Ποιοι είναι οι δύο άντρες που παίζουν με την τύχη του Σουδάν;

Τι ακριβώς συμβαίνει στο Σουδάν και τι κρύβεται πίσω από τις μάχες με θύματα αμάχους;

Οι συγκρούσεις ξέσπασαν εν μέσω μιας παλαιάς διαμάχης για την εξουσία μεταξύ των δύο κύριων παρατάξεων του στρατιωτικού καθεστώτος του Σουδάν. Οι σουδανικές ένοπλες δυνάμεις είναι σε γενικές γραμμές πιστές στον στρατηγό Abdel Fattah al-Burhan, τον de facto κυβερνήτη της χώρας, ενώ οι παραστρατιωτικοί των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF), μιας μεγάλης ομάδας πολιτοφυλάκων, ακολουθούν τον πρώην πολέμαρχο στρατηγό Mohamed Hamdan Dagalo, γνωστό ως Hemedti.

Η διαμάχη για την εξουσία έχει τις ρίζες της στα χρόνια πριν από την εξέγερση του 2019 που ανέτρεψε τον δικτάτορα κυβερνήτη Ομάρ αλ Μπασίρ, ο οποίος δημιούργησε ισχυρές δυνάμεις ασφαλείας τις οποίες έθεσε σκοπίμως τη μία εναντίον της άλλης.

Όταν η προσπάθεια μετάβασης σε μια δημοκρατική κυβέρνηση υπό την ηγεσία πολιτών απέτυχε μετά την πτώση του Μπασίρ, μια ενδεχόμενη αντιπαράθεση φαινόταν πλέον αναπόφευκτη, με διπλωμάτες στο Χαρτούμ να προειδοποιούν στις αρχές του 2022 ότι φοβούνται ένα τέτοιο ξέσπασμα βίας. Τις τελευταίες εβδομάδες, οι εντάσεις αυξήθηκαν περαιτέρω.

Το Σουδάν βρίσκεται σε μια ασταθή περιοχή που συνορεύει με την Ερυθρά Θάλασσα, την περιοχή Σαχέλ και το Κέρας της Αφρικής. Η στρατηγική του θέση και ο γεωργικός του πλούτος έχουν προσελκύσει περιφερειακά παιχνίδια εξουσίας, περιπλέκοντας τις πιθανότητες μιας επιτυχημένης μετάβασης σε κυβέρνηση υπό πολιτική ηγεσία.

— Πώς αναπτύχθηκαν οι στρατιωτικές αντιπαλότητες;

Η RSF ιδρύθηκε από τον Μπασίρ για να καταπνίξει μια εξέγερση στο Νταρφούρ που ξεκίνησε πριν από 20 και πλέον χρόνια, λόγω της πολιτικής και οικονομικής περιθωριοποίησης του τοπικού πληθυσμού από την κεντρική κυβέρνηση του Σουδάν. Οι RSF ήταν επίσης γνωστοί με το όνομα Janjaweed, το οποίο συνδέθηκε με εκτεταμένες φρικαλεότητες στην περιοχή, ενώ εδώ και χρόνια ζητείται από τους πολίτες απονομή δικαιοσύνης για τα εγκλήματα που αυτή η στρατιωτική ομάδα έχει διαπράξει.

Το 2013, ο Μπασίρ μετέτρεψε τους Janjaweed σε μια ημι-οργανωμένη παραστρατιωτική δύναμη και έδωσε στους ηγέτες της στρατιωτικούς βαθμούς, πριν τους στείλει τελικά να συντρίψουν μια εξέγερση στο Νότιο Νταρφούρ και στη συνέχεια να στείλει πολλούς να πολεμήσουν στον πόλεμο στην Υεμένη και αργότερα στη Λιβύη.

Η RSF, υπό την ηγεσία του Χεμεντί, και οι τακτικές στρατιωτικές δυνάμεις υπό τον Μπουρχάν συνεργάστηκαν για την εκδίωξη του Μπασίρ το 2019. Στη συνέχεια, οι RSF διέλυσαν μια ειρηνική καθιστική διαμαρτυρία που πραγματοποιήθηκε μπροστά από το στρατιωτικό αρχηγείο στο Χαρτούμ, σκοτώνοντας εκατοντάδες ανθρώπους, ενώ σημειώθηκαν φρικαλεότητες με βιασμούς και ακρωτηριασμούς πολιτών.

Μια συμφωνία για τον καταμερισμό της εξουσίας με τους πολίτες που ηγήθηκαν των διαδηλώσεων κατά του Μπασίρ, η οποία υποτίθεται ότι θα επέφερε τη μετάβαση προς μια δημοκρατική κυβέρνηση, διακόπηκε από πραξικόπημα τον Οκτώβριο του 2021.

Το πραξικόπημα επανέφερε τον στρατό στην εξουσία, όμως πλέον οι βίαιες διαδηλώσεις που λάμβαναν χώρα σε εβδομαδιαία βάση καταδίκασαν αυτό το κυβερνητικό τερατούργημα σε νέα απομόνωση, ενώ όξυναν τα ήδη σοβαρά οικονομικά προβλήματα της χώρας.

Ο στρατηγός Χεμεντί πρακτικά σαμποτάρισε το σχέδιο για μια νέα μετάβαση σε δημοκρατική διακυβέρνηση, φέρνοντας στην επιφάνεια τις εντάσεις με τον Μπουρχάν.

Mahmoud Hjaj/Anadolu Agency via Getty Images/Ideal Image

— Έχουν παρελθόν αυτοί οι δύο; Μπουρχάν και Χεμεντί;

Ναι. Ο στρατηγός Αμπντέλ Φατάχ Αλ Μπουρχάν, αρχηγός του τακτικού στρατού, και ο Ντάγκαλο ή Χεμεντί, αρχηγός των παραστρατιωτικών Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης, μοιράζονται την εξουσία, ο ένας ως πρόεδρος και δεύτερος ως αντιπρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Χώρας. Τώρα πρακτικά βυθίζουν τη χώρα στο χάος, προκειμένου ο ένας από τους δύο να πάρει την εξουσία. Ο μεν Μπουρχάν βρίσκεται στις τάξεις του στρατού από τη νεαρή του ηλικία. Πήρε μέρος στον πόλεμο του Νταρφούρ και έχει επίσης άπειρες φρικαλεότητες στο ενεργητικό του.

Ο Χεμεντί πάλι, ο οποίος θεωρείται από τους πιο ισχυρούς άνδρες στο Σουδάν, μεγάλωσε στο Νταρφούρ, εγκατέλειψε το σχολείο για να γίνει καμηλιέρης και στη συνέχεια πήρε και εκείνος μέρος στον πόλεμο του Νταρφούρ ως ηγετικό στέλεχος πολιτοφυλακής που κατηγορήθηκε για εγκλήματα πολέμου.

Το 2012, όταν ανακαλύπτεται χρυσός στο Νταρφούρ, ο Χεμεντί καταφέρνει να ελέγξει τα χρυσωρυχεία και το εμπόριο της χώρας και γίνεται έτσι ο πιο πλούσιος άνθρωπος στο Σουδάν. Τα χρήματα τού εξασφαλίζουν πρόσβαση σε όπλα και βετεράνους που μπορούν να «καθαρίζουν» μάχες που προκαλεί το αντίπαλο «στρατόπεδο» στην εξουσία.

Στην παρούσα φάση αντίπαλος και των δύο είναι οι πολίτες και το αίτημά τους για εποπτεία του στρατού καθώς και η ενσωμάτωση των RSF στις τακτικές ένοπλες δυνάμεις.

— Τι άλλο ζητά ο λαός;

Οι πολίτες έχουν επίσης ζητήσει την παράδοση των επικερδών στρατιωτικών συμμετοχών στη γεωργία, το εμπόριο και άλλες βιομηχανίες, μια κρίσιμη πηγή ισχύος για έναν στρατό που έχει συχνά αναθέσει τη στρατιωτική δράση σε περιφερειακές πολιτοφυλακές.

— Υπάρχει κάποιο άλλο σημείο τριβής;

Ναι. Η επιδίωξη απονομής δικαιοσύνης από τους πολίτες σχετικά με τα εγκλήματα πολέμου από τον στρατό και τους συμμάχους του στη σύγκρουση στο Νταρφούρ από το 2003. Το διεθνές ποινικό δικαστήριο επιδιώκει δίκες για τον Μπασίρ και άλλους Σουδανούς υπόπτους. Δικαιοσύνη επιδιώκεται επίσης για τις δολοφονίες διαδηλωτών υπέρ της δημοκρατίας τον Ιούνιο του 2019, στις οποίες εμπλέκονται στρατιωτικές δυνάμεις. Ακτιβιστές και ομάδες πολιτών έχουν εξοργιστεί από τις καθυστερήσεις στην επίσημη έρευνα. Επιπλέον, ζητούν δικαιοσύνη για τουλάχιστον 125 άτομα που σκοτώθηκαν από τις δυνάμεις ασφαλείας σε διαδηλώσεις μετά το πραξικόπημα του 2021.

— Τι διακυβεύεται στην περιοχή;

Το Σουδάν βρίσκεται σε μια ασταθή περιοχή που συνορεύει με την Ερυθρά Θάλασσα, την περιοχή Σαχέλ και το Κέρας της Αφρικής. Η στρατηγική του θέση και ο γεωργικός του πλούτος έχουν προσελκύσει περιφερειακά παιχνίδια εξουσίας, περιπλέκοντας τις πιθανότητες μιας επιτυχημένης μετάβασης σε κυβέρνηση υπό πολιτική ηγεσία.

Αρκετοί από τους γείτονες του Σουδάν –συμπεριλαμβανομένης της Αιθιοπίας, του Τσαντ και του Νότιου Σουδάν– έχουν πληγεί από πολιτικές αναταραχές και συγκρούσεις, και η σχέση του Σουδάν με την Αιθιοπία, ειδικότερα, έχει επιβαρυνθεί για θέματα όπως αμφισβητούμενες γεωργικές εκτάσεις κατά μήκος των συνόρων τους. Σημαντικές γεωπολιτικές διαφωνίες υπάρχουν επίσης, με τη Ρωσία, τις ΗΠΑ, τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και άλλες δυνάμεις να μάχονται για επιρροή στο Σουδάν.

Οι Σαουδάραβες και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν δει τη μετάβαση του Σουδάν ως μια ευκαιρία να αντιταχθούν στην ισλαμιστική επιρροή στην περιοχή. Αυτοί, μαζί με τις ΗΠΑ και τη Βρετανία, αποτελούν την «τετράδα» η οποία έχει χρηματοδοτήσει τη διαμεσολάβηση στο Σουδάν μαζί με τον ΟΗΕ και την Αφρικανική Ένωση. Οι δυτικές δυνάμεις φοβούνται το ενδεχόμενο μιας ρωσικής βάσης στην Ερυθρά Θάλασσα.

Πηγές: lifo.gr, με στοιχεία από Guardian, Al Jazeera