Ευρωπαϊκή Ένωση: Προοπτική για καθαρό αέρα μέχρι το… 2030

Επιμέλεια κειμένου: Μιχάλης Σταύρου

Μακριά από τους βασικούς στόχους για τη μηδενική ρύπανση είναι η ΕΕ, η οποία δημοσιοποίησε πρόσφατα την πρώτη της έκθεση με τίτλο Παρακολούθηση και προοπτικές της μηδενικής ρύπανσης και την τρίτη της έκθεση με τίτλο Προοπτική για καθαρό αέρα, οι οποίες ορίζουν τρόπους για την επίτευξη καθαρότερου αέρα, υδάτων και εδάφους. Οι εκθέσεις καταδεικνύουν ότι οι πολιτικές της ΕΕ έχουν συμβάλει στη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, καθώς και της ρύπανσης από φυτοφάρμακα. Ωστόσο, τα επίπεδα ρύπανσης εξακολουθούν να είναι υπερβολικά υψηλά. Σε άλλους τομείς, όπως ο επιβλαβής θόρυβος, η ρύπανση από θρεπτικές ουσίες ή η παραγωγή αστικών αποβλήτων, η πρόοδος έχει παραμείνει στάσιμη. Τα αποτελέσματα δείχνουν ότι απαιτείται συνολικά πολύ ισχυρότερη δράση προκειμένου η ΕΕ να επιτύχει τους στόχους μείωσης της ρύπανσης για το 2030, με τη θέσπιση νέων νόμων κατά της ρύπανσης και την καλύτερη εφαρμογή των υφιστάμενων.

Οι τρεις ταυτόχρονες περιβαλλοντικές κρίσεις ρύπανση, κλιματική αλλαγή, απώλεια βιοποικιλότητας, είναι βαθιά αλληλένδετες. Η μετάβαση σε ένα καθαρό, κυκλικό και κλιματικά ουδέτερο οικονομικό μοντέλο γίνεται όλο και πιο πιεστικό, τόσο για την ΕΕ όσο και για τον υπόλοιπο κόσμο. Η τρέχουσα οικονομική και ενεργειακή κρίση που προκαλείται από τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας και την ανάκαμψη από την πανδημία Covid-19 επηρεάζουν τις ζωές των ανθρώπων σε ολόκληρη την ΕΕ. Ορισμένα μέτρα μείωσης της ρύπανσης και ελέγχου αποτυγχάνουν λόγω διαταραχών της εφοδιαστικής αλυσίδας, γεγονός που θα καταστήσει πολύ πιο δύσκολη βραχυπρόθεσμα την πρόοδο στη μείωση της ρύπανσης. «Μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα, μπορούμε να προσπαθήσουμε να βρούμε τρόπους να μετατρέψουμε τις τρέχουσες προκλήσεις σε ευκαιρίες για την αντιμετώπιση της ρύπανσης. Για παράδειγμα, η συλλογική βούληση να αυξηθεί η ανοιχτή στρατηγική αυτονομία της ΕΕ επιταχύνοντας σημαντικά την ανάπτυξη καθαρών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας θα συμβάλει επίσης στη μείωση της ρύπανσης», αναφέρει η έκθεση στα συμπεράσματά της. Η παγκόσμια συνεργασία για την αντιμετώπιση της πλανητικής κρίσης εντείνεται, λέει η έκθεση και η ΕΕ πρέπει να είναι μέρος της παγκόσμιας λύσης καθώς το αποτύπωμα της ρύπανσης είναι πολύ υψηλό. Οι ανισότητες στα επίπεδα της ρύπανσης είναι επίσης υψηλές, επηρεάζοντας τα πιο ευάλωτα μέρη της κοινωνίας. Η ΕΕ ηγείται της έκκλησης για φιλόδοξα αποτελέσματα στις διαπραγματεύσεις της COP15 για μια στρατηγική για την τοπική ιδιομορφία και στη διάσκεψη του Μαρτίου 2023 του ΟΗΕ για τη δεκαετία του ύδατος και ανοίγει το δρόμο για μια παγκόσμια συμφωνία για τα πλαστικά.

Η έκθεση σηματοδοτεί το σημείο εκκίνησης για τον δρόμο για καθαρότερο νερό και ατμόσφαιρα. Συνολικά, τα επίπεδα ρύπανσης μειώνονται σε αρκετές περιοχές ρύπανσης, π.χ. όσον αφορά τη ρύπανση του αέρα ή τα φυτοφάρμακα. Ταυτόχρονα, άλλα προβλήματα ρύπανσης εξακολουθούν να υφίστανται, π.χ. οι τάσεις για τον θόρυβο, τη ρύπανση από θρεπτικά συστατικά ή τη δημιουργία αστικών αποβλήτων είναι μάλλον σταθερές τα τελευταία χρόνια. Η επίτευξη των στόχων μηδενικής ρύπανσης για το 2030 δεν είναι εγγυημένη για αυτούς. Ως εκ τούτου, η πράσινη και ψηφιακή μετάβαση πρέπει να επιταχυνθεί για να μπορέσει η ΕΕ να επιτύχει τους στόχους του 2030.

Αυτό που χρειάζεται περισσότερο τώρα για να γίνει πραγματικότητα η μηδενική ρύπανση είναι:

1. συμφωνία των συννομοθετών για βασικές νομοθετικές προτάσεις
2. επιταχυνόμενη εφαρμογή των κρίσιμων τμημάτων της νομοθεσίας της ΕΕ σε τοπικό, εθνικό και διασυνοριακό επίπεδο και
3. προώθηση παγκόσμιων πρωτοβουλιών, υποστηρίζοντας τρίτες χώρες στις προσπάθειές τους.

Επιπλέον, η έκθεση εντόπισε ορισμένες ελλείψεις, όπως η ανάγκη καλύτερης ανταλλαγής και χρήσης των πιο πρόσφατων διαθέσιμων δεδομένων. Η Επιτροπή, από κοινού με τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ), θα αντιμετωπίσουν τις διαπιστωμένες ελλείψεις γνώσεων και δεδομένων (π.χ. για τη ρύπανση του εδάφους), προκειμένου να παρουσιάσει μια ακόμη πιο ολοκληρωμένη έκθεση έως το 2024.

Κύπρος στα χειρότερα

Η Κύπρος είναι η χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τις υψηλότερες εκπομπές ρύπων. Ο μέσος όρος των εκπομπών είναι 145,8 γραμμάρια διοξειδίου του άνθρακα /χλμ, πολύ πιο πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ που είναι 116,3 γρ/χλμ. Την ακολουθούν η Εσθονία με 142,6 γρ/χλμ, η Λετονία με 142,5 γρ/χλμ, η Βουλγαρία με 139,8 γρ/χλμ και η Σλοβακία με 139,2 γρ/χλμ. Η Ελλάδα βρίσκεται λίγο πιο πάνω από τον μέσο όρο της ΕΕ με 119,7 γρ/χλμ. Οι πωλήσεις των υβριδικών αυτοκινήτων, η αύξηση των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στη χώρα μας και η πώληση πολλών αυτοκινήτων διπλού καυσίμου τα τελευταία χρόνια κατέβασαν αισθητά τον μέσο όρο, παρά το γεγονός ότι ο ελληνικός στόλος είναι από τους πιο γερασμένους της Γηραιάς Ηπείρου. Από την άλλη η Σουηδία έχει τις χαμηλότερες μέσες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα από τα νέα αυτοκίνητα στην ΕΕ (88,3 γρ διοξειδίου του άνθρακα/χλμ). Αυτό δείχνει την κουλτούρα των πολιτών να αγοράζουν αυτοκίνητο με βασικό κριτήριο τις μειωμένες εκπομπές ρύπων, την μεγάλη ασφάλεια που παρέχουν στους δρόμους, αλλά και την αύξηση των πωλήσεων ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Την ακολουθεί η Δανία (92,6 γρ/χλμ) και η Ολλανδία με 95,1 γρ/χλμ. Η Νορβηγία είναι η χώρα πρότυπο για όλη την Ευρώπη, καθώς ο μέσος όρος των εκπομπών είναι μόλις 27,6 γρ διοξειδίου του άνθρακα/χλμ, καθώς η Νορβηγία διαθέτει το μεγαλύτερο ποσοστό ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Εκεί ένα στα δύο οχήματα κινείται με ηλεκτρική ενέργεια. Λίγο πιο κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο (πλην της Ιταλίας και της Ισπανίας) κινούνται οι χώρες που δραστηριοποιούνται στην παραγωγή αυτοκινήτων. Η Γερμανία για παράδειγμα έχει μέσο όρο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ένωσης Ευρωπαϊκών Κατασκευαστών Αυτοκινήτων, 113,6 γρ διοξειδίου του άνθρακα/χλμ, η Γαλλία 108,6 γρ/χλμ, η Ιταλία 124,6 γρ/ χλμ και η Ισπανία 126,8 γρ/χλμ.

Υψηλά επίπεδα

Η πρόοδος προς την επίτευξη των έξι στόχων «μηδενικής ρύπανσης» είναι μάλλον πιο πολύπλοκη απ’ ότι περίμενε η ΕΕ. Η ρύπανση από τα φυτοφάρμακα, τα αντιμικροβιακά και τα θαλάσσια απορρίμματα μειώνεται. Δεν έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος όσον αφορά την ηχορύπανση, τη ρύπανση από τις θρεπτικές ουσίες και τα απόβλητα. Από την άλλη πλευρά, τα συνολικά υψηλά ποσοστά συμμόρφωσης με τα πρότυπα της ΕΕ για τη ρύπανση του πόσιμου νερού και των υδάτων κολύμβησης (>99 % και >93 % αντίστοιχα) είναι ενθαρρυντικά. Για το 2030 μπορούμε να επιτύχουμε τους περισσότερους από τους στόχους, εάν καταβληθούν πρόσθετες προσπάθειες. Ωστόσο, τα τρέχοντα επίπεδα ρύπανσης εξακολουθούν να είναι υπερβολικά υψηλά: πάνω από το 10% των πρόωρων θανάτων στην ΕΕ κάθε χρόνο εξακολουθούν να σχετίζονται με την περιβαλλοντική ρύπανση. Αυτό οφείλεται κυρίως στην ατμοσφαιρική ρύπανση, αλλά και στην ηχορύπανση και την έκθεση σε χημικές ουσίες, οι οποίες είναι πιθανό να υποτιμηθούν. Η ρύπανση βλάπτει ομοίως τη βιοποικιλότητα. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών, με επίπεδα πρόωρων θανάτων περίπου 5-6% στον Βορρά και 12-14% στη Νότια και Ανατολική Ευρώπη.

Οι δράσεις

Η Επιτροπή έχει πλέον υλοποιήσει ή σημειώσει πρόοδο και στις 33 από τις δράσεις που εξαγγέλθηκαν στο σχέδιο δράσης για μηδενική ρύπανση του 2021. Προκειμένου να έχουν αντίκτυπο, η έκθεση ζητεί την ταχεία συμφωνία και έγκριση των νομοθετικών προτάσεων για τη μείωση της επιβλαβούς ρύπανσης, καθώς και τη βελτίωση της εφαρμογής της υφιστάμενης νομοθεσίας σε τοπικό, εθνικό και διασυνοριακό επίπεδο. Ειδικότερα, διαπιστώνει ότι, εάν η ΕΕ εφαρμόσει όλα τα σχετικά μέτρα που προτείνει η Επιτροπή, ο αριθμός των πρόωρων θανάτων λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης θα μειωθεί πάνω από 70% το 2030 σε σύγκριση με το 2005, με τα οφέλη των μέτρων για καθαρό αέρα να υπερβαίνουν το κόστος και να οδηγούν σε συνολική αύξηση του ΑΕΠ. Η έκθεση επισημαίνει, επίσης, τη σημασία της προώθησης παγκόσμιων πρωτοβουλιών και της στήριξης των τρίτων χωρών στις προσπάθειές τους για τη μείωση της ρύπανσης.

Ιστορικό

Την έκθεση υποστηρίζει διεξοδική ανάλυση από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος όσον αφορά το σκέλος της παρακολούθησης, ενώ το Κοινό Κέντρο Ερευνών παρείχε την έρευνα που αποτέλεσε τη βάση του σκέλους των προοπτικών. Τα κύρια πορίσματα της τρίτης προοπτικής για καθαρό αέρα συμπεριλήφθηκαν επίσης στην έκθεση για την παρακολούθηση και τις προοπτικές μηδενικής ρύπανσης. Η διαδικτυακή αξιολόγηση της παρακολούθησης της μηδενικής ρύπανσης, η οποία εκπονήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος, παρέχει οριζόντια αξιολόγηση της ρύπανσης με επίκεντρο τα θέματα της παραγωγής και της κατανάλωσης, της υγείας και των οικοσυστημάτων. Η ρύπανση είναι η μεγαλύτερη περιβαλλοντική αιτία πολλών νόσων και πρόωρων θανάτων, ιδίως μεταξύ των παιδιών, των ατόμων με ορισμένες παθήσεις και των ηλικιωμένων. Η ρύπανση αποτελεί επίσης μία από τις πέντε κύριες απειλές για τη βιοποικιλότητα.

Στο πλαίσιο του σχεδίου δράσης για μηδενική ρύπανση, η Επιτροπή δρομολόγησε εννέα εμβληματικές πρωτοβουλίες και 33 ειδικές δράσεις για την πρόληψη και τη μείωση της ρύπανσης, με πιο πρόσφατη τη δέσμη μέτρων μηδενικής ρύπανσης για καθαρότερο αέρα και νερό. Όλες οι εκθέσεις θα συζητηθούν κατά την επικείμενη διάσκεψη των ενδιαφερόμενων μερών για μηδενική ρύπανση στις 14 Δεκεμβρίου 2022.

Τι ακολουθεί

Ιδιαίτερη προσπάθεια θα καταβληθεί επίσης για την περαιτέρω βελτίωση της παρουσίασης και της οπτικοποίησης των επιπτώσεων της ρύπανσης, μεταξύ άλλων με τον συνδυασμό και τη συγκέντρωση των διαφόρων στοιχείων για την καλύτερη υποστήριξη των επικοινωνιακών προσπαθειών. Επιπλέον, θα ενισχυθούν οι ικανότητες των προοπτικών για τον αέρα, το νερό και τη θάλασσα και, ιδίως, το έδαφος, ώστε να υποστηριχθεί καλύτερα η χάραξη πολιτικής.

Οι προσπάθειες αυτές θα συμβάλουν επίσης στην υποστήριξη των εννέα εμβληματικών τομέων του σχεδίου δράσης "Μηδενική ρύπανση", δεδομένου ότι η καλύτερη παρακολούθηση και προοπτική μας βοηθά να εντοπίσουμε τις ανισότητες στην υγεία, βελτιώνει την κατανόηση της κλίμακας της ρύπανσης από προϊόντα και κτίρια και επιτρέπει την καλύτερη χρήση ψηφιακών λύσεων για την παρακολούθηση της ρύπανσης. Μια ισχυρή παρακολούθηση και προοπτική "μηδενικής ρύπανσης" συμβάλλει επίσης στην αξιολόγηση της παγκόσμιας ρύπανσης, καθώς μας επιτρέπει να εστιάσουμε σε συγκεκριμένες πόλεις και περιφέρειες για να προσδιορίσουμε την πρόοδό τους προς τη μηδενική ρύπανση. Η Επιτροπή καλεί τα θεσμικά όργανα της ΕΕ, τα κράτη μέλη, τις επιχειρήσεις, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, τους ακαδημαϊκούς και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς να παράσχουν ανατροφοδότηση σχετικά με αυτή την πρώτη έκθεση παρακολούθησης και προοπτικών μηδενικής ρύπανσης. Η Επιτροπή θα χρησιμοποιήσει επίσης την πλατφόρμα συμφεροντούχων για τη μηδενική ρύπανση, η οποία δημιουργήθηκε σε συνεργασία με την Επιτροπή των Περιφερειών, για να βοηθήσει στην προετοιμασία της δεύτερης έκθεσης παρακολούθησης και προοπτικών μηδενικής ρύπανσης το 2024. Η επόμενη έκδοση της έκθεσης θα κάνει απολογισμό της αρχικής προόδου που έχει σημειωθεί και θα καθορίσει μια προοπτική για την επίτευξη των στόχων μηδενικής ρύπανσης για το 2030 σύμφωνα με το όραμα μηδενικής ρύπανσης για το 2050 και θα παράσχει έτσι μια συμβολή στην ενδιάμεση επανεξέταση του 8ου πλαισίου παρακολούθησης του ΠΔΠ που θα πραγματοποιηθεί το 2024.

Αυστηρότερους όρους

Αυστηρότερους κανόνες για τους ρύπους του ατμοσφαιρικού αέρα, των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων, καθώς και για την επεξεργασία των αστικών λυμάτων, πρότεινε πάντως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Οι προτάσεις εντάσσονται στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας που έχει φιλόδοξο στόχο τη μηδενική ρύπανση έως το 2050. Σε ό,τι αφορά τον αέρα και τα ύδατα, η Επιτροπή προτείνει, αφενός, να καταστούν αυστηρότερα τα επιτρεπόμενα επίπεδα ρύπων και, αφετέρου, να βελτιωθεί η εφαρμογή, ώστε να εξασφαλιστεί ότι οι στόχοι μείωσης της ρύπανσης επιτυγχάνονται συχνότερα στην πράξη. Η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για σχεδόν 300 000 πρόωρους θανάτους στην Ευρώπη κάθε χρόνο, τονίζει η Επιτροπή. Οι προτεινόμενοι νέοι κανόνες θα μειώσουν, σε βάθος δεκαετίας, κατά περισσότερο από 75% τους θανάτους που συνδέονται με επίπεδα σωματιδίων κύριου ρύπου 2,5 PM, πάνω από τις τιμές που ορίζονται στις κατευθυντήριες γραμμές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. Η Επιτροπή προτείνει να μειωθεί η ετήσια οριακή τιμή για τον κύριο ρύπο -τα λεπτά αιωρούμενα σωματίδια (2,5 PM)- κατά περισσότερο από το ήμισυ. Η σημερινή πρόταση, εκτιμά η Επιτροπή, θα συμβάλλει στην επίτευξη σημαντικής βελτίωσης της ποιότητας του αέρα σε όλη την Ευρώπη έως το 2030, με αποτέλεσμα ακαθάριστα ετήσια οφέλη που εκτιμώνται από 42 δισεκατ. έως 121 δισεκατ. ευρώ το 2030, με κόστος μικρότερο από 6 δισεκ. ευρώ ετησίως.

Σε ό,τι αφορά την προστασία των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων από νέους ρύπους, η Επιτροπή προτείνει την επικαιροποίηση των καταλόγων των ρύπων των υδάτων που πρέπει να ελέγχονται αυστηρότερα στα επιφανειακά και στα υπόγεια ύδατα.

Στους καταλόγους θα προστεθούν 25 ουσίες με καλά τεκμηριωμένες προβληματικές επιπτώσεις στη φύση και την ανθρώπινη υγεία. Σε αυτές συγκαταλέγονται: μια μεγάλη ομάδα «αιώνιων χημικών προϊόντων οι «PFAS», που χρησιμοποιούνται, μεταξύ άλλων, σε μαγειρικά σκεύη, ρουχισμό και έπιπλα, αφρό πυρόσβεσης και προϊόντα προσωπικής φροντίδας, μια σειρά φυτοφαρμάκων και προϊόντων αποδόμησης φυτοφαρμάκων, όπως η γλυφοσάτη, η δισφαινόλη Α, πλαστικοποιητής και συστατικό στις πλαστικές συσκευασίες, καθώς και ορισμένα φαρμακευτικά προϊόντα που χρησιμοποιούνται ως παυσίπονα και αντιφλεγμονώδη φάρμακα, καθώς και αντιβιοτικά. Τέλος, για την καλύτερη και οικονομικά αποδοτικότερη επεξεργασία των αστικών λυμάτων, η Επιτροπή προτείνει οι υποχρεώσεις επεξεργασίας των υδάτων να επεκταθούν σε μικρότερους δήμους με 1.000 κατοίκους (από τους 2.000 κατοίκους που ισχύει επί του παρόντος). Επιπλέον, με βάση την εμπειρία από τη νόσο Covid-19, η Επιτροπή προτείνει τη συστηματική παρακολούθηση των λυμάτων για διάφορους ιούς, μεταξύ των οποίων και ο CoV-SARS-19, και για τη μικροβιακή αντοχή. Οι προτάσεις της Επιτροπής θα εξεταστούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο στο πλαίσιο της συνήθους νομοθετικής διαδικασίας. Μόλις εγκριθούν, θα τεθούν σταδιακά σε ισχύ, με διαφορετικούς στόχους για το 2030, το 2040 και το 2050 - παρέχοντας στη βιομηχανία και τις αρχές χρόνο για να προσαρμοστούν και να επενδύσουν όπου χρειάζεται.

Οι στόχοι της ΕΕ

• βελτίωση της ποιότητας του αέρα για να μειωθεί ο αριθμός των πρόωρων θανάτων που προκαλούνται από την ατμοσφαιρική ρύπανση κατά 55 %

• βελτίωση της ποιότητας του νερού, την οποία θα επιτύχουμε μειώνοντας τα απόβλητα και τα πλαστικά απορρίμματα στη θάλασσα (κατά 50 %), καθώς και τα μικροπλαστικά που απελευθερώνονται στο περιβάλλον (κατά 30 %)

• βελτίωση της ποιότητας των εδαφών, την οποία θα επιτύχουμε μειώνοντας τις απώλειες σε θρεπτικές ουσίες και τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων κατά 50 %

• μείωση κατά 25 % των οικοσυστημάτων της ΕΕ στα οποία η ατμοσφαιρική ρύπανση απειλεί τη βιοποικιλότητα

• μείωση κατά 30 % του ποσοστού των ατόμων που υφίστανται χρόνια ενόχληση από τον θόρυβο από μέσα μεταφοράς, και

• σημαντική μείωση της παραγωγής αποβλήτων και μείωση κατά 50 % των υπολειμματικών αστικών αποβλήτων

• η μεγαλύτερη ευθυγράμμιση των προτύπων ποιότητας του αέρα με τις πλέον πρόσφατες συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας

• η επανεξέταση των προτύπων για την ποιότητα του νερού, μεταξύ άλλων και για τους ποταμούς και τις θάλασσες της ΕΕ

• η μείωση της ρύπανσης του εδάφους και η ενίσχυση της αποκατάστασής του

• η επανεξέταση των περισσότερων ενωσιακών νόμων για τα απόβλητα ώστε να προσαρμοστούν στις αρχές της καθαρής και κυκλικής οικονομίας

• η προώθηση της μηδενικής ρύπανσης από την παραγωγή και την κατανάλωση

• η παρουσίαση ενός πίνακα αποτελεσμάτων με τις οικολογικές επιδόσεις των περιφερειών της ΕΕ, ώστε να προωθηθεί η μηδενική ρύπανση σε όλες τις περιφέρειες

• η μείωση των ανισοτήτων στον τομέα της υγείας που προκαλούνται από το δυσανάλογο μερίδιο των επιβλαβών επιπτώσεων στην υγεία που σήμερα επωμίζονται τα πιο ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού

• η μείωση του εξωτερικού αποτυπώματος ρύπανσης της ΕΕ, την οποία θα επιτύχουμε περιορίζοντας τις εξαγωγές σε τρίτες χώρες προϊόντων και αποβλήτων που έχουν επιβλαβείς και τοξικές επιπτώσεις

• η δημιουργία «ζωντανών εργαστηρίων» για πράσινες ψηφιακές λύσεις και έξυπνη μηδενική ρύπανση

• η εδραίωση των κέντρων γνώσεων της ΕΕ για μηδενική ρύπανση και η συγκέντρωση των ενδιαφερόμενων μερών στην «Πλατφόρμα ενδιαφερόμενων μερών για μηδενική ρύπανση»

• η αυστηρότερη επιβολή της μηδενικής ρύπανσης από κοινού με τις περιβαλλοντικές και άλλες αρχές