Προφητεία της ΕΕ για το Πεντάκωμο

Ενόψει της υποβολής αίτησης από την Κύπρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση για συγχρηματοδότηση των έργων διαχείρισης αποβλήτων, δηλαδή της μονάδας επεξεργασίας αστικών αποβλήτων Λεμεσού, πραγματοποιήθηκε συνάντηση στην Κύπρο στις 2 Αυγούστου 2013 εκπροσώπων της Διεύθυνσης Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων (ΕΠΣΑ, πρώην Γραφείου Προγραμματισμού), του Υπουργείου Εσωτερικών, της διεύθυνσης Ελέγχου του Υπουργείου Μεταφορών, του Τμήματος Περιβάλλοντος, του Ευρωπαίου επιτρόπου Περιβάλλοντος και του οίκου JASPERS, ο οποίος έλαβε εντολή από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να συνδράμει τα κράτη μέλη στις αιτήσεις τους για συγχρηματοδότηση. Τα πρακτικά εκείνης της συνάντησης ήταν προφητικά για το πρόβλημα που σήμερα αντιμετωπίζει η Κύπρος, αφού ο Γ. Κρεμλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατέγραψε ως μία από τις δύο κύριες ανησυχίες της Κομισιόν και των JASPERS την εκ των προτέρων διασφάλιση της εκμετάλλευσης του παραγόμενου από τα απόβλητα SRF (solid recovered fuel), το οποίο έχει θερμογόνες ιδιότητες και ως εκ τούτου είναι επικίνδυνο για απόθεση ή ταφή. Θέση του Υπουργείου Εσωτερικών ήταν πως θα προκηρυσσόταν διαγωνισμός πριν την έναρξη λειτουργίας της ΟΕΔΑ για τη διάθεση του SRF.

Τα Τσιμεντοποιεία Βασιλικού ήταν ήδη ενημερωμένα για την προοπτική να φτάνουν τόνοι SRF στην πύλη της εταιρείας, για τα οποία από τότε ήταν γνωστό πως η μονάδα ΟΕΔΑ θα εκαλείτο να τα πληρώνει μεταξύ 9 και 45 ευρώ τον τόνο. Μόλις γίνεται η αναφορά στην ανάληψη από τον ανάδοχο του κόστους διάθεσης του SRF, ο Γ. Γεωργίου της ΕΠΣΑ φροντίζει να καταγράψει ότι ο έφορος Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων στην Κύπρο ενέταξε το έργο στην κατηγορία των υπηρεσιών γενικού οικονομικού συμφέροντος, υποβάλλοντας έτσι ότι εξαρχής το έργο προωθείτο με το σκεπτικό ότι το κράτος και όχι ο ανάδοχος θα αναλάμβανε το κόστος διάθεσης του SRF.

Τότε, ο επικεφαλής του τομέα Αποβλήτων στο ΥΠΕΣ Κ. Κοτζιάπασης (σ.σ. ο τομέας, που συστάθηκε επί διακυβέρνησης Τάσσου Παπαδόπουλου, έχει καταργηθεί ατύπως με τον τερματισμό της απόσπασης του Κ. Κοτζιάπαση στο ΥΠΕΣ τον Μάιο του 2017) σημείωσε το ενδιαφέρον ιδιωτών να επενδύσουν σε μονάδα παραγωγής ενέργειας που θα χρησιμοποιεί SRF. Σύμφωνα με την επιχειρηματολογία Κοτζιάπαση, το SRF θα μπορεί να παράγεται και από άλλες μονάδες, όπως της Λευκωσίας και της Κόσης. Το Τμήμα Περιβάλλοντος κατέγραψε τότε τη διαφωνία του υποστηρίζοντας πως «η κατασκευή 4 εργοστασίων διαχείρισης αποβλήτων στην Κύπρο θα υπέσκαπτε σοβαρά την προσπάθεια να επιτευχθούν οι στόχοι για διαλογή στην πηγή, η οποία είναι υποχρεωτική στην ευρωπαϊκή οδηγία για τα απόβλητα (2008/98/ΕΚ)». Εισήγηση του Τμήματος Περιβάλλοντος, την οποία υιοθέτησαν ΕΕ και JASPERS, ήταν να δοθεί στον ανάδοχο η εκμετάλλευση του SRF, όμως το αρμόδιο για το έργο ΥΠΕΣ διαφώνησε, λέγοντας πως ήδη αποφασίστηκε η προκήρυξη διαγωνισμού για τη διάθεση του SRF. Πενήντα μήνες μετά, το αρμόδιο πλέον για το έργο Υπουργείο Γεωργίας προκήρυξε, πριν δύο εβδομάδες, διαδικασία για εκδήλωση ενδιαφέροντος για το SRF που ήδη παράγεται στο Πεντάκωμο.

Aκριβότερα τα 16 MJ

Tο συμβόλαιο της κοινοπραξίας (Miltiades Neophytou, Loizos Iordanou, Medcon JV και της ολλανδικής προμηθεύτριας των μηχανημάτων dB Technologies) που υλοποιεί το έργο στο Πεντάκωμο προβλέπει προδιαγραφές για το παραγόμενο SRF, 13 MJ ανά κιλό θερμογόνο δύναμη, περιεκτικότητα σε τέφρα κάτω από 25% και υγρασία κάτω από 20%. Όπως προκύπτει από επιστολή ενδιαφέροντος των Τσιμεντοποιείων Βασιλικού (ημερ. 11/4/2014) προς τον γενικό διευθυντή του Υπουργείου Εσωτερικών, το τέλος που θα επιβαρύνει το κράτος για SRF αυτών των προδιαγραφών θα είναι 3 ευρώ ανά τόνο. Παρέλκει να αναδειχθεί εκ νέου ο μη δεσμευτικός χαρακτήρας της εν λόγω επιστολής, εντούτοις η εταιρεία σημειώνει ότι αν η ποιότητα του SRF θα είναι της τάξης των 16 MJ/Kg και υγρασίας κάτω του 18%, το τέλος εισόδου θα είναι μηδενικό. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», αν στους όρους του διαγωνισμού προβλεπόταν SRF 16 MJ, το κόστος του συμβολαίου θα ήταν σημαντικά μεγαλύτερο από 73 εκατομμύρια ευρώ. Δηλαδή, οι προδιαγραφές για το έργο έδιναν την εντύπωση ότι διατηρούσαν χαμηλό το κόστος του έργου, το οποίο τελικά καλείται η χώρα να καταβάλει πολλαπλάσιο σήμερα. Χαρακτηριστικά, αν το SRF δεν καταστεί δυνατό να προωθηθεί εντός Κύπρου, και μόνο τα μεταφορικά θα ανέβαζαν το κόστος διαχείρισης SRF ανά τόνο πάνω από 30 ευρώ. Σε αυτό το πλαίσιο, τα Τσιμεντοποιεία Βασιλικού, ως ο μοναδικός μεγάλος προορισμός στην Κύπρο ενός τέτοιου καυσίμου, είναι σε θέση να διαπραγματευθούν ανάλογες τιμές για να απαλλάξουν το κράτος από το χάος που θα προκαλέσει το ρυπογόνο SRF στη Λεμεσό.

Ψάχνουν για οικόπεδα

Οι επιλογές του Υπουργείου Γεωργίας αυτή τη στιγμή διαμορφώνονται ως εξής: αναμένει να ολοκληρωθεί η διαδικασία εκδήλωσης ενδιαφέροντος για το SRF και να διαπιστωθεί η ποιότητά του στους ελέγχους που διεξάγονται στα δείγματα που ήδη παράγει το εργοστάσιο στο Πεντάκωμο. Παράλληλα, ξεκινούν ενέργειες για εντοπισμό χώρου αποθήκευσης του SRF (για το οποίο όλοι διαβεβαιώνουν ότι είναι ασφαλές να φυλάσσεται για περίοδο δύο ετών, ενώ σχετική πρόνοια προβλέπεται στο συμβόλαιο του κράτους με την κοινοπραξία). Πάντως, καθώς το SRF είναι ρυπογόνο απόβλητο, η απόθεσή του επιτρέπεται κατόπιν εξασφάλισης άδειας από το Τμήμα Περιβάλλοντος. Μέχρι σήμερα, δεν έχει διευθετηθεί το θέμα αυτό που αφορά 50.000 τόνους ετησίως SRF και 37.000 τόνους RDF (Refused Derived Fuel - υποδεέστερης ποιότητας υλικό σαν λάσπη).

Τα νούμερα

Για την επικερδή λειτουργία της μονάδας ενέργειας με τον αποτεφρωτήρα χρειάζονταν ποσότητες SRF που δεν μπορούσε να καλύψει ένα εργοστάσιο. Γι’ αυτό και η επιμονή για την ΟΕΔΑ Λευκωσίας. Οι όροι του συμβολαίου, καθώς είναι υποδεέστεροι των προτύπων για SRF που θέτει το Τμήμα Περιβάλλοντος, φέρονται να έγιναν με το σκεπτικό ότι το SRF των 13 MJ θα πήγαινε για συγκεκριμένο σκοπό. Εκτός αν τα 13 MJ εξυπηρετούσαν απλώς την εντύπωση διατήρησης του κόστους του έργου σε χαμηλά επίπεδα. Η σύνδεση των προδιαγραφών του SRF με τη μονάδα ενέργειας ενισχύεται πάντως από την υποχρέωση της αναδόχου να παραδίδει σύμμεικτα SRF με RDF. Το σημαντικότερο όμως είναι πως η ανάκτηση ενέργειας από τα σκουπίδια είναι τελευταία (μετά την υγειονομική ταφή) προτεραιότητα της ευρωπαϊκής οδηγίας. Δηλαδή, στην Κύπρο κάναμε ένα μεγαλόπνοο πολυδάπανο σχέδιο για διαχείριση αποβλήτων που μέχρι το 2020, όταν θα είμαστε υποχρεωμένοι να θάβουμε λιγότερα από το 50% των αποβλήτων, θα είναι παράνομο. Διότι μια χώρα που παράγει 538.200 τόνους σκουπίδια ετησίως, εκ των οποίων το 24,3% είναι χαρτί που ανακυκλώνεται, προφανώς εκφεύγει των ευρωπαϊκών υποχρεώσεών της όταν στήνει δύο ή τρία εργοστάσια που θα διαχειρίζονται σκουπίδια της τάξης των 140.000 τόνων ετησίως το καθένα, από τα οποία το ένα τρίτο (1/3) θα προωθείται ως SRF για την παραγωγή ενέργειας και τα υπόλοιπα θα θάβονται. Και όλα αυτά με κόστος μέχρι στιγμής μόνο για τα δύο εργοστάσια Κόσης και Πεντακώμου πάνω από 110 εκατομμύρια ευρώ και ενώ επίκεινται πρόστιμα από την ΕΕ της τάξης των 30.000 ευρώ ημερησίως, σύμφωνα με τον υπουργό Γεωργίας Ν. Κουγιάλη, για τη λειτουργία των χωματερών Κοτσιάτη και Βατί.

Το e-mail που προειδοποιεί για την αποτυχία

Η σύσκεψη της 2ας Αυγούστου 2013 καταλήγει με τον εκπρόσωπο της Κομισιόν να καλεί την κυπριακή πλευρά να έχει ένα κατάλληλο σχέδιο για τη χρήση του SRF, ώστε αυτό να μην καταλήξει σε χώρους υγειονομικής ταφής. Προς τούτο, η ΕΕ εισηγήθηκε ο διαγωνισμός για τη μονάδα ΟΕΔΑ Λεμεσού να περιλαμβάνει τεχνική αξιολόγηση των προσφορών ώστε να διασφαλιστεί η ποιότητα του SRF. Επρόκειτο να ήταν το επόμενο θέμα διαφωνίας μεταξύ ΕΕ και Κύπρου για την ΟΕΔΑ Πεντακώμου. Συγκεκριμένα, στις 4 Σεπτεμβρίου 2013, ο μηχανικός στερεών αποβλήτων Jean Tilly του οίκου JASPERS, με e-mail του προς τον ενδιάμεσο φορέα μεταξύ Υπουργείου Εσωτερικών και ΕΕ για το έργο της μονάδας ΟΕΔΑ Λεμεσού Οδυσσέα Μιχαηλίδη, προειδοποιεί για αποτυχία του διαγωνισμού και κατ’ επέκταση μη έγκριση της χρηματοδότησης για το έργο σε περίπτωση που δεν εντασσόταν στους όρους των προσφορών η απαίτηση προηγούμενης εμπειρίας του ανάδοχου στην παραγωγή από σκουπίδια SRF. Ο κ. Μιχαηλίδης απαντά στις 8 Σεπτεμβρίου προτάσσοντας τις αναφορές στον κυπριακό Τύπο που συνδέουν την επιλεχθείσα μέθοδο μηχανικής βιολογικής επεξεργασίας με συγκεκριμένο εργολάβο.

«Αυτός είναι ο λόγος (...) που ελέγξαμε τα έγγραφα του διαγωνισμού, για να διασφαλίσουμε ευρεία συμμετοχή», συνεχίζει στην απάντησή του ο κ. Μιχαηλίδης, απορρίπτοντας την εισήγηση και επαναλαμβάνοντας ό,τι μέχρι σήμερα υποστηρίζει: το συμβόλαιο θα έχει ποινές αν το παραγόμενο προϊόν του εργοστασίου δεν είναι σύμφωνα με τις προδιαγραφές που έχουν τεθεί.