Γιατί το Ισραήλ θέλει τη Γάζα;

Τι σκοπεύουν να κάνουν οι Ισραηλινοί με τη Γάζα; Οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας και υπό το βάρος διεθνούς κατακραυγής, από ό,τι φάνηκε χθες δεν βιάζονται να μπουν στη στενή λωρίδα πριν αποχωρήσουν οι περισσότεροι Παλαιστίνιοι. Γι’ αυτόν τον λόγο, παρέτειναν το χθεσινό τελεσίγραφο αποχώρησης, αρχικά μέχρι τις 16.00, ανοίγοντας δύο ασφαλείς διαδρόμους για να μετακινηθούν οι άμαχοι προς τα νότια. Οι διαδρομές, μία κατά μήκος της ακτής και μία στο κέντρο της Λωρίδας της Γάζας, καθορίστηκαν σε ένα tweet του εκπροσώπου του στρατού, Αβιχάι Αντρέι.

Ερωτηθείς εάν το Ισραήλ θα έδινε στους ανθρώπους στη Γάζα ακόμα περισσότερο χρόνο για να εκκενώσουν το έδαφος, εάν χρειαζόταν και υπό το βάρος προφανώς της καταδίκης του ΟΗΕ, ο οποίος χαρακτήρισε αδύνατη την εκκένωση ενός εκατ. ανθρώπων με βάση τα χρονοδιαγράμματα που θέτει το Ισραήλ, ο αντισυνταγματάρχης Ρίτσαρντ Χεχτ αρνήθηκε να σχολιάσει άμεσα, αλλά ούτε και το απέκλεισε: «Καταλαβαίνουμε ότι θα χρειαστεί χρόνος. Αυτό είναι όλο. Να μετακινηθούν νότια, αυτό είναι το μόνο που μπορώ να πω», δήλωσε στους δημοσιογράφους σε μια διαδικτυακή ενημέρωση.

Την Παρασκευή, ο ισραηλινός στρατός έδωσε στους Παλαιστίνιους στα βόρεια μια 24ωρη προθεσμία, που έληγε στις 9 το πρωί του Σαββάτου (ώρα Κύπρου) για να εκκενώσουν την περιοχή πριν από μια αναμενόμενη χερσαία επιχείρηση. Το Σάββατο, παρέτεινε τον χρόνο έως τις 16.00 το απόγευμα, συνοδεύοντας την απόφαση αυτήν με το πιο κάτω μήνυμα:

«Εάν νοιάζεστε για τον εαυτό σας και τους αγαπημένους σας, πηγαίνετε νότια σύμφωνα με τις οδηγίες. Να είστε βέβαιοι ότι οι ηγέτες της Χαμάς έχουν φροντίσει τον εαυτό τους και αναζητούν κάλυψη από τα χτυπήματα στην περιοχή», αναφέρει η σχετική ανακοίνωση, προτρέποντας τους αμάχους να χρησιμοποιήσουν συγκεκριμένες διαδρομές εκκένωσης για να απομακρυνθούν από την πόλη της Γάζας «με ασφάλεια». «Για την ασφάλειά σας, επωφεληθείτε από το σύντομο χρονικό ‘παράθυρο’ για να μετακινηθείτε νότια - από το Beit Hanoun στο Khan Yunis», αναφέρει το μήνυμα, που περιλαμβάνει και χάρτη με τις δύο διαδρομές.

Επίθεση στο βόρειο μισό

Σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές, με το σχέδιο αυτό το Ισραήλ επιχειρεί την κατά φάση εκκένωση της Γάζας, ξεκινώντας από τα βόρεια όπου κατοικεί και η πλειοψηφία των Παλαιστινίων. Στο πλαίσιο αυτής της σαλαμοποίησης, η πλειοψηφία του πληθυσμού σταδιακά θα εγκαταλείψει την περιοχή και θα μετακινηθεί στην Αίγυπτο αρχικά και στη συνέχεια σε άλλες περιοχές. Την ίδια στιγμή, θα εξοντωθεί ολοκληρωτικά η Χαμάς. Μια τέτοια εξέλιξη πιθανόν να ευνοούσε και λύση του Παλαιστινιακού στα μέτρα του Κράτους του Ισραήλ. Επί του παρόντος, μια επίθεση στο βόρειο μισό στην παρουσία του πληθυσμού, παρά τη στρατιωτική υπεροχή της χώρας, είναι γεμάτη αβεβαιότητα, με τις ανθρωπιστικές συνέπειες να είναι ζοφερές.

Ο στρατός κάλεσε 360.000 εφέδρους για να προστεθούν στον μόνιμο στρατό των 170.000 ατόμων και τους έχει συγκεντρώσει κοντά στα σύνορα με τη Γάζα. Η Χαμάς εκτιμάται ότι μπορεί να υπολογίζει σε 30.000 μαχητές, ίσως το ένα δέκατο της πιθανής δύναμης εισβολής και δεν διαθέτει ούτε τα άρματα μάχης, ούτε την αεροπορική ισχύ που θα μπορούσαν να διαθέσουν οι επιτιθέμενοι.

Μια τέτοια συντριπτική αναλογία θα πρέπει να δώσει στις Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) μεγάλες πιθανότητες να καταλάβουν τελικά την περιοχή της Λωρίδας της Γάζας, η οποία περιλαμβάνει το κύριο αστικό της κέντρο, την πόλη της Γάζας, από την οποία η ηγεσία της διέταξε 1,1 εκατομμύρια Παλαιστίνιους να την εκκενώσουν την Παρασκευή.

Η Χαμάς είναι εδώ και καιρό έτοιμη για μια ισραηλινή εισβολή, σκάβοντας ένα εξελιγμένο δίκτυο σηράγγων σε όλη τη Γάζα, που προορίζεται να επιτρέψει στις δυνάμεις της να επιβιώσουν από αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Ορισμένες σήραγγες που είχαν ανακαλυφθεί προηγουμένως από το Ισραήλ, επειδή περνούσαν κάτω από τον συνοριακό φράχτη, έχουν βάθος έως και 70 μέτρα.

Το έντονα αστικοποιημένο έδαφος -η Λωρίδα της Γάζας είναι μια από τις πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές του κόσμου- θα ευνοήσει επίσης τους αμυνόμενους καθώς προσπαθούν να αντεπιτεθούν. Για κάθε κτήριο που μένει θα πρέπει να δοθεί μάχη και η βαριά εξόρυξη θα μπορούσε να εμποδίσει περαιτέρω τους Ισραηλινούς, αν η Χαμάς αντιγράψει την τεχνική που χρησιμοποίησε η Ρωσία για να αμβλύνει την αντεπίθεση της Ουκρανίας.

Το Ισραήλ, επίσης, έχει σχέδιο, με βάση το οποίο αν οι ένοπλες δυνάμεις του αποκτήσουν τον έλεγχο των εισόδων των σηράγγων είναι πιο πιθανό να τις ναρκοθετήσει, παρά να προσπαθήσει να εισέλθει σε αυτές. Αλλά, χωρίς τον πλήρη έλεγχο του υπόγειου δικτύου, όπου πιθανότατα θα εδρεύουν οι διοικητικές θέσεις της Χαμάς, οποιοσδήποτε στρατιωτικός έλεγχος της βόρειας Γάζας θα είναι επισφαλής.

Η απαίτηση του Ισραήλ να φύγουν οι Παλαιστίνιοι πολίτες από το βόρειο τμήμα, δείχνει επίσης αυτό που είναι πιθανόν να είναι ένα άλλο μέρος της στρατηγικής των εισβολέων: μια προσπάθεια να εκκαθαριστεί ο βόρειος τομέας από τους μαχητές της Χαμάς. Οι προθέσεις του έχουν σχεδόν σίγουρα προαναγγελθεί από τον ανελέητο αεροπορικό βομβαρδισμό που έχει ήδη γίνει, σκοτώνοντας περισσότερους από 1.500 Παλαιστίνιους, το ένα τρίτο των οποίων ήταν παιδιά.

Ενημερώθηκαν

Το αρχικό σοκ και το κλίμα καθολικής υποστήριξης προς το Ισραήλ μετά την απάνθρωπη επίθεση της Χαμάς σε αμάχους Ισραηλινούς, είναι πιθανόν -αν υπάρξουν περισσότερα θύματα στη Γάζα- να αντιστραφεί. Ήδη, μεγάλα τηλεοπτικά δίκτυα, όπως το BBC αλλά και η Guardian, άρχισαν να επικεντρώνονται στη βαρβαρότητα με την οποία απαντούν οι Ισραηλινοί. Κάποιοι ακτιβιστές επιμένουν ότι η έλλειψη καυσίμων και ηλεκτρικού ρεύματος και οι κακές συνδέσεις στο διαδίκτυο σημαίνουν ότι οι άνθρωποι στη Γάζα έχουν πολύ μικρή πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Για τον σκοπό αυτό, από την Παρασκευή το Ισραήλ μοίρασε χιλιάδες φυλλάδια πάνω από όλες τις συνοικίες της Γάζας, σε μια προσπάθεια ενημέρωσης για τις προθέσεις του. Ο ΟΗΕ, πάντως, προειδοποίησε ότι η εντολή για μαζική φυγή θα ήταν ολέθρια και κάλεσε το Ισραήλ να την αντιστρέψει. Η διαταγή επικρίθηκε επίσης ευρέως από διεθνείς και ανθρωπιστικές οργανώσεις, ως πολύ σύντομη για να επιτρέψει την εκκένωση. Οι Παλαιστίνιοι αγωνίζονται να φύγουν εν μέσω ελλείψεων σε καύσιμα και οχήματα, ενώ τραυματισμοί και αναπηρία καθιστούν αδύνατη την αναχώρηση για άλλους. Στο μεταξύ, η Αίγυπτος, το Ισραήλ και οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφώνησαν να επιτρέψουν στους αλλοδαπούς στη Γάζα να περάσουν από το συνοριακό πέρασμα της Ράφα στην Αίγυπτο, δήλωσε ανώτερος Αιγύπτιος αξιωματούχος στο Associated Press. Ένας δεύτερος αξιωματούχος, στην αιγυπτιακή πλευρά του σημείου διέλευσης της Ράφα, δήλωσε στο AP ότι, έλαβαν «οδηγίες» να το ανοίξουν ξανά χθες το απόγευμα για τους ξένους που έρχονται από τη Γάζα.

Επιχείρηση εξόντωσης

Ο στόχος του Ισραήλ είναι, πάντως, ξεκάθαρος: Να επιχειρήσουν να εξοντώσουν πλήρως τη Χαμάς. «Κάθε μέλος της Χαμάς είναι ένας νεκρός άνθρωπος», δήλωσε ο Πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου. Ο Ντανιέλ Χαγκάρι, ο εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού, είπε πως τη χώρα την περιμένουν «δύσκολες εβδομάδες», καθώς η στρατιωτική επιχείρηση κλιμακώνεται. Ο στόχος, είπε, είναι «η ήττα της Χαμάς και η εξόντωση των ηγετών της». Είπε ότι το Ισραήλ προσπαθούσε να πείσει τους πολίτες της Γάζας να μετακινηθούν προς τα νότια, μακριά από τα χειρότερα σημεία των μαχών και υποστήριξε ότι η Χαμάς εμπόδισε κάποιους από αυτούς να διαφύγουν και απ' ό,τι φαίνεται ήταν από τους βασικούς λόγους που καθυστέρησε η εισβολή στη Γάζα.

Πάντως, ο στόχος της επιχείρησης φαίνεται πολύ πιο φιλόδοξος από οτιδήποτε έχει σχεδιάσει ο στρατός στη Γάζα στο παρελθόν. Μια χερσαία εισβολή στη Λωρίδα της Γάζας περιλαμβάνει αστικές μάχες από σπίτι σε σπίτι και ενέχει τεράστιους κινδύνους για τον άμαχο πληθυσμό, αναφέρει σε ανάλυσή του το BBC. Ο στρατός έχει το πρόσθετο καθήκον να διασώσει τουλάχιστον 150 ομήρους, που κρατούνται σε άγνωστες τοποθεσίες σε όλη τη Γάζα. Ο Χέρζι Χαλέβι, αρχηγός του επιτελείου των Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων, έχει ορκιστεί να «διαλύσει» τη Χαμάς. «Δεν νομίζω ότι το Ισραήλ μπορεί να διαλύσει κάθε μέλος της Χαμάς, επειδή πρόκειται για μια ιδέα του εξτρεμιστικού Ισλάμ», λέει ο στρατιωτικός αναλυτής Αμίρ Μπαρ Σαλόμ από το Army Radio του Ισραήλ. «Μπορείς, όμως, να την αποδυναμώσεις όσο το περισσότερο, ώστε να μην έχει επιχειρησιακές δυνατότητες». Αυτός θα μπορούσε να είναι ένας πιο ρεαλιστικός στόχος. Το Ισραήλ έχει διεξάγει τέσσερις πολέμους με τη Χαμάς και κάθε προσπάθεια να σταματήσει τις επιθέσεις με ρουκέτες έχει αποτύχει. Ο εκπρόσωπος Τύπου, αντισυνταγματάρχης Τζόναθαν Κονρίκους δήλωσε ότι, μέχρι το τέλος αυτού του πολέμου, η Χαμάς δεν θα πρέπει να έχει πλέον τη στρατιωτική ικανότητα να «απειλεί ή να σκοτώνει Ισραηλινούς πολίτες».

Αν η Χαμάς αποδυναμωθεί σημαντικά, το ερώτημα είναι τι θα πάρει τη θέση της. Το Ισραήλ απέσυρε τον στρατό του και χιλιάδες εποίκους από τη Λωρίδα της Γάζας το 2005 και δεν θα έχει καμία πρόθεση να επιστρέψει ως δύναμη κατοχής. Ο Όφιρ Ουίντερ, πολιτικός επιστήμονας, μιλώντας στο BBC, εξέφρασε την άποψη ότι μια αλλαγή στην εξουσία θα μπορούσε ενδεχομένως να ανοίξει τον δρόμο για τη σταδιακή επιστροφή της Παλαιστινιακής Αρχής (ΠΑ), η οποία εκδιώχθηκε από τη Γάζα από τη Χαμάς το 2007, κάτι που φαίνεται να επιθυμεί και η αντιπολίτευση στο Ισραήλ. Η ΠΑ, η οποία δεν είναι μαχητική ομάδα, ελέγχει σήμερα τμήματα της Δυτικής Όχθης. Και η Αίγυπτος θα καλωσόριζε έναν πιο ρεαλιστή γείτονα, υποστηρίζει. Η κατεστραμμένη υποδομή της Γάζας θα πρέπει τελικά να ανοικοδομηθεί με τον τρόπο που έγινε μετά από προηγούμενους πολέμους. Ακόμη και πριν από τις φρικαλεότητες της Χαμάς στο Ισραήλ, υπήρχαν αυστηροί περιορισμοί στα αγαθά που εισέρχονταν στη Γάζα και τα οποία θα μπορούσαν να έχουν στρατιωτικό, αλλά και πολιτικό ρόλο. Το Ισραήλ θα θελήσει να επιβάλει ακόμη πιο αυστηρούς περιορισμούς. Όποια και αν είναι η έκβαση του πολέμου, το Ισραήλ θα θέλει να διασφαλίσει ότι παρόμοια επίθεση δεν θα ξανασυμβεί ποτέ.