Οι τρεις μεγάλοι παίκτες της Μέσης Ανατολής - Ο πόλεμος στη Γάζα και το μεγάλο χάσμα στον αραβικό κόσμο

Για το μεγάλο χάσμα που προκάλεσε στον αραβικό κόσμο ο πόλεμος Ισραήλ - Χαμάς και τις επιδιώξεις των κρατών της Μέσης Ανατολής μίλησε στον «Π» ο Δρ Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής, Άρεφ Αλομπέιντ. Αναφέρεται, επίσης, στο ρήγμα ασφαλείας που προκάλεσε στον αραβικό κόσμο η «κατάρρευση του αραβικού Ιράκ από την αμερικανική εισβολή το 2003» και την προσπάθεια τριών μη αραβικών κρατών να συμπληρώσουν αυτό το κενό, φωτογραφίζοντας την Τουρκία, το Ισραήλ και το Ιράν. Καταθέτει, παράλληλα, τη δική του εκτίμηση για τις προθέσεις του Βενιαμίν Νετανιάχου και της ισραηλινής Δεξιάς, τον ρόλο των αραβικών κυβερνήσεων και τους στόχους της Τουρκίας.

Ο Δρ Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής, Άρεφ Αλομπέιντ.

Ποιες χώρες της Μέσης Ανατολής εμπλέκονται στο Παλαιστινιακό ζήτημα;

Οι κύριες αραβικές χώρες που δείχνουν ότι προσπαθούν να παίξουν ρόλο είναι η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία, η Ιορδανία, τα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και το Κατάρ. Η πλειονότητα των χωρών αυτών διατηρούν δεσμούς με το Ισραήλ ανεπίσημες ή επίσημες διπλωματικές. Οι κυβερνήσεις αυτές δεν επιθυμούν να βρεθούν σε δύσκολη θέση μπροστά στους λαούς τους για τις σφαγές στη Γάζα. Από την άλλη, η πιο σκληρή στάση όσον αφορά το Παλαιστινιακό ζήτημα είναι εκείνη της Αλγερίας, αλλά δεν μπορεί να επηρεάζει τα γεγονότα πέρα από τις ανθρωπιστικές και οικονομικές βοήθειες, διότι δεν διατηρεί κοινά σύνορα με το Ισραήλ. Το Ιράν με τη σειρά του έπαιξε ουσιαστικό ρόλο στην ανάδειξη της κρίσης μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ. Το κίνημα Χαμάς διατηρεί άριστες σχέσεις με την Τεχεράνη και η άφιξη του αμερικανικού στόλου στη Μεσόγειο είχε ως λόγο την εξουδετέρωση της όποιας πιθανής ιρανικής εμπλοκής διαμέσου αντιπροσώπων του. Επιπρόσθετα, η αποδέσμευση $10 δισ. ιρανικών περιουσιακών στοιχείων κατά τη διάρκεια της κρίσης ήταν καθαρά αμερικανική διπλωματική κίνηση προς την Τεχεράνη προκειμένου να μην ανακατευτεί στον πόλεμο που διεξάγεται κατά της Γάζας. Επίσης, η κίνηση αυτή δείχνει κατά κάποιο τρόπο το επίπεδο της σοβαρότητας των σχέσεων μεταξύ Ιρανών και Αμερικάνων. Από την άλλη, η Τουρκία φαίνεται να έχει πλεονεκτήματα σε σύγκριση με το Ιράν και άλλες αραβικές χώρες στην όποια μελλοντική διευθέτηση, αλλά και στο ζήτημα ανταλλαγής των ομήρων.

Τουρκία, Ιράν, Ισραήλ

Εφόσον μιλάμε πλέον για πολέμους διά αντιπροσώπων, όπως η Χεζμπολάχ, οι αντάρτες Χούθι της Υεμένης και οι Ταξιαρχίες αλ Κουντς, ποιες στρατιωτικές δυνάμεις συμμετέχουν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στον πόλεμο και ποιος κρύβεται πίσω από αυτές;

Όλες οι παραπάνω παραστρατιωτικές οργανώσεις ελέγχονται από το περσικό Ιράν και όχι τους Άραβες. Προσωπικά αποκλείω την όποια ιρανική ανάμειξη για κάποιους συγκεκριμένους λόγους. Πρώτον, το Ισραήλ δεν κατέχει ιρανικά εδάφη, ούτε το αντίθετο. Δεύτερον, η κύρια αιτία σύγκρουσης μεταξύ των δύο χωρών περιορίζεται σε δύο σημεία. Αφενός το Ισραήλ δεν επιθυμεί σε καμία περίπτωση να αποκτήσει το Ιράν πυρηνικά όπλα και αφετέρου υπάρχει το θέμα της επιρροής στην ευρύτερη περιοχή. Συγκεκριμένα, μετά την κατάρρευση του αραβικού Ιράκ από την αμερικανική εισβολή το 2003, δημιουργήθηκε σημαντικό ρήγμα στην αραβική ασφάλεια και προσπαθούν τρεις μη αραβικές χώρες να συμπληρώσουν το κενό αυτό. Δηλαδή Τουρκία, Ιράν και Ισραήλ. Οι τρεις αυτές δυνάμεις επωφελήθηκαν από την αμερικανική εισβολή και βρήκαν ευκαιρίες για την επέκταση της επιρροής τους εις βάρος των Αράβων.

Πώς επηρεάζεται ο αραβικός κόσμος από τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς;

Ο πόλεμος αυτός εκθέτει τις αραβικές κυβερνήσεις και τους ηγέτες τους γιατί απλά δεν κάνουν τίποτα. Ο πόλεμος ανέδειξε και το μεγάλο χάσμα μεταξύ αραβικών κυβερνήσεων και λαών. Είναι γεγονός ότι οι «Συμφωνίες του Αβραάμ» προσπαθούν να διευθετήσουν το Παλαιστινιακό χωρίς τη συμμετοχή των Παλαιστινίων. Εκτιμάται ότι οι «Συμφωνίες του Αβραάμ» δεν θα οδηγήσουν σε πραγματική ειρήνη στην περιοχή, γιατί δεν έχουν την έγκριση των αραβικών λαών και ειδικά του παλαιστινιακού. Συμφωνίες ειρήνης μεταξύ Ισραήλ και Αράβων «δικτατόρων», που ενδιαφέρονται μόνο για την παραμονή τους στην εξουσία, δεν νομίζω να έχουν μέλλον ούτε θα οδηγήσουν σε μόνιμη σταθερότητα και ασφάλεια. Για παράδειγμα, το 1979 υπογράφτηκε η Συμφωνία Ειρήνης (Καμπ Ντέιβιντ) μεταξύ Ισραήλ και Αιγύπτου. Σήμερα, όμως, η πλειονότητα των Αιγυπτίων δεν επιθυμούν να αγοράσουν ισραηλινά προϊόντα λόγω κατοχής παλαιστινιακών εδαφών.

Εκδίωξη των Παλαιστινίων

Ο Ισραηλινός Πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου είχε δηλώσει ότι η απάντηση του Ισραήλ στην επίθεση της Χαμάς θα αλλάξει τη Μέση Ανατολή. Τι επιδιώκει ο κ. Νετανιάχου και τι τελικά μπορεί να αλλάξει στη Μέση Ανατολή;

Αυτό που έγινε από τη Χαμάς ήταν το άλλοθι για να εφαρμόσουν οι δεξιοί Ισραηλινοί τη στρατηγική τους για την εκκένωση και εκδίωξη των Παλαιστινίων από τα εδάφη τους. Αν αφήσουμε τη Γάζα για λίγο και πάμε στη Δυτική Όχθη θα δούμε ότι η ισραηλινή κυβέρνηση έχει επιδεινώσει την κατάσταση απέναντι στους Παλαιστινίους εδώ και καιρό, με την κατασκευή χιλιάδων οικισμών και την εφαρμογή αυστηρών στρατιωτικών μέτρων που πνίγουν τη ζωή των Παλαιστινίων καθημερινά. Έτσι, με την εκδίωξη των Παλαιστινίων θα αλλάξει η Μέση Ανατολή, όπως πιστεύει ο κ. Νετανιάχου.

Με ποιες αραβικές και μουσουλμανικές χώρες βελτίωσε τις σχέσεις του το Ισραήλ τον τελευταίο καιρό και πόσο εφικτό είναι να επανέλθουν σε τροχιά βελτίωσης μετά τον πόλεμο;

Η Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Σουδάν και το Μαρόκο είναι οι χώρες που βελτίωσαν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ. Σαφώς μετά το τέλος του πολέμου στη Γάζα, η Σαουδική Αραβία θα επανέλθει σε τροχιά της βελτίωσης των σχέσεών της με το Ισραήλ. Ο παράγοντας Ιράν δημιουργεί ανησυχίες για τους Σαουδάραβες και η προσέγγιση με το Ισραήλ τους παρέχει μια σιγουριά για τον θρόνο τους που θεωρούν ότι απειλείται από την επεκτατική πολιτική του Ιράν.

Ποιες αραβικές και μουσουλμανικές χώρες στηρίζουν τη Χαμάς και προσπαθούν να την κρατήσουν «ζωντανή»;

Καμία αραβική χώρα κατά βάθος δεν στηρίζει το κίνημα Χαμάς. Τα περισσότερα έργα που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια στη Γάζα ήταν με χρήματα του Κατάρ και της Ευρώπης. Η μοναδική χώρα που παρέχει βοήθεια στο κίνημα Χαμάς είναι το Ιράν, αλλά όχι από αγάπη. Ο σκοπός της Τεχεράνης είναι να μετατραπούν οι μαχητές της Χαμάς σε εργαλείο στα χέρια του Ιράν, όπως συμβαίνει με τη λιβανέζικη οργάνωση Χεζμπολάχ και το κίνημα Χούθι στην Υεμένη. Έτσι εξηγείται και η αύξηση του σιιτικού στοιχείου στη Γάζα όπου ανέκαθεν όλοι οι κάτοικοι ήταν σουνίτες (ορθόδοξοι) μουσουλμάνοι.

Αραβικές κυβερνήσεις

Υπάρχουν αραβικά και μουσουλμανικά κράτη που θα ήθελαν την καταστροφή της Χαμάς;

Η λέξη κράτος στον αραβικό κόσμο είναι σχετική. Οι περισσότερες αραβικές κυβερνήσεις, που ως επί το πλείστον είναι δικτατορικές, επιθυμούν την καταστροφή του κινήματος Χαμάς, ενώ η πλειονότητα των αραβικών λαών στηρίζουν τη Χαμάς και κατηγορούν την Παλαιστινιακή Αρχή για προδοσία και διαφθορά. Οι πορείες εκατομμυρίων Αράβων απέδειξαν ότι το Παλαιστινιακό παραμένει το κλειδί για την επίλυση των προβλημάτων της Μέσης Ανατολής. Το Παλαιστινιακό για τους αραβικούς λαούς είναι όπως το Κυπριακό ζήτημα για τον ελληνισμό. Άλλη γνώμη έχουν οι κυβερνήσεις και άλλη οι λαοί.

Τελικά, ο πόλεμος στη Γάζα φέρνει κοντά Τουρκία και Αίγυπτο ή είναι μια εξέλιξη που ήταν στα σχέδια των δύο χωρών ανεξαρτήτως αυτών των γεγονότων;

Η προσέγγιση Τουρκίας - Αιγύπτου είναι στα σχέδια των δύο χωρών ανεξαρτήτως αυτών των γεγονότων. Όμως, η «κυβέρνηση» Χαμάς δεν εμπιστεύεται την αιγυπτιακή κυβέρνηση του Αλ Σίσι, διότι δέχθηκε τα τελευταία χρόνια απίστευτες πιέσεις και περιορισμούς. Ενώ η Τουρκία θεωρεί τα γεγονότα χρυσή ευκαιρία για να παίξει τον ρόλο του μελλοντικού διαμεσολαβητή ανάμεσα στους Ισραηλινούς και Παλαιστίνιους της Γάζας. Μάλιστα οι Τούρκοι αντικατέστησαν τους Έλληνες σε αυτό τον ρόλο. Επίσης, κάποιοι τουρκικοί παράγοντες ενδιαφέρονται για το φυσικό αέριο απέναντι στη Γάζα στην Ανατολική Μεσόγειο και για τα έργα ανοικοδόμησης της Λωρίδας της Γάζας.

ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα

Σήμερα ποια αραβικά και μουσουλμανικά κράτη βρίσκονται υπό την επιρροή των ΗΠΑ και ποια είναι στην ακτίνα της Μόσχας ή άλλης παγκόσμιας δύναμης όπως η Κίνα;

Όλες οι μοναρχίες του αραβοπερσικού Κόλπου, η Αίγυπτος, η Ιορδανία, το Σουδάν και το Μαρόκο είναι υπό την επιρροή των ΗΠΑ. Από την άλλη, η Ρωσία διατηρεί καλές σχέσεις με το καθεστώς Άσαντ, δηλαδή έχει επιρροή σε ένα μέρος της Συρίας. Η Μόσχα έχει σπουδαίες σχέσεις και με την Αλγερία που θεωρεί ότι είναι η δική της πύλη προς την αφρικανική ήπειρο. Από την πλευρά της, η Κίνα προσπαθεί να ενταχθεί στη σκακιέρα της Μέσης Ανατολής, χρησιμοποιώντας τον παράγοντα της οικονομίας. Ο σκοπός της τελευταίας είναι να παρέχει εναλλακτική λύση στα κράτη του αραβικού κόσμου εκτός εκείνης των ΗΠΑ, σε περίπτωση που τολμήσουν κάποια στιγμή να αλλάξουν στρατόπεδο. Η Κίνα θεωρείται, αυτές τις ημέρες, σημαντικός οικονομικός εταίρος λόγω των αυξημένων εμπορικών συναλλαγών με τα κράτη της περιοχής. Σαφώς και το γεγονός αυτό προκαλεί ανησυχία στις ΗΠΑ.