Ναγκόρνο Καραμπάχ: 5+1 πράγματα που πρέπει να ξέρετε για την αιματηρή διαμάχη

Ο τρίτος πόλεμος ανάμεσα σε Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν για τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ, φαίνεται πως έληξε με την ανθρωπιστική κρίση και τον ξεριζωμό δεκάδων χιλιάδων Αρμένιων, που υπέγραψαν τελικώς ένα ακόμη κεφάλαιο μιας εξαιρετικά αιματηρής διαμάχης που μετρά αρκετές δεκαετίες.

Υπάρχουν στοιχεία και ιστορικά δεδομένα που δείχνουν πως η διαμάχη ανάμεσα σε Αρμένιους και Αζέρους, που ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν, με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγούσε σε αιματοχυσία αλλά και εθνοκάθαρση.

Οι συνθήκες που διέπουν και χωρίζουν ιστορικά τις δύο χώρες που απέκτησαν ανεξάρτητη υπόσταση μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης έχουν «παράξει» μέχρι σήμερα τρεις πολεμικές συρράξεις μεγάλης κλίμακας αλλά και μία από τις μεγαλύτερες σε διάρκεια «παγωμένες» συγκρούσεις στα ιστορικά χρονικά στον κόσμο.

Το Ναγκόρνο Καραμπάχ έχει ζήσει περισσότερο πόλεμο παρά ειρήνη, κάτι το οποίο αποδεικνύουν ακράδαντα τα στοιχεία, τα δεδομένα και οι αριθμοί της δραματικής αυτής ιστορίας.

200 χρόνια διαμάχης

Τόσο οι μουσουλμάνοι Αζέροι όσο και οι χριστιανοί Αρμένιοι αποκαλούν το Ναγκόρνο Καραμπάχ «σπίτι» τους και απαρχή της ιστορίας τους.

Το 1823, πριν από ακριβώς δύο αιώνες, η περιοχή πέρασε υπό τον έλεγχο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και με την κατάρρευση του καθεστώτος το 1918 οι ενστάσεις ανάμεσα στους δύο προαιώνιους εχθρούς λαμβάνουν ρεαλιστική υπόσταση.

Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν θα αποτελέσουν για ένα σύντομο διάστημα τριών ετών ανεξάρτητες περιοχές και αυτό από μόνο του θα τις φέρει αντιμέτωπες για τον έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Πρώτη προτεραιότητα και για τις δύο θα είναι η κατάκτηση της συγκεκριμένης περιοχής και όχι η συγκρότηση των νέων κρατών.

Το 1921 οι δύο χώρες θα γίνουν τμήμα της Σοβιετικής Ένωσης και αρχικά η απόφαση του Κομουνιστικού Κόμματος είναι το Ναγκόρνο Καραμπάχ να περάσει στην κυριότητα των Αρμενίων.

Την συγκεκριμένη απόφαση πολύ γρήγορα θα έρθει να ανατρέψει ο νεοδιορισμένος τότε Κομισάριος Εθνοτήτων της Σοβιετικής Ένωσης, Ιωσήφ Στάλιν.

Το 1923 το Ναγκόρνο Καραμπάχ θα ανακηρυχθεί ως αυτόνομη οντότητα εντός των εδαφών του Αζερμπαϊτζάν παρά το γεγονός πως στην περιοχή ζουν πληθυσμοί κατά 94% από την Αρμενία.

Η Αρμενική κοινότητα διαμαρτυρήθηκε έντονα για την απόφαση του Στάλιν και προσκόμισε και στοιχεία για καταπίεση, βία αλλά και εθνοκάθαρση από τους Αζέρους.

Το Κομουνιστικό Κόμμα και ο Στάλιν επέλεξαν να διατηρήσουν την συγκεκριμένη κατάσταση υποστηρίζοντας το status quo στην περιοχή.

Το 1988 ο πληθυσμός του Ναγκόρνο Καραμπάχ θα ζητήσει με ψήφισμα να ενσωματωθεί στην Αρμενία την στιγμή που το Σοβιετικό Οικοδόμημα παραπέει.

Οι Αζέροι θα απαντήσουν με επίθεση κατά των ντόπιων με την ένταση να χτυπά και πάλι «κόκκινο».

Το 1991 παράλληλα Αζερμπαιτζάν και Αρμενία θα αποσχιστούν από την Σοβιετική Ένωση και για δεύτερη φορά θα γίνουν ανεξάρτητα κράτη.

Για δεύτερη φορά επίσης οι δύο χώρες θα επιδοθούν σε μία γενικευμένη σύρραξη για τον αποκλειστικό έλεγχο του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Το 2016, το 2020 αλλά και το 2023 θα καταγραφούν επίσης τρεις εξόχως σημαντικές, αιματηρές και καθοριστικές για το μέλλον τις περιοχής συρράξεις ανάμεσα στις δύο χώρες.

Στο τοπ 3 των πιο στρατικοποιημένων ζωνών του πλανήτη

Το 1994 Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν μετά το πέρας του πρώτου πολέμου του Καραμπάχ θα υπογράψουν τη συμφωνία που έχει μείνει γνωστή ως Πρωτόκολλο του Bishkek.

Η συγκεκριμένη συμφωνία μπορεί να υπογράφηκε από τα δύο μέρη με τη μεσολάβηση και τις εγγυήσεις από την πλευρά της Ρωσίας αλλά καμία από τις δύο πλευρές δεν τήρησε την κατάπαυση του πυρός.

Τα όρια που έβαλε το πρωτόκολλο του Bishkek και ορίστηκαν έκτοτε ως γραμμή επαφής ανάμεσα στα στρατεύματα Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν έγιναν μέσα σε δύο δεκαετίες μία από τις πλέον στρατικοποιημένες ζώνες στον πλανήτη και με βάση τα στοιχεία του ΟΗΕ το κοντινότερο σημείο σε απόσταση ανάμεσα σε δύο αντίπαλους στρατούς.

Οι αριθμοί της φρίκης

Μέσα από τις διαρκείς μάχες, τους βομβαρδισμούς, τις εχθροπραξίες και κυρίως τους πολέμους ανάμεσα σε Αρμενία και Αζερμπαιζτάν έχουν διαχρονικά προκύψει δεκάδες χιλιάδες νεκροί.

Από τον πρώτο πόλεμο ανάμεσα στις δύο πλευρές στις αρχές της δεκαετίας του '90 δεν υπάρχουν ακόμη και σήμερα αναλυτικά στοιχεία παρά μόνο ένας συνολικός αριθμός απωλειών και για τις δύο πλευρές για τον οποίο έχουν εκφράσει ανοιχτά ενστάσεις και αμφιβολίες Διεθνείς Οργανισμοί και Οργανώσεις.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν δοθεί στην δημοσιότητα περισσότεροι από 30.000 άνθρωποι αλλά και στρατιώτες χάθηκαν μέσα σε τρία χρόνια πολεμικής σύρραξης ενώ ο αριθμός των αγνοουμένων παραμένει μέχρι και σήμερα «θολός».

Στον πόλεμο του 2020, 3.825 Αρμένιοι στρατιώτες έπεσαν στα πεδία των μαχών την στιγμή που ο Αζερικός Στρατός έχασε 2.906 στρατιώτες. Την ίδια ώρα, 185 άμαχοι και από τις δύο πλευρές έπεσαν νεκροί από βομβαρδισμούς και χτυπήματα από drones.

Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων σε ειδική έκθεση αναφέρει πως στον δεύτερο πόλεμο του Ναγκόρνο Καραμπάχ έχουν χάσει την ζωή τους και 541 μαχητές από την Συρία, οι οποίοι πολέμησαν στο πλευρό των Αζέρων ως μισθοφόροι.

Σε κάθε περίπτωση, οι αριθμοί δεν λένε πάντα την αλήθεια αλλά δεν λένε και ποτέ ψέματα και οι μάχες διαχρονικά στο Ναγκόρνο Καραμπάχ έχουν στοιχίσει την ζωή σε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους ενώ έχουν οδηγήσει στην προσφυγιά ειδικά από την πλευρά της Αρμενίας εκατοντάδες χιλιάδες.

Σταυροδρόμι μεγάλων δυνάμεων και μεγάλων συγκρούσεων

Το Ναγκόρνο Καραμπάχ δεν έχει στο ιστορικό παρελθόν του ως «πετράδι» του στέμματος ή μήλο της έριδος μόνο μάχες στα πεδία.

Στην συγκεκριμένη περιοχή έχουν διεξαχθεί και συνεχίσουν να διεξάγονται και κάποιες από τις σημαντικότερες διπλωματικές μάχες στον πλανήτη.

Για το ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ έχουν τοποθετηθεί διαχρονικά ως εγγυητές η Ρωσία, η Γαλλία, η Τουρκία και φυσικά οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Η Ρωσία έχει παραδοσιακά συμμετοχή σε διαπραγματεύσεις και με τις δύο πλευρές σε όλα τα ζητήματα καθώς Αρμενία και Αζερμπαιτζάν αποτελούσαν επί μακρόν τμήματα τόσο της Ρωσικής Αυτοκρατορίας όσο και της Σοβιετικής Ένωσης.

Η Τουρκία αξιώνει στην περιοχή εθνικές «ρίζες», λογίζοντας τους Αζέρους ως «αδελφό» έθνος και έχει σταθεί τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά στο πλευρό του Μπακού.

Η Γαλλία είναι μία από τις εγγυήτριες δυνάμεις στην περιοχή και μαζί με την Τουρκία και την Ρωσία αποτελούν την ομάδα του Μινσκ που έχει επιχειρήσει, όχι και με μεγάλη επιτυχία η αλήθεια είναι, να τερματίσει τόσο τον πρώτο όσο και τον δεύτερο πόλεμο στην περιοχή.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες ως ο σημαντικότερος επιχειρησιακός, οικονομικός αλλά διπλωματικός «στρατός» στον κόσμο έχει επίσης διαδραματίσει σημαντικό ρόλο διαπραγματευτικά ανάμεσα σε Αρμενία και Αζερμπαϊτζάν.

Η προσέγγιση μάλιστα την τελευταία τριετία της Ουάσιγκτον προς το Γερεβάν φαίνεται πως χρησιμοποιείται σήμερα από την Μόσχα ως αιτία για μερική αποχή από τις πιέσεις που θα μπορούσαν να ασκηθούν στο Μπακού και τον Αλίγιεφ.

Ο ξεριζωμός του Ναγκόρνο ο δεύτερος μεγαλύτερος των τελευταίων ετών

Το 99,9% των κατοίκων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ έχει αποφασίσει να αποχωρήσει από τα σπίτια του καθώς οι δεσμεύσεις για σεβασμό και ειρήνη από το Αζερμπαϊτζάν δεν πείθουν τους Αρμένιους.

Τα ποτάμια προσφύγων που φεύγουν, ξεθάβοντας ακόμη και τους νεκρούς τους, είναι ενδεικτικά του τι διαδραματίζεται σήμερα στην περιοχή.

Εκτιμήσεις ανθρωπιστικών οργανώσεων μιλούν για περισσότερους από 110.000 ανθρώπους που ξεριζώνονται από τα σπίτια τους και τις ζωές τους με τα επίσημα στοιχεία της πιο πρόσφατης απογραφής να μην περιλαμβάνουν όσους το έχουν ήδη πράξει από την ανάπαυλα των πολεμικών συγκρούσεων του 2020.

Μόνο η Ουκρανία ξεπερνά σε αριθμούς αυτό που συμβαίνει σήμερα στο Ναγκόρνο Καραμπάχ με τους πρόσφυγες από την αρχή του πολέμου με την Ρωσία, που έχουν εγκαταλείψει τα ουκρανικά εδάφη να ξεπερνούν τα 6 εκατομμύρια τον πρώτο χρόνο των μαχών.

Σήμερα υπολογίζεται, έστω και ανεπίσημα, πως περισσότεροι από ένα εκατομμύριο Ουκρανοί έχουν επιστρέψει στην χώρα τους κάτι το οποίο δεν θα συμβεί με τους Αρμένιους του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Η Αρμενική διασπορά που δυστυχώς θα μεγαλώσει

Η Αρμενία είναι μία από τις χώρες που αναλογικά με τον πληθυσμό της έχει μία από τις μεγαλύτερες κοινότητες μεταναστών στο εξωτερικό.

Με την απογραφή του 2021 οι Αρμένιοι πολίτες ξεπερνούν τα 2,7 εκατομμύρια ενώ σήμερα υπολογίζεται πως στο εξωτερικό ζουν περίπου οι διπλάσιοι.

Με διαφορά η μεγαλύτερη κοινότητα Αρμενίων στο εξωτερικό ζει στη Ρωσία.

Περισσότεροι από 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν διαχρονικά διαβεί τα σύνορα και έχουν εγκατασταθεί στη Ρωσία οι περισσότεροι, όμως, διατηρώντας διπλή υπηκοότητα.

Με βάση στοιχεία του ΟΗΕ τα 3/5 της συγκεκριμένης ομάδας ανθρώπων επιστρέφουν τακτικά (2 με 3 φορές ανά έτος) στην Αρμενία και επιλέγουν να δώσουν και την αρμενική υπηκοότητα στα παιδιά τους.

Στην δεύτερη θέση είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες με την κοινότητα των Αρμενίων να μετρά κάτι λιγότερο από δύο εκατομμύρια μέλη.

Στοιχεία από τις ΗΠΑ αναφέρουν πως οι Αρμένιοι είναι από 600.000 μέχρι και πάνω από 2 εκατομμύρια με τους περισσότερους από αυτούς να ζουν στη Φλόριντα. Τρίτη χώρα με παραδοσιακά μεγάλη Αρμενική κοινότητα είναι η Γαλλία στην οποία σήμερα μένους περισσότεροι από 600.000.

Ο διωγμός περισσότερων από 100.000 ανθρώπων από το Καραμπάχ αλλά και η δεινή οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται τα τελευταία τουλάχιστον 20 χρόνια η Αρμενία αναμένεται να δημιουργήσει νέο μεταναστευτικό κύμα προς το εξωτερικό.

Του Γιάννη Χαραμίδη / Από cnn.gr