Οδοιπορικό «Π» στο Ερμπίλ: Επιστροφή στην κανονικότητα

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΕΡΜΠΙΛ: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Ένα κρύο ρεύμα διαπερνά τους δαιδαλώδεις διαδρόμους της κλειστής αγορά του Ερμπίλ που είναι γεμάτοι κόσμο. Έξω κάνει κρύο κι όλοι είναι βαριά ντυμένοι, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι γύρω μας δεν βιάζονται και κοιτάνε προσεκτικά τις βιτρίνες και τα χιλιάδες αγαθά αραδιασμένα μπροστά στα μικροσκοπικά μαγαζάκια. «Η κίνηση στην αγορά έχει ανέβει κατά 20% από πέρσι την ίδια περίοδο. Ο κόσμος αγοράζει πιο πολύ και νιώθουμε ότι η οικονομία ξαναπαίρνει μπρος για τα καλά», μας λέει ένας χρυσοχόος στην καρδιά της αγοράς. Παρά τα χρόνια προβλήματα του νεποτισμού, της διαφθοράς και της διχόνοιας ανάμεσα στα μεγάλα πολιτικά κόμματα, στην κουρδική περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν, το 2019 ξεκινάει για πολλούς με μεγαλύτερες ελπίδες σε σχέση με το 2018.

«Κουρδική χώρα»

Έξω από τον λαβύρινθο της κλειστής αγοράς ο ήλιος είναι δυνατός παρά το κρύο. Τρώμε ψάρι από τα ποτάμια του Κουρδιστάν μαζί με Κούρδους του Ιράκ και Κούρδους της Τουρκίας. «Σε σχέση με το Ντιγιάρμπακιρ το Ερμπίλ είναι σαν έρημος, δεν έχει ούτε θέατρο, ούτε συναυλίες, ούτε πολιτιστικά δρώμενα. Εδώ ζουν ελεύθερα αλλά τους έχει καταστρέψει ο καταναλωτισμός και τα εμπορικά κέντρα, ενώ εμείς στην Τουρκία ζούμε κάτω από τον αυταρχισμό της Άγκυρας αλλά έχουμε όλο και μεγαλύτερη πολιτιστική δραστηριότητα, τέχνες, θέατρο, βιβλία». Ο άνδρας που μας μιλά είναι γύρω στα τριάντα, Κούρδος από την Τουρκία που ζει και εργάζεται στο Ερμπίλ. «Αλλά όπως και να ‘ναι, εδώ είναι μια κουρδική χώρα, οι πολιτικοί είναι Κούρδοι, οι αστυνόμοι και οι στρατιώτες Κούρδοι, η διαφθορά κουρδική και η έλλειψη τεχνών κι αυτή κουρδική. Και αυτό αλλάζει τα πάντα για μένα. Εδώ είμαι σε μια χώρα για την οποία δεν είμαι ξένος, ούτε πολίτης δεύτερης και τρίτης κατηγορίας».



Διαφορετικοί φόβοι

Στο βόρειο Ιράκ υπάρχει η μεγαλύτερη δυνατή ταύτιση ανάμεσα στην κουρδική ταυτότητα και στο κράτος καθώς η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν έχει ουσιαστικά όλες τις κρατικές δομές και θεσμούς, τη δική τους Αστυνομία, τον δικό τους στρατό, τους Πεσμεργκά. «Νιώθουμε ότι η χώρα εδώ, ότι η κρατική οντότητα γύρω μας είναι δική μας, μάς ανήκει και αυτό μάς επιτρέπει στο τέλος να έχουμε τα ίδια προβλήματα και τις ίδιες ανησυχίες που έχουν οι πολίτες και άλλων χωρών, όπως για το κακό πολιτικό σύστημα, για τα κόμματα, για τη διαφθορά. Δεν ζούμε κάτω από τους ίδιους φόβους όπως οι Κούρδοι στην Τουρκία, στο Ιράν και ακόμα και στη Συρία όπου έχουν καταφέρει να χτίσουν μια de facto οντότητα η οποία όμως απειλείται διαρκώς από την Τουρκία και από τη Δαμασκό. Και αυτό αποτελεί μια σημαντική διαφορά ανάμεσά μας», μάς λέει ένας Κούρδος του Ιράκ ο οποίος παρακολουθεί εκ των έσω τις πολιτικές εξελίξεις στον ευρύτερο κουρδικό χώρο. Τονίζει όμως ότι οι υπαρξιακοί φόβοι των Κούρδων είναι συγκοινωνούντα δοχεία ανάμεσά τους και για τους Κούρδους του Ιράκ τα όσα γίνονται στους Κούρδους της Τουρκίας, της Συρίας και του Ιράν είναι πολύ σημαντικά και τα παρακολουθούν πάντα με άμεσο ενδιαφέρον και πολλές φορές και με αγωνία.



Απαισιόδοξοι οι νέοι

Μετά το ψάρι πίνουμε τσάι με μια μεγάλη παρέα νέων, αγοριών και κοριτσιών, σε ένα από τα πιο παλιά καφέ του Ερμπίλ, κάτω από το κάστρο. Οι κουβέντες τους δεν έχουν την ίδια απόχρωση ελπίδας που είχαν οι συζητήσεις μας με τους εμπόρους της αγοράς. Ανεργία, έλλειψη προοπτικών και νεποτισμός είναι κάτι για το οποίο όλοι μιλούν. «Σε έναν χρόνο θα τελειώσω το πανεπιστήμιο αλλά δουλειά δεν πρόκειται να βρω, εκτός αν βρω καμιά χειρωνακτική δουλειά για να βγάζω έστω και λίγα χρήματα», λέει ένας νεαρός με περιποιημένα γένια που κάθεται δίπλα σε μια κοπέλα. «Για να βρεις δουλειά εδώ πρέπει να ξέρεις κόσμο στα πολιτικά κόμματα και να ξέρεις να ελίσσεσαι. Δεν είναι τρόπος αυτός, δεν είναι έτσι που λειτουργούν τα πράγματα σε άλλες χώρες, στην Ευρώπη ή στην Αμερική. Εδώ είμαστε ακόμα πολύ πίσω, σε πατριαρχική κοινωνία που πρέπει ο καθένας να έχει δηλώσει πίστη σε ένα κόμμα το οποίο ουσιαστικά είναι μια μεγάλη φατρία». «Είναι πολύ δύσκολο να δούμε το μέλλον μας με αισιοδοξία εδώ, πολλοί από εμάς θέλουν να φύγουν, να πάνε στην Ευρώπη ή στην Αμερική να δουλέψουν και να ζήσουν. Εγώ θέλω να μείνω εδώ γιατί είναι η χώρα μου και νιώθω ότι ανήκω εδώ, αλλά δεν είμαι αισιόδοξη ότι θα βρω δουλειά», μάς λέει μια κοπέλα με κατάμαυρα μαλλιά και μεγάλα μαύρα μάτια. «Τόσα χρόνια έχουν περάσει από τότε που ιδρύθηκε η περιφερειακή κυβέρνηση του Κουρδιστάν αλλά ακόμα οι Μπαρζάνι και οι Ταλαμπάνι δεν μπορούν να συνεννοηθούν, όπως δεν μπορούν να συνεννοηθούν μεταξύ τους και τα άλλα κόμματα και αυτό το πληρώνουμε πιο πολύ εμείς οι νέοι», μάς λέει. «Για τις παλιές γενιές το βασικό ζητούμενο ήταν η προστασία τους, η επιβίωσή τους μετά τις σφαγές του Σαντάμ εναντίον των Κούρδων και ύστερα η εγκαθίδρυση της κουρδικής κρατικής οντότητας. Για τους νέους όμως αυτά έχουν αρχίσει να θεωρούνται σχεδόν δεδομένα και προσδοκούν άλλα πράγματα όπως δουλειές, κράτος δικαίου, δημοκρατία και ευημερία», μάς εξηγεί ένας Κούρδος οξυδερκής παρατηρητής της κουρδικής κοινωνίας.

ΡΚΚ και Μπαρζάνι

Όλοι οι νέοι της παρέας μας στο καφέ παρακολουθούν τις εξελίξεις στη βόρειο Συρία και όλοι τους φοβούνται ότι η Τουρκία μπορεί να εισβάλει και να χτυπήσει τους Κούρδους εκεί. Η Τουρκία είναι μια μεγάλη απειλή για τους Κούρδους όπως και το Ιράν. «Αν οι Τούρκοι μπουν στη βόρεια Συρία θα γίνει σφαγή, δεν πρέπει να τους αφήσει η διεθνής κοινότητα να το κάνουν», λέει μια κοπέλα που αμέσως συμπληρώνει ότι «ευτυχώς που υπάρχει και το ΡΚΚ που πολεμάει με νύχια και με δόντια για να προστατεύει τους Κούρδους». Την άποψη αυτή μοιράζονται και οι άλλοι νέοι της παρέας, με μερικούς να ασκούν κριτική στο ΡΚΚ επειδή βάζει σε κίνδυνο τους ντόπιους πληθυσμούς στις ορεινές περιοχές όπου έχουν τις βάσεις τους στο βόρειο Ιράκ. Το ιδεολογικό μοντέλο του ΡΚΚ, που καλλιεργεί τον ρόλο των γυναικών και προσπαθεί να αναδειχθεί ως εικόνα εκδημοκρατισμού στη Μέση Ανατολή είναι σε πλήρη αντίθεση με το παραδοσιακό και πατριαρχικό μοντέλο των Μπαρζάνι. Σήμερα, το βασικό πεδίο μάχης ανάμεσά τους είναι η βόρειος Συρία όπου το ΡΚΚ έχει ξεκινήσει μια διαδικασία ίδρυσης θεσμών και μηχανισμών έχοντας περιθωριοποιήσει τις φιλικές στους Μπαρζάνι δυνάμεις.