Άλλο Βάσκοι και άλλο Καταλανοί

Η διαδικασία για την ανεξαρτησία της Καταλωνίας όχι απλώς έχει διεγείρει το ενδιαφέρον στις βασκικές επαρχίες της Εουσκάδι και της Ναβάρας, αλλά επίσης έχει προκαλέσει κάποιους παραλληλισμούς με το βασκικό αυτονομιστικό κίνημα. Όροι όπως «πολιτικοί κρατούμενοι» και «κάλε μπορρόκα» (αγώνας στους δρόμους) έχουν πλημμυρίσει τις παρεμβάσεις γνώμης στα μέσα ενημέρωσης και τις συζητήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ειδικοί στις πολιτικές επιστήμες και στην κοινωνιολογία αναλύουν στην καταλανική εφημερίδα La Vanguardia τις αναλογίες τούτες και τον αντίκτυπο που είχε στην περιφέρεια αυτή το Καταλανικό.

Οι προφυλακίσεις πολιτικών και το θέμα της συμμετοχής τους στις πολιτικές διαδικασίες, για παράδειγμα, αποτελούν μία γνώριμη εικόνα στη Χώρα των Βάσκων από τα τέλη της δεκαετίας του ’80, όταν το κόμμα της Έρρι Μπατασούνα (πολιτικού βραχίονα της ΕΤΑ) συνήθιζε να κατεβάζει τα φυλακισμένα μέλη της ως υποψηφίους. Μία τακτική κατά του συστήματος σε μία εποχή που η θέση του κόμματος στο Κοινοβούλιο δεν ήταν κανονικά καθορισμένη. Περιπτώσεις όπως αυτή του Χουάν Κάρλος Γιόλδι, ο οποίος ήταν υποψήφιος για ‘λεεντακάρι’ (πρόεδρος της περιφέρειας) , ή του Χοσέ Αντόνιο Ετσεβερία, ή του Χόσου Ουριτικοετσέα (ή Χόσου Τερνέρα), ήσαν πρόδρομα παραδείγματα του ότι συμβαίνει σήμερα στην Καταλωνία.

Τω όντι, η είδηση για την φυλάκιση των «Τζόρδις» και κατόπιν των άλλων υπουργών, ως «πρώτων πολιτικών κρατουμένων», σόκαρε την κοινωνία των Βάσκων, μία περιοχή που γνωρίζει καλά αυτού του είδους τις καταστάσεις. «Στην Καταλωνία ανακάλυψαν ορισμένες μορφές δράσης που εδώ ήδη έχουμε βιώσει με την δικαστική καταδίωξη της αυτονομιστικής αριστεράς (αμπερτθάλε) από τη δεκαετία του ’90, ή με τις δίκες κατά των εφημερίδων Egin και Egunkaria», επισημαίνει ο Μάριο Θουμπιάγα, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Παν/μιο της Χώρας των Βάσκων (UPV).

Ωστόσο, όσον αφορά τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά, η περίπτωση της Καταλωνίας πολύ λίγη σχέση έχει με εκείνη των Βάσκων. «Στην περίπτωση της αριστερής ‘αμπερτθάλε’ θα μπορούσαμε να ισχυρισθούμε πως υπήρχε μία συνεργασία, ή έστω συνενοχή, με μία τρομοκρατική οργάνωση. Στην καταλανική περίπτωση δεν μπορούμε επ’ ουδενί να συνδέσουμε, ούτε καν να σκεφθούμε, τη διαδικασία με μία βίαιη δράση», προσθέτει ο Θουμπιάγα.

Οι εκδηλώσεις βίας κατά τη διαδικασία του δημοψηφίσματος ήταν κάτι που προκάλεσε εντύπωση στους Βάσκους και την παραλλήλισαν με τη δική τους ‘κάλε μπορρόκα’. Μάλιστα ένα συνδικαλιστικό σωματείο των Πολιτοφυλάκων έφθασε σε ανακοίνωσή του να παραλληλίσει τα όσα βίωνε η Καταλωνία με τα αντίστοιχα που έζησαν οι Βάσκοι τη δεκαετία του ’80.

«Ορισμένοι παραλληλισμοί ήσαν τραβηγμένοι από τα μαλλιά», υποστηρίζει ο Ράφα Ντιονίσιο, πολιτειολόγος και μέλος του Euskobarrometro. «Ναι μεν υπήρξε βία, αλλά πολύ σποραδική. Δεν μπορούμε να συγκρίνουμε την επίθεση εναντίον ενός περιπολικού με τις μολότοφ που εξακοντίζονταν διαρκώς κατά των εδρών των κομμάτων. Ούτε και η βία και η καταστολή που υπαινίχθηκε η αριστερή ‘αμπερτθάλε’ για την Καταλωνία μπορεί να συγκριθεί με την κατάσταση των Βάσκων, όπου για παράδειγμα υπήρξαν και βασανισμοί», τονίζει ο ίδιος.

Αλλά και η αστυνομική καταστολή όπως εκδηλώθηκε στην Καταλωνία ήταν πολύ διαφορετική από την αντίστοιχη στους Βάσκους. «Στην Καταλωνία η βιαιότητα της καταστολής τους κατέπληξε. Στην Εουσκάδι όμως, που έχει γνωρίσει από πρώτο χέρι τη βία της αστυνομίας, περίμεναν ακόμη μεγαλύτερη βία», τονίζει η Χούλε Γκοϊκοετσέα, που διδάσκει Πολιτική Φιλοσοφία στο UPV.

Η ίδια επισημαίνει πως στην Καταλωνία η κατάπληξη αυτή επεκτάθηκε και στον πολιτικό τομέα μετά τη σύλληψη μελών της ‘Γκοβέρν’ έπειτα από τη μονομερή ανακήρυξη της ανεξαρτησίας. Μία δικαστική απόφαση που στην Εουσκάδι εθεωρείτο αναμενόμενη, γεγονός που καταδεικνύει «τις διαφορετικές πολιτικές κουλτούρες», που στην περίπτωση των Βάσκων η δική τους έχει στιγματισθεί από τη μακρά ιστορία της βίας. Σαράντα χρόνια ένοπλης διαμάχης που δυσκολεύουν την όποια σύγκριση.

«H βασκική αυτονομιστική πτέρυγα αντιμετωπίζει με φθόνο το καταλανικό Procés για την ανεξαρτησία, καθώς η Καταλωνία βαδίζει στον δρόμο εκείνον που εδώ είχε ανοίξει σε θεωρητικό επίπεδο πριν 20 χρόνια», επισημαίνει ο Θουμπιάγα. Από την εποχή του λεγόμενου «Σχεδίου Ιμπαρέτσε», υπενθυμίζει ο ίδιος, μιλούσαμε για το δικαίωμα να αποφασίζουμε, τα δύο κράτη, και τη διπλή νομιμοποίηση με την υποχρέωση υπακοής μόνον στους δικούς μας θεσμούς. Για τον Θουμπιάγα η Καταλωνία έχει φθάσει σε μία ωριμότητα και έχει δημιουργήσει τις συγκυρίες, που δεν υπήρξαν στην Εουσκάδι, προκειμένου να συνταχθεί «κάτι που μοιάζει με οδικό χάρτη».

Η βασκική αυτονομιστική πτέρυγα επιδιώκει να συγχρονίσει το βήμα της με την Καταλωνία, μία άποψη που όμως έρχεται σε σύγκρουση με το όραμα της πλειοψηφίας, που δεν την ασπάζεται. Σύμφωνα με σχετική δημοσκόπηση, το 62,9% δεν τάσσεται υπέρ της εφαρμογής στην Εουσκάδι της ίδιας διαδικασίας που ακολούθησε η Καταλωνία . Περισσότερη αυτοδιοίκηση ναι, αλλά όχι μονομερείς μέθοδοι. «Υπάρχει πολλή αποστασιοποίηση, τα βλέπουν όλοι τα γεγονότα με μεγάλη κούραση και δεν θέλουν να επαναληφθεί η ιστορία», εξηγεί ο Ντιονίσιο ως μέλος του Euskobarometro.

Όπως αναφέρει το ΑΠΕ-ΜΠΕ, η μακρά ιστορία της βίας στην περιοχή και η πολιτική ένταση μπορούν να εξηγήσουν αυτήν την αποστασιοποίηση. «Δεν είναι κόπωση», εξηγεί από την πλευρά του ο Θουμπιάγα, «αλλά υπάρχει διάχυτη η αίσθηση πως η έναρξη ενός άλλου αυτονομιστικού μοντέλου πρόκειται να κοστίσει στην κοινωνία: χρειάζεται μία σύντομη περίοδος ανάπαυσης της κοινωνίας σε ορισμένους τομείς της και επίσης υπάρχει ανάγκη να κλείσουν κάποιες ανοικτές πληγές».

Παρά την απροθυμία να ακολουθήσει την ίδια οδό με την Καταλωνία, εκείνο που προκαλεί εντύπωση είναι η γενικευμένη στήριξη και η κινητοποίηση της βασκικής κοινωνίας υπέρ των Καταλανών. Σύμφωνα με σφυγμομέτρηση της εταιρείας EiTB μετά το δημοψήφισμα της 1ης Οκτωβρίου, η κινητοποίηση της κοινής γνώμης κινείται σε υψηλά ποσοστά, αντίθετα στο ναδίρ της βρίσκεται η άποψή της για τους χειρισμούς του Ραχόι, ενώ το 78,9% θεωρεί «δυσανάλογη» την επέμβαση και τη δράση των δυνάμεων της τάξης.

Ωστόσο τούτη η στήριξη προς την Καταλωνία αποκλείει μονομερείς δράσεις. Η θέση του κυβερνώντος εθνικιστικού κόμματος PNV, που προκρίνει διμερώς αποδεκτές λύσεις μοιάζει να είναι η επικρατέστερη αυτήν την ώρα, ακόμη και στην κοινωνία. Εκτιμάται πως εάν σήμερα γίνονταν εκλογές, το PNV όχι μόνον θα τις ξανακέρδιζε, αλλά και θα αύξανε κατά μία τις έδρες του.

Παρά την εκστρατεία, τόσο από την πλευρά της αριστερής ‘αμπερτθάλε’, όσο και από τους Podemos, για να διαρραγεί η κυβερνητική συμμαχία στην Εουσκάδι με τους Σοσιαλιστές του PSE μετά την ενεργοποίηση του Άρθρου 155 του Συντάγματος στην Καταλωνία, οι δύο παρατάξεις ανανέωσαν το σύμφωνο συνεργασίας τους. «Το PNV δεν θέλει ούτε καν να ακούσει για το process, γνωρίζει καλά πως η κοινωνία δεν θα το ακολουθήσει και θα το πετάξει από την εξουσία», υπογραμμίζει ο Ντιονίσιο.

Η απάντηση του PNV είναι σαφής: διεύρυνση της ανεξαρτησίας μέσα από την αύξηση της αυτοδιακυβέρνησης. Στις πρώτες προτεραιότητες της πολιτικής αυτής γραμμής εντάσσονται η μεταβίβαση στην τοπική κυβέρνηση εκκρεμών αρμοδιοτήτων, όπως η Κοινωνική Ασφάλιση και η διαχείριση των σωφρονιστικών κέντρων.

Όλοι οι αναλυτές συμφωνούν ότι αυτή η κοινωνία στην Εουσκάδι προτιμά περισσότερο αυτήν την οδό από εκείνην που ακολούθησε η Καταλωνία, ένα μοντέλο που κατά την κοινή γνώμη «θα έθετε σε κίνδυνο την αυτοδιακυβέρνηση». «Υπάρχουν άνθρωποι που βλέπουν την Καταλωνία ως μία φρεναπάτη και φοβάται ότι εξαιτίας της θα υπάρξουν οικονομικές συνέπειες στην Εουσκάδι, ή ότι θα οδηγήσει σε μία δικαστική και θεσμική καταστολή», εξηγεί η Γκοϊκοετσέα.

Πάντως, με, ή χωρίς παραλληλισμούς, και θεωρίες περί συγκοινωνούντων αγγείων, αυτό που είναι αδιαμφισβήτητο είναι πως η Εουσκάδι παρατηρεί λεπτομερώς όλες τις εξελίξεις στην Καταλωνία.