To ταμείο, οι κουρεμένοι & τα διλήμματα: Τελικά ποιοι θα αποζημιωθούν;

Το ερώτημα είναι απλό: όσοι υπέστησαν ζημιά από τις αποφάσεις του 2013 για τη διάσωση του τραπεζικού συστήματος της χώρας, δικαιούνται αποζημίωση τώρα που τα οικονομικά του κράτους βελτιώνονται; Και αν ναι, ποιοι;

Τα ερωτήματα αυτά, που είχαν τεθεί τις τελευταίες εβδομάδες στο δημόσιο διάλογο, έγιναν περισσότερα επίκαιρα μετά και την απόφαση της κυβέρνησης να ενεργοποιήσει το Εθνικό Ταμείο Αλληλεγγύης ως μηχανισμό για τη στήριξη των ομάδων του πληθυσμού που σήκωσαν το βάρος της ανακεφαλαιοποίησης του τραπεζικού συστήματος. Η κυβέρνηση δημιουργεί μια μαγιά για να συγκεντρωθούν κεφάλαια, αλλά μεταθέτει σε επόμενη φάση την απάντηση στο κρίσιμο ερώτημα: Ποιοι και πώς θα ωφεληθούν;

Ο "Π" θα επιχειρήσει να απαντήσει στο ερώτημα λαμβάνοντας υπόψη όλες τις παραμέτρους.

Η ομάδα

Κατ' αρχήν μια μεγάλη ομάδα συμπολιτών μας πράγματι πλήρωσαν από την τσέπη τους την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος με αποτέλεσμα, όχι μόνο τη διάσωσή του, αλλά και τη μη επιβάρυνση των φορολογούμενων και γενικά των δημόσιων οικονομικών, έτσι ώστε σήμερα το δημόσιο χρέος να έχει σπάσει το φράγμα του 100%. Χάρη σε αυτούς, λοιπόν, η κρίση του 2013 δεν είχε συνέχεια, η οικονομία σταθεροποιήθηκε και οι μελλοντικές γενιές απαλλάχτηκαν από ένα μεγάλο βάρος.

Ωστόσο, αυτή η ομάδα που πλήρωσε τα σπασμένα της τραπεζικής κρίσης δεν είναι ενιαία. Έχουμε τους πρώην μετόχους των τραπεζών, τους κατόχους αξιογράφων, τους καταθέτες άνω των 100.000 ευρώ της Τράπεζας Κύπρου που έλαβαν ως αποζημίωση μετοχές της νέας τράπεζας και τους καταθέτες της πρώην Λαϊκής Τράπεζας άνω των 100.000 ευρώ, που στην πράξη έχασαν όλο το ποσό άνω των 100.000 ευρώ, καθώς το αποτέλεσμα της διάθεσης των περιουσιακών στοιχείων της πρώην Λαϊκής αποδεικνύεται πενιχρό.

Η νομική διάσταση

Τώρα, με την καταβολή αποζημίωσης εγείρονται ηθικά και νομικά θέματα.

Ξεκινώντας από το τελευταίο, που είναι και το πιο βασικό, αν η Δημοκρατία αναγνωρίσει "αποζημίωση", δηλαδή παραδεχτεί ότι υπήρξε ζημιά, ουσιαστικά ανοίγει την πόρτα για αγωγές κατά της Δημοκρατίας. Και μόνο η δημόσια συζήτηση βλάπτει. Γι΄ αυτό και ο υπουργός Οικονομικών Χάρης Γεωργιάδης ξεκαθάρισε ότι η Δημοκρατία δεν αναγνωρίζει νομική ευθύνη ή καταβολή αποζημίωσης.

Δεύτερο νομικό ζήτημα ουσίας είναι ότι δεν πρέπει να αναιρεθούν οι συνέπειες του bail in και να μετατραπεί, εκ των υστέρων, σε bail out. Ο στόχος του bail in είναι να αφαιρέσει από τις πλάτες των φορολογούμενων τη διάσωση του τραπεζικού τομέα. Αυτό δεν μπορεί να γίνει εκ των υστέρων με την ανάληψη υποχρέωσης κάλυψης της ζημιάς των "κουρεμένων".

Και η ηθική

Στο ηθικό κομμάτι, θα πρέπει να είμαστε ρεαλιστές. Κάποιες από τις ομάδες των συμπολιτών μας που επλήγησαν από το bail in δεν πρέπει να αποζημιωθούν. Κατ' αρχήν, γιατί οι μέτοχοι πρέπει να αναλάβουν την ατομική ευθύνη της επιλογής τους να αγοράσουν μετοχές των δύο τραπεζών; Άλλωστε τα κέρδη τους, τα μερίσματα, δεν τα μοιράστηκαν με την υπόλοιπη κοινωνία. Η δεύτερη ομάδα που πρέπει να αποκλειστεί είναι οι κουρεμένοι καταθέτες της Τράπεζας Κύπρου, οι οποίοι έλαβαν μετοχές της νέας τράπεζας.

Μπορεί αυτές οι μετοχές να έχουν χάσει σε αξία, αλλά πήραν κάτι στα χέρια τους σε σχέση με τους υπόλοιπους. Συνεπώς απομένουν δύο κατηγορίες πληγέντων: οι κάτοχοι αξιογράφων και οι κουρεμένοι της Λαϊκής. Στους κατόχους αξιογράφων πρέπει να γίνει διάκριση μεταξύ των επαγγελματιών - επενδυτών και των απλών φυσικών προσώπων - αποταμιευτών. Οι τελευταίοι, δε, έχουν και την ευχέρεια προσφυγής στη δικαιοσύνη για να υποστηρίξουν τη θέση τους ότι εξαπατήθηκαν. Στην Ελλάδα υπάρχουν αντίστοιχες υποθέσεις που δικαίωσαν κατόχους αξιογράφων.

Από την άλλη, οι καταθέτες της πρώην Λαϊκής έχουν δίκαιο να νιώθουν ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση σε σχέση με τους καταθέτες της Τράπεζας Κύπρου. Συμπέρασμα: Ζυγίζοντας τη νομική διάσταση και τα ηθικά ζητήματα, αν πρέπει από κάπου να ξεκινήσει η καταβολή αποζημίωσης, η πιο λογική προσέγγιση είναι να ξεκινήσει από τους κατόχους αξιογράφων που είναι φυσικά πρόσωπα και για ποσά ως 100.000 ευρώ και υπό την αίρεση ότι πρώτα θα εξαντλήσουν τις νομικές διαδικασίες. Όπου υπήρξε παραπλάνηση θα πρέπει να πληρώσει η τράπεζα και όχι το κράτος.

Η επόμενη κατηγορία δικαιούχων είναι οι καταθέτες της πρώην Λαϊκής, αλλά και πάλι με κριτήρια (π.χ. περιουσιακά, εισοδήματος).

Μόνο ένα σχέδιο με χαρακτηριστικά κοινωνικής προστασίας, στηρίζοντας τους πιο ευάλωτους, μπορεί να ξεπεράσει τα νομικά και ηθικά ζητήματα, με την κοινωνία εν τέλει να στηρίζει τους πιο αδύναμους και να μην υποκαθιστά τον πλούτο. Και αυτό το σχέδιο η κυβέρνηση αφήνει να εννοηθεί ότι θέλει να υλοποιήσει.