Προς ένα ειδικό καθεστώς ελεύθερου εμπορίου Ην. Βασιλείου - Ευρώπης

Με το πράσινο φως που οι Ευρωπαίοι ηγέτες έδωσαν ώστε η διαδικασία της αποχώρησης του Ηνωμένου Βασιλείου από την ΕΕ να περάσει στη δεύτερη της φάση ξεκινά μια από τις πιο επίπονες διαδικασίες για την Ένωση και κυρίως για το Λονδίνο, καθώς οι παράμετροι της δεύτερης φάσης είναι πολλές και ιδιαίτερα ευαίσθητες στις πολιτικές ισορροπίες στο εσωτερικό του Ηνωμένου Βασιλείου.

Η έγκριση που έδωσαν οι ηγέτες κατά τη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών την περασμένη βδομάδα διασφαλίζει επί της αρχής τα δικαιώματα των Ευρωπαίων πολιτών στο Ηνωμένο Βασίλειο και των Βρετανών πολιτών στην ΕΕ. Αυτό σημαίνει ότι, επί της αρχής, για τους Κύπριους που ζουν, εργάζονται και σπουδάζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο η εν εξελίξει διαδικασία του Brexit αλλά και η τελική έξοδος της χώρας από την ΕΕ δεν θα αλλάξει το σημερινό τους καθεστώς.

Η διασφάλιση των δικαιωμάτων των πολιτών ήταν ένα από τα τρία προαπαιτούμενα ώστε να δώσουν το πράσινο φως οι ηγέτες και να εισέλθει στη δεύτερή της φάση η διαδικασία του Brexit.

Η Κομισιόν έχει διαβεβαιώσει ότι «οι πολίτες της Ένωσης που ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και οι Βρετανοί πολίτες που ζουν στην ΕΕ των 27 θα διατηρήσουν τα ίδια δικαιώματα όταν το Ηνωμένο Βασίλειο εγκαταλείψει την ΕΕ».

Η διασφάλιση των δικαιωμάτων των Ευρωπαίων πολιτών που ζουν στο ΗΒ και των Βρετανών που ζουν στην ΕΕ, το κόστος που πρέπει να καταβάλει το Λονδίνο για το Brexit αλλά και το καθεστώς των συνόρων ανάμεσα στη Βόρειο Ιρλανδία και την Ιρλανδία ήταν τα τρία προαπαιτούμενα.

Η διαδικασία αναμένεται να εισέλθει πλέον στην πιο εντατική, αλλά και δύσκολη φάση της και δεν αναμένεται να ολοκληρωθεί πριν το τέλος του 2019. Το κυρίαρχο σενάριο της οριστικής κατάληξης μέχρι το 2020 είναι μια σχέση βασισμένη σε ένα ειδικό καθεστώς ελεύθερου εμπορίου, οι λεπτομέρειες του οποίου θα διαμορφωθούν μέσα στα επόμενα περίπου δύο χρόνια.

Εντός του 2018 θα γίνει μια σκληρή διαπραγμάτευση για τους όρους της νέας σχέσης του Λονδίνου με την ΕΕ, με το πολιτικό ρίσκο στο Ηνωμένο Βασίλειο να παραμένει υψηλό τόσο λόγω των ζυμώσεων ανάμεσα στα πολιτικά κόμματα όσο και λόγω της αβεβαιότητας που εξακολουθεί να ισχύει όσον αφορά το πώς ακριβώς θα διαμορφωθεί η κατάσταση στα σύνορα ανάμεσα στη Βόρειο Ιρλανδία, η οποία παραμένει στο Ηνωμένο Βασίλειο, και την Ιρλανδία.

Αν όλα προχωρήσουν όπως έχουν σήμερα προγραμματιστεί, οι διαπραγματεύσεις θα εισέλθουν στην ουσία τους ανάμεσα στη σύνοδο κορυφής του Μαρτίου 2018 και της συνόδου κορυφής του Δεκεμβρίου του ίδιου έτους.

Στις Βρυξέλλες εκτιμούν ότι πλέον η ΕΕ έχει «το πάνω χέρι» στις διαπραγματεύσεις και ότι η Ένωση θα είναι αυτή που θα διαμορφώσει τον ρυθμό αλλά και την ουσία της όποιας συμφωνίας.

Ωστόσο, κανείς στην έδρα της ΕΕ δεν αναμένει ότι η διαδικασία θα είναι «περίπατος», το αντίθετο, όλοι προετοιμάζονται για μια δύσκολη περίοδο καθώς οι επιπλοκές και οι κωλυσιεργίες μπορούν να έρθουν από πολλά μέτωπα.

Η πρόσφατη απόφαση της βρετανικής Βουλής να τεθεί η όποια τελική συμφωνία ανάμεσα στο Λονδίνο και την ΕΕ για το Brexit σε ειδική ψηφοφορία, εκτός ότι αποτέλεσε μεγάλη πολιτική ήττα για την Τερέζα Μέι, άνοιξε την πόρτα για δυνατότητα μέγιστης πολιτικής εκμετάλλευσης του Brexit από τα κόμματα της Βρετανίας.
Το άλλο πολύπλοκο πρόβλημα στο οποίο δεν φαίνεται ακόμα ανοιχτός ο ορίζοντας είναι το ακανθώδες πρακτικά αλλά και συμβολικά ζήτημα των συνόρων ανάμεσα στη Βόρειο Ιρλανδία και την Ιρλανδία.

Το ζήτημα των συνόρων ανάμεσα στην Ιρλανδία και τη Βόρειο Ιρλανδία είναι καταλυτικής σημασίας για τις ισορροπίες στην περιοχή, καθώς η συμφωνία για ειρήνευση του ιρλανδικού προβλήματος του 1998 βασίζεται και πάνω στην ελεύθερη διακίνηση ανάμεσα στις δύο πλευρές στο πλαίσιο της ΕΕ.

Το προτεσταντικό Δημοκρατικό Ενωτικό Κόμμα της Βορείου Ιρλανδίας που στηρίζει την κυβέρνηση της Τερέζα Μέι στην Κάτω Βουλή στο Λονδίνο δύσκολα δέχεται να υπάρχει διαφοροποίηση στον τρόπο με τον οποίο θα γίνονται οι έλεγχοι στα σύνορα ανάμεσα στην Ιρλανδία και τη Βόρειο Ιρλανδία μετά το Brexit, με το επιχείρημα ότι κάτι τέτοιο ουσιαστικά θα απέκοπτε τη Βόρειο Ιρλανδία από το καθεστώς που θα ισχύει για το υπόλοιπο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η ιδέα ότι τα σύνορα με την Ιρλανδία θα συνεχίσουν να λειτουργούν όπως μέχρι σήμερα, δηλαδή να υπάρχει πλήρης ελευθερία μετακίνησης προσώπων και αγαθών, είναι εξαιρετικά δύσκολο να γίνει αποδεκτή από τους σκληροπυρηνικούς ενωτικούς της Βορείου Ιρλανδίας.

Τόσο το Δουβλίνο όσο και οι Βρυξέλλες θεωρούν ότι ο μόνος τρόπος για την αποφυγή ενός «σκληρού συνόρου» είναι η διατήρηση του ίδιου ρυθμιστικού πλαισίου για τον βορρά και τον νότο της Ιρλανδίας. Κάτι τέτοιο ωστόσο παραμένει ακόμα άγνωστο, πώς θα επιτευχθεί, εφόσον το Ηνωμένο Βασίλειο δεν θα ανήκει πλέον στην ΕΕ και στην κοινή αγορά.