Οδοιπορικό του «Π» σε Ιράκ και Τουρκία: Κουρδική χρονιά το 2019;

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΕΡΜΠΙΛ: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Το Ερμπίλ, η πρωτεύουσα της περιφερειακής κυβέρνησης του Κουρδιστάν, απλώνεται μπροστά μας με την παλιά της πόλη, το κάστρο της και πιο μακριά με τα ψηλά σύγχρονα κτήρια και τα μεγάλα ξενοδοχεία.

Η κεντρική αγορά της πόλης είναι ακριβώς από κάτω μας, γεμάτη κόσμο.

Μετά την απομόνωση και τις διεθνείς αντιδράσεις που είχε προκαλέσει το δημοψήφισμα του 2017, όταν ο ιστορικός ηγέτης των Κούρδων του Ιράκ, Μασούντ Μπαρζάνι προσπάθησε μάταια να ξεκινήσει μια διαδικασία για ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν, το Ερμπίλ ξαναβρίσκει σταδιακά μια νέα δυναμική.

Ακροβατώντας ωστόσο ακόμα περισσότερο από ό,τι παλαιότερα ανάμεσα στην Τουρκία, το Ιράν, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ.

«Οι Κούρδοι μπορεί να μην βρίσκονται σήμερα στα φώτα της δημοσιότητας όπως την περίοδο των μεγάλων συγκρούσεων με το «Ισλαμικό Κράτος» αλλά έχουν πλέον αποκτήσει έναν νευραλγικό ρόλο για όλες τις δυναμικές στην περιοχή», λέει ένας Κούρδος συνομιλητής του «Π» που παρακολουθεί εκ των έσω όλες τις ζυμώσεις στο βόρειο Ιράκ και στη Βαγδάτη.

Και δεν είναι ο μόνος που εκτιμά ότι ο ρόλος των Κούρδων είναι πια εξαιρετικά σημαντικός για τις νέες ζυμώσεις σε μια περιοχή όπου συντελούνται τεκτονικές αλλαγές, καθώς δοκιμάζονται οι συσχετισμοί δυνάμεων ανάμεσα στις ΗΠΑ, τη Ρωσία, το Ιράν, το Ισραήλ και τις αραβικές χώρες του Κόλπου.

«Χρονιά σταθμός»

«Το 2019 αναμένεται να εξελιχθεί σε χρονιά-σταθμό για τους Κούρδους, κυρίως για τους Κούρδους της Συρίας και του Ιράκ αλλά εμμέσως και της Τουρκίας», μας είπε ένας βετεράνος Ευρωπαίος αναλυτής στο Ντιγιάρμπακιρ, την πρωτεύουσα του τουρκικού Κουρδιστάν. Τονίζοντας ότι «οι κουρδικές δυναμικές στην περιοχή επηρεάζουν και θα επηρεάσουν ακόμα περισσότερο τις εξελίξεις στην Τουρκία, τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ και τη Ρωσία».

Οι Κούρδοι της περιοχής αλλά και διπλωμάτες και αναλυτές σημειώνουν ότι για πρώτη φορά μετά τη συνθήκη των Σεβρών το 1919, οι Κούρδοι έχουν αποκτήσει ένα πολύ ισχυρό αίσθημα κουρδικής ταυτότητας, ενώ οι συσχετισμοί δυνάμεων ανάμεσά τους βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη.

Χωρίς ωστόσο αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει μια δυναμική ευρύτερης σύγκλισης ανάμεσα στους Κούρδους η οποία θα μπορούσε να πυροδοτήσει συντονισμένες προσπάθειες για τη δημιουργία ενός ενιαίου και μεγάλου κουρδικού κράτους.

Όπως οι Άραβες που έχουν κοινές φυλετικές, πολιτισμικές και ιστορικές ρίζες, αλλά που έχουν χωριστεί σε διαφορετικά κράτη, με αντικρουόμενα πολλές φορές συμφέροντα, έτσι και οι Κούρδοι είναι χωρισμένοι σε διαφορετικές οντότητες που είναι πολύ δύσκολο να συνεννοηθούν μεταξύ τους.

Η διαμάχη ανάμεσα στις δύο κυρίαρχες οικογένειες-φυλές στο βόρειο Ιράκ, τους Μπαρζάνι και τους Ταλαμπάνι, είναι ίσως το πιο γνωστό και το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα των εσωτερικών συγκρούσεων ανάμεσα στους Κούρδους αλλά σίγουρα δεν είναι το μόνο. Η διαμάχη ανάμεσα στο ΡΚΚ και τους Μπαρζάνι, που επηρεάζει άμεσα όλες τις εσωτερικές δυναμικές στο Κουρδικό, είναι ακόμα μια βασική εσωτερική σύγκρουση, ενώ ακόμα και στο εσωτερικό όλων αυτών των συγκρούσεων και των οντοτήτων υπάρχει μεγαλύτερος κατακερματισμός.



Οι Κούρδοι στο κέντρο

Η απόφαση των ΗΠΑ να αποσύρουν τα στρατεύματά τους από τη βόρεια Συρία, διατηρώντας ωστόσο την πρόθεσή τους να συνεχίσουν να στηρίζουν τους Κούρδους της περιοχής αποτελεί καταλύτη για ένα ντόμινο εξελίξεων που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πού θα καταλήξει.

Βασικό ζητούμενο της Ουάσινγκτον είναι να περιοριστεί όσο γίνεται η επέκταση της ιρανικής επιρροής και οι Κούρδοι της Συρίας και του Ιράκ αποτελούν το πιο αποτελεσματικό «εργαλείο» των ΗΠΑ.

Οι Κούρδοι του Ιράκ διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στις πολιτικές ζυμώσεις στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση στη Βαγδάτη, ενώ η αυτόνομη οντότητά τους στο βόρειο Ιράκ αποτελεί σήμερα την πιο ασφαλή βάση παρουσίας Αμερικανών στην περιοχή. Με την επιρροή του Ιράν να έχει επεκταθεί σε όλο το Ιράκ και να έχει διεισδύει ακόμα και σε περιοχές που μέχρι πρότινος ήταν κάτω από τον έλεγχο του Ερμπίλ, όπως η Μοσούλη, το Κιρκούκ και η πεδιάδα της Νινευή, o περίφημος «ιρανικός διάδρομος» ανησυχεί όλο και πιο πολύ την Ουάσινγκτον και το Τελ Αβίβ.

Ο «ιρανικός διάδρομος» είναι ένα «σιιτικό τόξο» από το Ιράν μέχρι τον Λίβανο, περνώντας από το Ιράκ και τη Συρία, με τους Κούρδους να βρίσκονται στο γεωγραφικό του κέντρο.

Οι καλές σχέσεις που διατηρεί η οικογένεια Ταλαμπάνι με το Ιράν και οι αμφίσημες αλλά μακροχρόνιες σχέσεις του ΡΚΚ με την Τεχεράνη αποτελούν καταλυτικής σημασίας παράγοντες για τις επόμενες κινήσεις των Αμερικανών στη Συρία και στην ευρύτερη περιοχή. Καθώς οι σύμμαχοι των ΗΠΑ στη βόρειο Συρία είναι οι Κούρδοι του Κόμματος της Δημοκρατικής Ενότητας (PYD) που είναι αδελφό κόμμα του ΡΚΚ, το οποίο βρίσκεται μπροστά σε ιστορικές αποφάσεις και επιλογές ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ιράν.

Ώρα αποφάσεων και στην Άγκυρα

Το κουρδικό ζήτημα, που στοιχειώνει την Τουρκική Δημοκρατία από τα «γεννοφάσκια» της έχει λάβει πλέον περιφερειακές διαστάσεις που η Άγκυρα δύσκολα ελέγχει και που σήμερα αποτελεί καταλύτη για την τουρκική εξωτερική πολιτική, αλλά και για τις εσωτερικές δυναμικές στην Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν.

Ο Τούρκος Πρόεδρος καλείται και αυτός να πάρει ιστορικής σημασίας αποφάσεις όσον αφορά τους Κούρδους καθώς οι κινήσεις του στη βόρειο Συρία θα έχουν άμεση επίπτωση στις τουρκοαμερικανικές σχέσεις, οι οποίες έχουν εισέλθει σε μια περίοδο πρωτοφανών εντάσεων, ενώ την ίδια ώρα η εξάρτηση του Τούρκου Προέδρου από τους εθνικιστές συμμάχους του αυξάνεται.

Στην Άγκυρα θεωρείται εξαιρετικά επικίνδυνο το ενδεχόμενο ανάδειξης μιας ακόμα αυτόνομης κουρδικής οντότητας στα ανατολικά της Τουρκίας και μάλιστα κάτω από τον ιδεολογικό, πολιτικό και στρατιωτικό έλεγχο του ΡYD που η Τουρκία θεωρεί ότι είναι απλά μια «βιτρίνα» του ΡΚΚ.

Η θεσμοθέτηση της κουρδικής περιφερειακής κυβέρνησης στο Ιράκ μετά τον δεύτερο πόλεμο του Ιράκ είναι μια εξέλιξη που ακόμα δεν έχει ξεπεραστεί από τους Τούρκους εθνικιστές, αλλά οι σε γενικές γραμμές καλές σχέσεις των Μπαρζάνι με την Άγκυρα «χρύσωσαν το χάπι».

Ωστόσο, ο τουρκικός φόβος κουρδικών οντοτήτων στην περιοχή έχει πάρει σήμερα μια εφιαλτική διάσταση καθώς όχι μόνο η οντότητα στη βόρειο Συρία θεωρείται από την Τουρκία ως ισχυροποίηση και ουσιαστική θεσμοθέτηση του ΡΚΚ και της ιδεολογίας του αλλά έχει και τη στήριξη των ΗΠΑ.

Μέσα στην επόμενη περίοδο, ο Τούρκος Πρόεδρος είτε θα αναγκαστεί να δεχθεί την ανάδειξη ενός νέου κουρδικού μορφώματος κάτω από την επίσημη πλέον προστασία των ΗΠΑ ή της Δαμασκού είτε θα «διασχίσει τον Ρουβίκωνα» και θα επιτεθεί στους Κούρδους της Συρίας με κίνδυνο να έρθει σε τροχιά μετωπικής σύγκρουσης με τις ΗΠΑ.

Εκτός από τις ΗΠΑ, ο Ταγίπ Ερντογάν θα πρέπει επίσης να διαχειριστεί τις σχέσεις του με τη Ρωσία η οποία έχει αναπτύξει τεράστια επιρροή στην περιοχή και διατηρεί στενές σχέσεις με ορισμένες κουρδικές οντότητες.