Φόβος και υπερηφάνεια στη Βαρκελώνη

ΑΠΟΣΤΟΛΗ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ: ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΑΡΕΤΑΙΟΣ

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΕΛΕΝΗ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

“Αν με ρώταγες πριν από λίγα χρόνια αν θέλω ανεξαρτησία θα σου έλεγα όχι. Τώρα είμαι υπέρ της ανεξαρτησίας. Από το 2006 και μετά η Μαδρίτη και κυρίως το ΡΡ και ο Ραχόι έχουν σπρώξει στον μονόδρομο της ανεξαρτησίας χιλιάδες Καταλανούς”.

“Από το 2006 μπλοκάρουν τα πάντα που έχουν να κάνουν με περισσότερη αυτονομία της Καταλονίας, χρησιμοποιούν συνέχεια την δικαιολογία του νόμου και του συντάγματος λες και αυτά δεν αλλάζουν κάθε φορά που τους συμφέρει».

Ο Αλμπερτ, ο πράος μεσήλικας που μας τα λέει αυτά, έχει ξυπνήσει από τις τέσσερις τα ξημερώματα για να έρθει στην Escuola Industrial της Βαρκελώνης όπου έχει στηθεί ένα από τα μεγαλύτερα εκλογικά κέντρα του δημοψηφίσματος.

Η Εscola Industrial είναι το «Πολυτεχνείο» της Βαρκελώνης. Στο προαύλιο της σχολής, όπου έχουν υψωθεί πρόχειρα οδοφράγματα, εκατοντάδες πολίτες όλων των ηλικιών και κοινωνικών προελεύσεων. Συνθήματα υπέρ της Καταλονίας, χλευασμοί στα ισπανικά μέσα μαζικής ενημέρωσης που φαίνεται ότι διαστρέβλωσαν την πραγματικότητα των βίαιων επεισοδίων, ατμόσφαιρα εθνικής γιορτής και υπερηφάνειας που έγινε τελικά το δημοψήφισμα.

Η ώρα είναι πια εφτά το βράδυ, η νύχτα έχει πέσει κι ο Αλμπερτ είναι ακόμα εδώ και περιμένει με αγωνία αλλά και με υπερηφάνεια.

“Η τελευταία ώρα μέχρι να κλείσουν οι κάλπες και οι ώρες μετά για την καταμέτρηση είναι ίσως οι πιο επικίνδυνες, μπορεί η ισπανική αστυνομία να αποφασίσει να έρθει να πάρει τις κάλπες. Γι’αυτό είμαστε όλοι μας εδώ από τα ξημερώματα, για να μην μπορέσουν οι Ισπανοί αστυνόμοι να κλείσουν το εκλογικό κέντρο και να κλέψουν τις κάλπες”.

Ο Αλμπερτ είναι καθηγητής γεωλογίας στο πανεπιστήμιο, διδάσκει και στα καταλανικά και στα ισπανικά και έχει στενούς δεσμούς με Ισπανούς.

“Ούτε εναντίον των Ισπανών είμαστε ούτε θεωρούμε τους εαυτούς μας ανώτερους. Απλά θέλουμε σεβασμό, θέλουμε αξιοπρέπεια και αυτά η Μαδρίτη και κυριως το Λαϊκό Κόμμα του Ραχόι δεν θέλει, ποτέ δεν θέλησε να μας τα δώσει. Και σήμερα έστειλαν και τους αστυνόμους τους να μας χτυπήσουν. Αλλά κατάφεραν ακριβώς το αντίθετο. Ένας φίλος του γιου μου είχε πει ότι δεν θα ψήφιζε και ότι αν ψήφιζε θα ψήφιζε “όχι”. Όταν όμως είδε στα social media τις εικόνες με την βία της ισπανικής αστυνομίας αποφάσισε να έρθει και να ψηφίσει «ναι».

Μετά την αναστήλωση της δημοκρατίας το 1976 οι Καταλανοί υποστήριξαν μαζικά το νέο ισπανικό σύνταγμα του 1978 και το νόμο για αυτονομία του 1979 αλλά όταν ο νόμος ξαναγράφτηκε το 2006 οι Καταλανοί αντέδρασαν θεωρώντας ότι οι αλλαγές που έκαναν οι Ισπανοί είναι εις βάρος τους. Άρχισε έτσι ένα «μπρα ντε φερ» ανάμεσα σε Μαδρίτη και Καταλονία ενώ το ΡΡ έκανε ένσταση στο νέο νόμο περί αυτονομίας του 2006 οποίος ακόμα εκκρεμεί. Η οικονομική κρίση του 2008 ήρθε να προστεθεί στο εκρηκτικό αυτό κοκτέηλ, οδηγώντας παράλληλα την Καταλονία -που είναι η πιο πλούσια περιφέρεια της Ισπανίας- να κατηγορεί την Μαδρίτη ότι παίρνει πολλά χρήματα από φόρους αλλά δεν δίνει πίσω τίποτα και ότι κάνει άδικη ανακατανομή ανάμεσα στις περιφέρειες, που έφτασε στο δραματικό του ζενίθ με το χθεσινό δημοψήφισμα. Ένα δημοψήφισμα που η Μαδρίτη θεώρησε συνταγματικά παράνομο και που έγινε ενάντια στην σαφή αντίθεση της ισπανικής κυβέρνησης και κράτους.

Με 760 τραυματίες και δεκάδες συλλήψεις όταν οι ισπανικές αστυνομικές δυνάμεις έκαναν εφόδους σε πολλά εκλογικά κέντρα χτυπώντας άγρια τους πολίτες, η επόμενη μέρα βρίσκει την Ισπανία και την Καταλονία αντιμέτωπες με το επείγον σήμερα δίλημμα αν θα συνεχίσουν μαζί ή αν θα «χωρίσουν» και πως.

Πλήττοντας εντυπωσιακά την εικόνα της κυβέρνησης του ισπανικού δεξιού Λαϊκού Κόμματος (ΡΡ) του Μαριάνο Ραχόι και καίγοντας ίσως την τελευταία γέφυρα ανάμεσα στην Μαδρίτη του ΡΡ και την Καταλονία.

Σήμερα τα ξημερώματα, το «ναι» είχε υπερισχύσει πανηγυρικά του «όχι» με 90% των 2,26 εκατ. Καταλανών που ψήφισαν, με μια συμμετοχή ωστόσο που δεν ξεπέρασε το 42% αλλά που φαίνεται να θεωρείται από της Καταλανικές ηγεσίες αρκετή για να προχωρήσει τις επόμενες μέρες η κοινοβουλευτική διαδικασία ανακήρυξης της ανεξαρτησίας.

Από τα 2.315 εκλογικά κέντρα σε όλη την Καταλονία τα 79 δεν λειτούργησαν λόγω εφόδων και παρενοχλήσεων της ισπανικής αστυνομίας ενώ πάνω από 700.000 ψήφοι χάθηκαν λόγω των αστυνομικών επεμβάσεων.

Η διεθνής κοινότητα έσπασε την σιωπή της μετά από τις εικόνες των βιαιοπραγιών της ισπανικής αστυνομίας ενώ ο Μαριάνο Ραχόι δέχθηκε ισχυρά πυρά και στο εσωτερικό από την ισπανική αντιπολίτευση.

Η μέρα ήταν και για εμάς μακριά, δεν είχαμε κοιμηθεί καθόλου.

Είχαμε περάσει όλη την νύχτα στην πλατεία Poble Romani στην κεντρική γειτονία Gracia Βαρκελώνη μαζί με πολίτες που φύλαγαν το εκλογικό κέντρο εκεί.

Τα ξημερώματα, πριν ακόμα όμως χαράξει, πίνουμε μια ζεστή σοκολάτα μαζί με μια παρέα νεαρών που περιμένουν με αγωνία την μέρα του δημοψηφίσματος να αρχίσει.

“Πάνω από όλα έχει σημασία να μπορέσει ο κόσμος να ψηφίσει, να γίνει κανονικά το δημοψήφισμα. Είμαστε εδώ για την δημοκρατία πρώτα και μετά για την ανεξαρτησία, για το “ναι” ή το “όχι”, μας λέει η Τζούλια, μια κοπέλα που δουλεύει σε ιδιωτική εταιρεία.

“Και για την ειρήνη, για να πάνε όλα καλά και να μην έχουμε βία”, προσθέτει αμέσως ο Πάμπλο που καπνίζει δίπλα της κρατώντας το τσιγάρο του μέσα στην παλάμη του για να μην βρέχεται από την αδιάκοπη βροχή.

Η “rezistencia passiva”, η παθητική αντίσταση ήταν ένα από τα συνθήματα της ημέρας και πάρα πολλές φορές το ακούσαμε από απλούς πολίτες και από διοργανωτές του δημοψηφίσματος. Σε όλα τα εκλογικά κέντρα που πήγαμε, όπου πολίτες περίμεναν για ώρες κάτω από την βροχή για να ψηφίσουν, ακούγονταν τακτικά η ανάγκη αυτή να μην υπάρξει καμία πράξη βίας, καμία βίαιη αντίδραση από τους πολίτες σε περίπτωση που ερχόταν η ισπανική αστυνομία.

“Η παθητική αντίσταση και ο φιλειρηνισμός είναι βασικά συστατικά της ψυχής του κινήματος αυτού εδώ των πολιτών που θέλουν δημοκρατία. Αν τα χάσουμε αυτά τα χάσαμε όλα”, μας λέει ο Ιγκνάζι, ένας τριαντάρης με δική του εταιρεία που είναι στους δρόμους εδώ και μέρες και που οργανώνει την παθητική αντίσταση στην πλατεία Poble Romani.

Λίγο πριν τις έξι το πρωί, ώρα που πολλοί περίμεναν ότι θα άρχιζαν οι επεμβάσεις της ισπανικής αστυνομίας, ο Ιγκνάζι έμοιαζε πιο νευρικός από πριν.

«Φοβάμαι. Ναι. Δεν ξέρω πως θα είναι η μέρα σήμερα. Είπα στην κοπέλα μου να μην έρθει σήμερα, ας μην συλληφθούμε και οι δυο. Αλλά δεν γίνεται αλλιώς, θα κάνω αυτό που πρέπει να κάνω. Όπως όλοι μας σήμερα», μου λέει, με την φωνή του ξαφνικά να τρεμοπαίζει.

Εκείνες τις ώρες, πάρα πολλοί ένιωθαν όπως ο Ιγκνάζι.

Φόβο για το άγνωστο που ξημέρωνε για τους ίδιους, για τα αγαπημένα τους πρόσωπα και για την Καταλονία τους και μια βαθιά αίσθηση καθήκοντος υπεράσπισης της δημοκρατίας απέναντι σε αυτό που θεωρούσαν ως ισπανικό αυταρχισμό. Αλλά συνάμα και ένα παράξενο αίσθημα εξωπραγματικότητας, ένα αίσθημα που αμφισβητούσε αν τα όσα ζούσαν ήταν η πραγματικότητα ή αν ήταν ένα κακέκτυπο της μονάχα.

«Νιώθω περίεργα, νιώθω φόβο, νιώθω συγχυσμένος, δεν το πιστεύω ότι γίνεται όλο αυτό, δεν ξέρω τι μπορεί να γίνει τις επόμενες ώρες. Αλλά είναι απαραίτητο να είμαστε εδώ και να υπερασπιστούμε τα εκλογικά κέντρα και τις κάλπες, να υπερασπιστούμε την δημοκρατία», », μας λέει ο Πάμπλο μαζεύοντας το αντίσκηνο που είχε στήσει στην πλατεία για να κοιμηθεί αλλά που τελικά δεν χρησιμοποίησε.

Λίγες ώρες αργότερα, στο εκλογικό κέντρο του σχολείου l’Univers της γειτονίας Gracia βρέχει αλλά εκατοντάδες πολίτες περιμένουν υπομονετικά για να ψηφίσουν. Οι φωτογραφίες και τα βίντεο με τις βίαιες επεμβάσεις της ισπανικής αστυνομίας είχαν μόλις αρχίσει να κυκλοφορούν στα social media και ο κόσμος ήταν αγανακτισμένος.

«Αυτό που βλέπουμε δεν είναι 21ος αιώνας στην Καταλονία, δεν είναι Ευρώπη. Είναι η επιστροφή της νοοτροπίας του Φράνκο», μας λέει ένας νεαρός πατέρας που περιμένει στην ουρά με τον γιο του.

Τις αναφορές για τον Φράνκο της ακούσαμε χθες όλη την ημέρα. Από έφηβους μέχρι ηλικιωμένους. Ο Φράνκο και η εποχή του έχουν αφήσει ανεξάλειπτα τα σημάδια τους στην συλλογική μνήμη των Καταλανών. Το καθεστώς τότε είχε απαγορέψει ακόμα και την χρήση των καταλανικών.

Ρωτώντας χθες το μεσημέρι έναν ηλικιωμένο κύριο που μόλις έβγαινε από το εκλογικό κέντρο l’Univers, άξαφνα έβγαλε τα γυαλιά του, σκούπισε τα μάτια του και μου μίλησε για τα χρόνια του Φράνκο λέγοντας μου ότι αυτά που γίνονται σήμερα στην Καταλονία του θυμίζουν εκείνα τα χρόνια. Η σύζυγος του τον τράβηξε ευγενικά μακριά μου κάνοντας μου νόημα να μην συνεχίσω.

Η ιστορικότητα της χθεσινής ψήφου, όπως την ένιωσαν έτσι οι περισσότεροι που πήγαν να ψηφίσουν ξεπερνά και την περίοδο του Φράνκο και πηγαίνει στο στις 11 Σεπτεμβρίου 1714 (που είναι μέχρι σήμερα η εθνική γιορτή της Καταλονίας) όταν η Καταλονία πέρασε στο έλεγχο της Καστίλης και των Ισπανών από τους Γάλλους.

Οι ηλικιωμένοι είχαν προτεραιότητα στην ψήφο και μόλις έβγαιναν από τα εκλογικά τμήματα ο κόσμος ξεσπούσε σε χειροκροτήματα.

«Τα θυμάμαι πολύ καλά εκείνα τα χρόνια, δεν ξεχνιούνται. Και γι' αυτό είμαι εδώ σήμερα, για να υπερασπιστώ την δημοκρατία που συρρικνώνεται λόγω του ΡΡ. Αυτά που έκανε σήμερα η ισπανική αστυνομία επιβεβαιώνουν πόσο το ΡΡ είναι κληρονόμοι του Φράνκο», μας λέει μια ηλικιωμένη κομψή κυρία που κάθεται σε μια πτυσσόμενη καρέκλα στο προαύλιο της Escuola Industrial μαζί με φίλες της.

Στην Escuola Industrial είναι πια περασμένες εννιά το βράδυ. Και Βλέπουμε ξαφνικά πυροσβέστες να υψώνουν κάλπες μπροστά στο πλήθος που χειροκροτεί και φωνάζει.

«Τις κάλπες θα τις πάρουν οι πυροσβέστες, είναι υπέρ του δημοψηφίσματος και ήρθαν να στηρίξουν τους πολίτες. Είμαι πάντως σίγουρη ότι οι πραγματικές κάλπες με τις ψήφους θα φυγαδευτούν από άλλη πόρτα για να μην μπορέσει να τις πάρει η ισπανική αστυνομία. Από τα ξημερώματα έχουμε ένα τεράστιο κυνήγι καλπών ανάμεσα στους Καταλανούς και στην ισπανική αστυνομία, σε ένα χωριό έξω από την Βαρκελώνη έκρυψαν τις κάλπες σε φορτηγό ψυγείο με λαχανικά», μας λέει η Ολγα, η σύζυγος του Αλμπερτ και το πρόσωπο της λάμπει.

Ενώ οι Καταλανοί πυροσβέστες έπαιξαν έναν συμβολικό μάλλον ρόλο στο χθεσινό δημοψήφισμα, η τοπική αστυνομία, οι Mossos d’Esquarda διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο καθώς αν δεν ήταν υπέρ του δημοψηφίσματος όλη η κινητοποίηση των πολιτών και η χρήση δημοσίων κτιρίων για την διεξαγωγή του δημοψηφίσματος θα ήταν ουσιαστικά αδύνατη. Οι Mossos, όπως χαϊδευτικά τους λένε οι Καταλανοί, ουσιαστικά αρνήθηκαν να επέμβουν εναντίον του δημοψηφίσματος, χρησιμοποιώντας ως επιχείρημα την ασφάλεια των πολιτών και έτσι η Μαδρίτη, που ήξερε από καιρό τις προθέσεις τους, είχε αναγκαστεί να στείλει στην Βαρκελώνη έξι χιλιάδες άντρες της εθνικής αστυνομίας και εθνοφυλακής, οι περισσότεροι των οποίων έμεναν σε δυο ειδικά ναυλωμένα κρουαζερόπλοια αγκυροβολημένα στο λιμάνι. Ένα εκ των οποίων μάλιστα ήταν γεμάτο σχέδια Looney Toons, κάτι που δεν έλειχαν οι Καταλανοί με το χιούμορ τους να ειρωνευτούν χθες.

Μέσα στο κλίμα υπερηφάνειας και έξαψης που κυριαρχούσε χθες στην Βαρκελώνη, κανένας σχεδόν από τους δεκάδες ανθρώπους με τους οποίους μιλήσαμε δεν ανησυχούσε για τις επιπτώσεις που θα έχει μια μονομερής ανακήρυξης ανεξαρτησίας στις σχέσεις της Καταλονίας με την ΕΕ. Παρόλο που η ΕΕ έχει σαφώς τονίσει ότι αν μια περιοχή χώρας μέλους αποσχισθεί θα βρεθεί αυτομάτως εκτός ΕΕ. Κάτι που στην περίπτωση της Καταλονίας σημαίνει ότι δεν θα μπορούσε ενδεχομένως να ενταχθεί στην Ένωση ποτέ καθώς η Μαδρίτη θα ασκούσε πάντα βέτο.

“Πιστεύω ότι θα μείνουμε λίγα χρόνια έξω από την ΕΕ αλλά πάλι θα βρεθεί τρόπος να ενταχθούμε. Η Καταλονία είναι πολύ σημαντική περιοχή για να μην την δεχθούν πάλι μέσα στην Ένωση”, μας είπε ο Αλπμερτ, κάτι που ουσιαστικά έλεγαν όλοι με όσους μιλήσαμε.

Η ίδια –υπερβολική μάλλον- αισιοδοξία ήταν διάχυτη όταν ρωτούσαμε για τι μέλλον της ποδοσφαιρικής ομάδας της Μπαρτσελόνα που σε περίπτωση ανεξαρτησίας θα βρεθεί αυτομάτως εκτός της ισπανικής λίγκας.

“Μπορούμε να παίξουμε στην γαλλική λίγκα, η Μπάρτσα είναι μεγάλη ομάδα, δεν θα την αφήσουν έξω”, μας είπε χαμογελώντας ο Αλεξ που περίμενε να ψηφίσει στο σχολείο l’Univers με την κόρη του στους ώμους.

Χθες το βράδυ πάντως, η Μπάρστα έπαιξε με την Λας Παλμας στην Βαρκελώνη σε ένα άδειο, εντελώς άδειο γήπεδο...