (επαν)ένταξή τους στην αγορά εργασίας, καθώς και σε επαρκή επιδόματα ανεργίας, εύλογης διάρκειας, σύμφωνα με τις συνεισφορές τους και τους εθνικούς κανόνες επιλεξιμότητας. Οι παροχές αυτές δεν συνιστούν αντικίνητρο για τη γρήγορη επιστροφή στην απασχόληση.

14. Ελάχιστο εισόδημα

Κάθε άτομο που δεν διαθέτει επαρκείς πόρους έχει δικαίωμα σε παροχές ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος που διασφαλίζουν αξιοπρεπή διαβίωση σε όλα τα στάδια της ζωής και ικανοποιητική πρόσβαση στα αναγκαία αγαθά και υπηρεσίες. Για όσους μπορούν να εργαστούν, οι παροχές ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος θα πρέπει να συνδυάζονται με κίνητρα για (επαν)ένταξη στην αγορά εργασίας.

15. Εισόδημα ηλικιωμένων και συντάξεις

Οι εργαζόμενοι και οι αυτοαπασχολούμενοι που έχουν συνταξιοδοτηθεί έχουν δικαίωμα σε σύνταξη ανάλογη προς τις εισφορές τους που θα τους διασφαλίζει επαρκές εισόδημα. Γυναίκες και άνδρες έχουν ίσες ευκαιρίες για τη θεμελίωση συνταξιοδοτικών δικαιωμάτων. Κάθε ηλικιωμένο άτομο έχει δικαίωμα σε πόρους που διασφαλίζουν αξιοπρεπή διαβίωση.

16. Υγειονομική περίθαλψη

Κάθε άτομο δικαιούται έγκαιρη πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή και ποιοτική προληπτική και θεραπευτική υγειονομική περίθαλψη.

17. Ένταξη ατόμων με αναπηρία

Τα άτομα με αναπηρία έχουν δικαίωμα σε εισοδηματική στήριξη που τους διασφαλίζει αξιοπρεπή διαβίωση, σε υπηρεσίες που τους επιτρέπουν να συμμετέχουν στην αγορά εργασίας και στην κοινωνία και σε εργασιακό περιβάλλον προσαρμοσμένο στις ανάγκες τους.

18. Μακροχρόνια φροντίδα

Κάθε άτομο δικαιούται έγκαιρη πρόσβαση σε οικονομικά προσιτές και ποιοτικές μακροχρόνιες υπηρεσίες φροντίδας, ιδίως σε υπηρεσίες κατ' οίκον περίθαλψης και σε υπηρεσίες σε επίπεδο κοινότητας.

19. Στέγαση και βοήθεια για τους αστέγους

Τα άτομα σε κατάσταση ανάγκης έχουν πρόσβαση σε ποιοτικές κοινωνικές κατοικίες ή σε στεγαστική βοήθεια. Τα ευάλωτα άτομα έχουν δικαίωμα σε κατάλληλη βοήθεια και προστασία έναντι της αναγκαστικής έξωσης. Στους αστέγους παρέχονται κατάλληλα καταλύματα και υπηρεσίες ώστε να διευκολυνθεί η κοινωνική τους ένταξη.

20. Πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες

Κάθε άτομο έχει δικαίωμα πρόσβασης σε βασικές, ποιοτικές υπηρεσίες, όπως μεταξύ άλλων η ύδρευση, η αποχέτευση, η ενέργεια, οι μεταφορές, οι χρηματοπιστωτικές υπηρεσίες και οι ψηφιακές επικοινωνίες. Στα άτομα σε κατάσταση ανάγκης, παρέχεται στήριξη για την πρόσβαση στις εν λόγω υπηρεσίες.

Οι μισθοί και η Κύπρος

«Δεν επιθυμούμε μια κοινή αγορά όπου οι επιχειρήσεις συναγωνίζονται για χαμηλότερους μισθούς», δήλωσε ο πρωθυπουργός της Σουηδίας Στέφεν Λόεφεν και ξεκαθάρισε τη σημασία που πρέπει να έχει η κοινωνική διάσταση της κοινής αγοράς. «Πρέπει να βάλουμε πρώτα τους ανθρώπους», είπε. Κάπου εδώ κολλάει και η δήλωση του Πρόεδρου της Δημοκρατίας Νίκου Αναστασιάδη για την ανάγκη καθιέρωσης ελάχιστου μισθού για όλα τα επαγγέλματα, εξαγγέλλοντας μάλιστα κοινωνικό διάλογο για το θέμα. Στόχος, όπως είπε, μέσα από τον διάλογο είναι να καθιερωθεί και να εφαρμοστεί ελάχιστος μισθός αναλόγως και με το επάγγελμα, ώστε να μην μιλάμε για μισθούς των 500 και 600 ευρώ.

«Είναι καιρός να σταματήσουμε να μιλούμε για τέτοιους μισθούς», συμπλήρωσε. Οι τοποθετήσεις του Προέδρου για τον κατώτατο μισθό έγιναν μετά από ερώτηση φοιτητή για το θέμα στο πλαίσιο συνέντευξής του στον ραδιοσταθμό «Κανάλι 6», ωστόσο εύκολα μπορεί να εντάξει κανείς στον προεκλογικό αγώνα της κυβέρνησης. Στις αναφορές του, πάντως, ο Πρόεδρος δεν αναφέρθηκε στην καθιέρωση εθνικού κατώτατου μισθού, αλλά ενός ελάχιστου μισθού αναλόγως επαγγέλματος.