Η γεωπολιτική σκακιέρα αλλάζει: Οι ΗΠΑ αποσύρονται από τη Μέση Ανατολή, η Κίνα εξαπλώνεται

Μέσα σε έναν μόλις μήνα, τον Ιανουάριο, πέντε υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι πετρελαιοπαραγωγών αραβικών μοναρχιών επισκέφθηκαν την Κίνα για να συζητήσουν ενδεχόμενη συνεργασία στους τομείς της ενέργειας και των υποδομών, αναφέρουν οι Times της Νέας Υόρκης. Ακόμη, ο κορυφαίος διπλωμάτης της Τουρκίας υποσχέθηκε να ξεριζώσει «τα δημοσιεύματα που στοχοποιούν την Κίνα» από τον τουρκικό Τύπο και ο ΥΠΕΞ του Ιράν πίεσε για την επιτάχυνση επενδύσεων αξίας $400 δισεκατομμυρίων από την Κίνα προς την πατρίδα του.

Μετά από δεκαετίες πολέμου και αναταραχών στη Μέση Ανατολή, οι ΗΠΑ επιδιώκουν να περιορίσουν την παρουσία τους. Και η Κίνα σπεύδει να καλύψει το κενό που αφήνουν πίσω τους, ενισχύοντας τις σχέσεις της τόσο με τους συμμάχους όσο και με τους εχθρούς της Ουάσινγκτον στην περιοχή.

Στροφή προς την Κίνα

Προς το παρόν, δεν προσεγγίζει καν τον βαθμό της αμερικανικής εμπλοκής. Όμως τα κράτη της περιοχής στρέφονται όλο και περισσότερο προς την Κίνα, όχι μόνο για να πουλήσουν το πετρέλαιό τους, αλλά και για να επενδύσει στις υποδομές τους και να συνάψουν συνεργασίες στους τομείς της τεχνολογίας και της ασφάλειας – μια τάση που είναι πιθανό να επιταχυνθεί, καθώς οι ΗΠΑ απομακρύνονται.

Για το Πεκίνο, οι πρόσφατες αναταραχές σε γειτονικές χώρες, όπως το Αφγανιστάν και το Καζακστάν, έχουν ενισχύσει την επιθυμία ανάπτυξης σταθερών δεσμών στην περιοχή. Καθώς οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από το Αφγανιστάν μετά από 20 χρόνια παρουσίας και έδωσαν επίσημο τέλος στην αποστολή μάχης στο Ιράκ, αλλά και έθεσαν τις συνομιλίες με την Κίνα ως κορυφαία προτεραιότητα ασφαλείας, πολλοί εταίροι τους στην περιοχή πιστεύουν ότι η προσοχή της Ουάσινγκτον είναι πλέον στραμμένη αλλού.

Οι ΗΠΑ φεύγουν, η Κίνα έρχεται

Το Πεκίνο έχει χαιρετίσει την ευκαιρία διεύρυνσης της επιρροής του, ενώ οι άραβες ηγέτες εκτιμούν ότι η Κίνα, που διαφημίζει την αξία της «μη εμπλοκής» στα εσωτερικά ζητήματα άλλων κρατών, δεν πρόκειται να παρέμβει στην εγχώρια πολιτική ούτε να αποστείλει στρατεύματα για να ανατρέψει δικτάτορες που δεν τη βλέπουν με καλό μάτι, σημειώνουν οι Times. Ταυτόχρονα, για προφανείς λόγους, δεν ανησυχούν ότι θα εγείρει ανησυχίες για τυχόν παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

«Στην περιοχή υπάρχει το αίσθημα ότι οι ΗΠΑ ετοιμάζονται να φύγουν και αυτό είναι μια ευκαιρία για την Κίνα», εξηγεί στους Times ο Γκενταλάια Άφτερμαν, επικεφαλής του Προγράμματος Ασιατικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Reichman στο Ισραήλ.

Τα συμφέροντα της Κίνας στη Μέση Ανατολή προκύπτουν από την ανάγκη της για πετρέλαιο. Αγοράζει σχεδόν το μισό αργό της από αραβικά κράτη, με τη Σαουδική Αραβία να βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των προμηθευτών. Και είναι βέβαιο ότι θα χρειαστεί περισσότερο, καθώς η οικονομία της – ήδη δεύτερη στον κόσμο – συνεχίζει να αναπτύσσεται.

Ένας Δρόμος Μια Ζώνη

Όμως στη διάρκεια των τελευταίων ετών η Κίνα έχει προχωρήσει και σε επενδύσεις σε αναγκαίες υποδομές στην περιοχή, ενώ συνάπτει συμβάσεις παροχής στρατιωτικών τεχνολογιών και δικτύων τηλεπικοινωνιών.

Οι κρατικές κινεζικές εταιρείες επεξεργάζονται το ενδεχόμενο επενδύσεων σε εμπορικό λιμάνι στο Τσαμπαχάρ του Ιράν. Επιπλέον, έχουν χρηματοδοτήσει εν μέρει ένα βιομηχανικό πάρκο στο λιμάνι Ντουκμ του Ομάν και την οικοδόμηση και λειτουργία ενός τερματικού σταθμού για κοντέινερ στο Άμπου Ντάμπι, την πρωτεύουσα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, καθώς επίσης και δύο νέα λιμάνια στο Ισραήλ.

Τέτοιου είδους κινήσεις αντανακλούν την άποψη του Πεκίνου ότι η Μέση Ανατολή είναι κρίσιμη για την πρωτοβουλία Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος, το σχέδιο επενδύσεων της χώρας σε διεθνείς υποδομές που θα εξυπηρετούν το κινεζικό εμπόριο.

Η Κίνα ελπίζει πως με τον τρόπο αυτό θα ενώσει αγορές και εφοδιαστικές αλυσίδες από τον Ινδικό Ωκεανό μέχρι την Ευρασία, μετατρέποντας τον Περσικό Κόλπο σε «έναν πολύ σημαντικό κόμβο», εξηγεί στους Times ο Τζόναθαν Φάλτον, ερευνητής με εξειδίκευση στη Μέση Ανατολή στο Atlantic Council.

Εναλλακτική λύση

Στις επιχειρηματικές της διαπραγματεύσεις στην περιοχή, η Κίνα δεν έχει έρθει σε ανοιχτή σύγκρουση με τις ΗΠΑ. Όμως συχνά αυτοπαρουσιάζεται ως εναλλακτικός εταίρος για τις χώρες που αμφισβητούν το αναπτυξιακό μοντέλο της Ουάσινγκτον ή την ιστορία πολιτικών και στρατιωτικών παρεμβάσεών της.

«Σε μια περίοδο που οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν αναταράξεις στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική τους, οι χώρες αυτές αισθάνονται ότι η Κίνα δεν είναι μόνο η πιο σταθερή επιλογή, αλλά και η πιο αξιόπιστη», παρατηρεί μιλώντας στην αμερικανική εφημερίδα ο Λι Γκουόφου, ερευνητής του Κινεζικού Ινστιτούτου Διεθνών Σπουδών, το οποίο λειτουργεί υπό την εποπτεία του κινεζικού ΥΠΕΞ.

Ψιλά γράμματα

Τα κυριότερα συμφέροντα της Κίνας στην περιοχή είναι οικονομικά, όμως η εμβάθυνση των δεσμών της ενέχει και πολιτικά κέρδη. Τα κράτη της Μέσης Ανατολής έχουν κρατήσει το στόμα τους κλειστό σε ζητήματα όπως η καταστολή των πολιτικών ελευθεριών στο Χονγκ Κονγκ και οι απειλητικές κινήσεις της Κίνας προς την Ταϊβάν.

Ίσως το πιο εντυπωσιακό, ωστόσο, δεδομένης της μουσουλμανικής πλειοψηφίας τους, είναι το γεγονός ότι σχεδόν κανένα δεν έχει επικρίνει ανοιχτά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης όπου επιχειρείται πλύση εγκεφάλου των Ουιγούρων, μιας μουσουλμανικής μειονότητας της Κίνας. Συγκριτικά, οι ΗΠΑ έχουν χαρακτηρίσει τις πρακτικές αυτές «γενοκτονία». Ορισμένα αραβικά κράτη έχουν προχωρήσει ακόμη και σε απελάσεις Ουιγούρων στην Κίνα, αγνοώντας τις ανησυχίες ότι κινδυνεύουν από βασανιστήρια ή ακόμη και εκτέλεση.

Στις πρόσφατες επισκέψεις διπλωματών στην περιοχή, μόνο ο τούρκος ΥΠΕΞ, Μεβλούτ Τσαβούσογλου ήγειρε το ζήτημα των Ουιγούρων, σύμφωνα με επίσημες περιγραφές των συνόδων.

Ανταποδίδοντας τη χάρη

Για τις χώρες της Μέσης Ανατολής, τα οφέλη από τη σχέση με την Κίνα είναι προφανή: η Κίνα υπόσχεται να αγοράζει πετρέλαιο και φυσικό αέριο για πολύ καιρό ακόμη, ενώ παράλληλα αποτελεί δυνητική πηγή επενδύσεων, χωρίς τις πολιτικές… παρενέργειες που επιφέρουν οι επιχειρηματικές σχέσεις με τις ΗΠΑ.

Το Πεκίνο συνάπτει συμφωνίες με κυβερνήσεις που οι ΗΠΑ περιφρονούν. Η Συρία, στους ηγέτες της οποίας έχουν επιβληθεί βαρύτατες κυρώσεις για τις φρικαλεότητες του εμφυλίου, μόλις εντάχθηκε στην πρωτοβουλία Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος. Και το Ιράν έχει αποκτήσει έντονη εξάρτηση από την Κίνα από τη στιγμή που οι ΗΠΑ αποσύρθηκαν από τη διεθνή συμφωνία για τον περιορισμό του πυρηνικού του προγράμματος και επανέφεραν τις κυρώσεις που έχουν γονατίσει την οικονομία του.

Μακροπρόθεσμες σχέσεις

Όμως οι βαθύτεροι δεσμοί της Κίνας στην περιοχή, σημειώνουν οι Times, είναι εκείνοι με τους γίγαντες της παραγωγής πετρελαίου, και κυρίως με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος πολλών κρατών της περιοχής, οι οποίοι περιμένουν ότι θα αγοράζει όλο και μεγαλύτερες ποσότητες πετρελαίου και φυσικού αερίου, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, που υπό την κυβέρνηση Μπάιντεν έχουν δεσμευτεί να πραγματοποιήσουν τη δική τους ενεργειακή μετάβαση – και επομένως να αγοράζουν όλο και λιγότερο. Πέρσι, το εμπόριο μεταξύ της Κίνας και των κρατών του Κόλπου ξεπέρασε τα $200 δισεκατομμύρια για πρώτη φορά, ενώ η συνεργασία μεταξύ τους επεκτάθηκε και σε άλλους τομείς.

Το Μπαχρέιν και τα Εμιράτα ήταν οι πρώτες χώρες που ενέκριναν τα κινεζικά εμβόλια κατά του κοροναϊού, ενώ τα Εμιράτα συνεργάστηκαν με κινεζικές εταιρείες για την παραγωγή τους.

Στις επίσημες περιλήψεις της κινεζικής κυβέρνησης για τους για τις συνόδους του Ιανουαρίου, οι περισσότεροι έπαινοι αφορούσαν τη Σαουδική Αραβία, την οποία η Κίνα αποκάλεσε «καλό φίλο», «καλό εταίρο» και «καλό αδερφό». Την Τετάρτη, κορυφαίοι αξιωματούχοι εθνικής άμυνας της Κίνας και της Σαουδικής Αραβίας πραγματοποίησαν τηλεδιάσκεψη για να συζητήσουν πιθανούς τρόπους περαιτέρω εμβάθυνσης των στρατιωτικών δεσμών των κρατών τους.

Τεχνολογία – και επιτήρηση – αιχμής

Τα Εμιράτα, που επιθυμούν να ενισχύσουν το ρόλο τους ως τεχνολογικός και οικονομικός κόμβος, δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τις κινεζικές εταιρείες. «Υπάρχουν πολλές κινεζικές τεχνολογικές εταιρείες που αυτή τη στιγμή είναι πρωτοποριακές και επιδιώκουν να βγουν στις παγκόσμιες αγορές, πράγμα που δεν μπορούν να κάνουν στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη εξαιτίας των κανονισμών τους», σημειώνει στους Times ο Έικ Φρέιμαν, υποψήφιος διδάκτορας κινεζικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.

Φέρνει ως παράδειγμα τη SenseTime, μια κινεζική εταιρεία που έχει δεχθεί επικρίσεις από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων και έχει αποκλειστεί από τις ΗΠΑ επειδή προμηθεύει το Πεκίνο με τεχνολογίες που χρησιμοποιούνται για τη στοχοποίηση Ουιγούρων. Ωστόσο, αυτό δεν προβληματίζει τους άραβες καταναλωτές: το 2019, η SenseTime άνοιξε τοπικά κεντρικά γραφεία στο Άμπου Ντάμπι.

Οι ΗΠΑ έχουν επιχειρήσει να μπλοκάρουν ορισμένες κινήσεις της Κίνας στην περιοχή, ιδίως σε ό,τι αφορά τις αναβαθμίσεις των υποδομών από τον γίγαντα των τηλεπικοινωνιών Huawei, η οποία σύμφωνα με τις προειδοποιήσεις της Ουάσινγκτον ενδέχεται να εξυπηρετεί την κινεζική κατασκοπία. Ορισμένες αραβικές χώρες έχουν αγνοήσει αυτές τις προειδοποιήσεις και έχουν ήδη συνάψει συμβάσεις με τη Huawei.

Όρια

Με την πάροδο του χρόνου, σημειώνουν αναλυτές, η αποστροφή της Κίνας για την περιφερειακή πολιτική και τις συγκρούσεις θα μπορούσε να μετατραπεί σε εμπόδιο για την ενίσχυση των σχέσεών της με τα κράτη της Μέσης Ανατολής, όπου συχνά ξεσπούν πόλεμοι, εξεγέρσεις και σεχταριστικές εντάσεις. Η Κίνα δεν έχει κάνει καμία προσπάθεια να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ ως εγγυήτρια της ασφάλειας στην περιοχή, ενώ οι άραβες εταίροι των ΗΠΑ έχουν επιχειρήσει να εμπλακούν με την Κίνα με τρόπους που δεν θα αποξενώσουν την Ουάσινγκτον.

«Οι χώρες του Κόλπου έχουν υπάρξει προσεκτικές στην τήρηση ισορροπιών κατά την προσέγγισή τους, προκειμένου να διασφαλίσουν ότι η ενίσχυση των δεσμών με την Κίνα δεν θα λειτουργήσει ανταγωνιστικά με τον κυριότερο εγγυητή της ασφάλειάς τους, τις ΗΠΑ», υποστηρίζει μιλώντας στους Times ο Ελχάμ Φάκρο, επισκέπτης ερευνητής στο Κέντρο Σπουδών του Κόλπου στο Πανεπιστήμιο Έξετερ.

Πηγή: in.gr  / New York Times