Πώς ένα μηχανικό θαύμα του 14ου αιώνα κρατά δροσερά τα σπίτια στο Ιράν

Ψηλοί πύργοι που μοιάζουν με καμινάδες και ονομάζονται ανεμοσυλλέκτες ή "badgirs" στα περσικά υψώνονται από αιωνόβια πλίθινα σπίτια στην έρημη πόλη Γιαζντ του Ιράν και θεωρούνται ένα μηχανικό θαύμα του 14ου αιώνα προς αντιμετώπιση του καύσωνα σε αυτή την αρχαία πόλη.

Αυτή η εφεύρεση σε αντίθεση με τα κλιματιστικά που καταναλώνουν ενέργεια, δεν έχει καθόλου κόστος και δεν καίει άνθρακα.

«Για αιώνες, πριν έχουμε ηλεκτρισμό, αυτοί οι πύργοι έκαναν δυνατή την ψύξη των κατοικιών», ανέφερε ο Abdolmajid Shakeri, επαρχιακός αναπληρωτής του Υπουργείου πολιτιστικής κληρονομιάς και τουρισμού του Ιράν.

Ο παλαιότερος από τους 700 ανεμοσυλλέκτες της πόλης χρονολογείται από τον 14ο αιώνα, αλλά το αρχιτεκτονικό θαύμα πιστεύεται ότι χρονολογείται μέχρι και 2.500 χρόνια όταν η Περσική Αυτοκρατορία κυβέρνησε μεγάλο μέρος της Μέσης Ανατολής.

«Τα badgirs έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην ευημερία της πόλης», είπε ο Shakeri για την έρημη πόλη που ήταν μια στάση καραβανιών στον αρχαίο δρόμο του μεταξιού.

Οι ανεμοσυλλέκτες τραβούν τον καθαρό αέρα στα κτίρια και επιτρέπουν στον ζεστό αέρα να εξέρχεται από μεγάλες κάθετες σχισμές. Σε αυτή την περιοχή βρίσκεται ο αρχαιότερος ανεμοσυλλέκτης του κόσμου ύψους 33 μέτρων.

Η UNESCO κατέταξε την πόλη ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς το 2017, περιγράφοντας την πόλη ως «ζωντανή μαρτυρία για την έξυπνη χρήση περιορισμένων διαθέσιμων πόρων στην έρημο για επιβίωση».

Η βιοκλιματική αρχιτεκτονική που παρέχει θερμική άνεση στους κατοίκους του Γιαζντ έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον.

«Τα Badgirs αποδεικνύουν ότι η απλότητα μπορεί να είναι ένα ουσιαστικό χαρακτηριστικό της βιωσιμότητας», δήλωσε ο αρχιτέκτονας Roland Dehghan Kamaraji με έδρα το Παρίσι, ο οποίος έχει μελετήσει τους ανεμοσυλλέκτες του Ιράν.

«Αντίκειται στην κοινή παρανόηση ότι οι βιώσιμες λύσεις πρέπει να είναι πολύπλοκες ή υψηλής τεχνολογίας», σημείωσε. Σε μια βιώσιμη αστική κοινότητα που ονομάζεται πόλη Masdar στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα κτίρια έχουν «σχεδιαστεί για να κάνουν χρήση του φυσικού αερισμού για ψύξη, όπως τα badgirs», είπε.

Ομοίως, ο εξαερισμός αυτός εγκαταστάθηκε και στο Eastgate Centre, ένα εμπορικό κέντρο και ένα συγκρότημα γραφείων στο Χαράρε της Ζιμπάμπουε.

Η παλιά πόλη του Γιαζντ είναι ένας λαβύρινθος από στενά δρομάκια και στεγασμένα σοκάκια. Τα αιωνόβια κτίσματά του από πηλό, λασπότουβλο και πλίθα παρέχουν όλα μόνωση ενάντια στη φρικτή ζέστη.

Ένα άλλο βιώσιμο αρχιτεκτονικό χαρακτηριστικό είναι το σύστημα υπόγειων υδραγωγείων του που ονομάζονται qanats, τα οποία μεταφέρουν νερό από υπόγεια πηγάδια, υδροφόρους ορίζοντες ή βουνά.

«Αυτά τα υπόγεια υδραγωγεία έχουν μεγάλη χρησιμότητα», είπε η Zohreh Montazer, ειδικός στο σύστημα ύδρευσης. «Αποτελούν πηγή παροχής νερού και καθιστούν δυνατή την ψύξη των κατοικιών και τη διατήρηση των τροφίμων σε ιδανική θερμοκρασία», εξήγησε.

Το Ιράν εκτιμάται ότι έχει περίπου 33.000 επιχειρησιακά qanats σήμερα, μια σημαντική πτώση από τα 50.000 που χρησιμοποιούνταν στα μέσα του 20ού αιώνα.

Η UNESCO λέει ότι η μείωση των qanats οφείλεται εν μέρει στην αποξήρανση των υπόγειων πηγών νερού λόγω υπερκατανάλωσης.

Οι ιρανικές αρχές προσπάθησαν τα τελευταία χρόνια να αποκαταστήσουν το qanat του Zarch, που θεωρείται το μεγαλύτερο και παλαιότερο, που χρονολογείται πριν από περίπου 3.000 χρόνια.

Το δίκτυο νερού, το οποίο εκτείνεται σε πάνω από 70 χιλιόμετρα σε όλο το Yazd και εκτείνεται σε βάθος περίπου 30 μέτρων, αποτελεί υπενθύμιση για τους κατοίκους του Γιαζντ για τις προκλήσεις που έρχονται.