Σε μια πράσινη γραμμή στον... Καύκασο - Αποστολή του ΠΟΛΙΤΗ

Η επίσκεψη στη Γεωργία δεν έχει ενδιαφέρον μόνον ως τουριστικός προορισμός. Για να ολοκληρώσει κανείς την αντίληψή του για τη χώρα, πόσω μάλλον αν κάποιος κατάγεται από την Κύπρο, οφείλει να αντιληφθεί την πολιτική και γεωστρατηγική σημασία της Γεωργίας: Μια χώρα στο σημαντικότερο σταυροδρόμι Ασίας- Ευρώπης, στο ευαίσθητο υποσύστημα του Καυκάσου και της Ευρασίας και ταυτόχρονα μια χώρα που υπέφερε από εθνοκοινοτικές συγκρούσεις, αλλά και από έναν πόλεμο το 2008 με τη Ρωσία που αποτελεί χαρακτηριστική περιπτωσιολογία μετασοβιετικού frozen conflict. Η Γεωργία μοιράζεται με την Κύπρο τα δικά της κατεχόμενα, σε Νότια Οσετία και Αμπχαζία, έχει πρόσφυγες, εγκλωβισμένους και μια… ιδιαίτερη νεκρή ζώνη, λίγα μόλις λεπτά έξω από την Τιφλίδα.

Σύγκρουση στην κατάψυξη

Σε έναν χωματόδρομο, μέσα σε ένα διπλοκάμπινο με δύο Γεωργιανούς, άντρες των δυνάμεων ασφαλείας της χώρας, αντικρίζεις, καθ’ οδόν για το Khurvaleti, μια άλλη όψη της χώρας. Εκείνη της σύγκρουσης, του πολέμου και της καταστροφής. Αν στην Κύπρο των δικοινοτικών ταραχών του ’63 και της τουρκικής εισβολής του ’74 οι εικόνες της αντιπαράθεσης υπάρχουν ακόμη σε ολόκληρη την παλιά Λευκωσία ή αλλού, στη Γεωργία οι εικόνες του πολέμου και της βίαιης απόσχισης γεωργιανών εδαφών είναι ακόμη πιο έντονες. Ένας τεράστιος χώρος με λυόμενες κατοικίες απλώνεται έξω από τον κεντρικό αυτοκινητόδρομο που χωρίζει την Τιφλίδα από το Γκόρι, τη δυτική από την ανατολική Γεωργία. Γεωργιανοί της Νότιας Οσετίας ζούνε εκεί από το 2008. Και αν το 2014 βιώσαμε με την απόσχιση της Κριμαίας και τον πόλεμο στην Ουκρανία τον ανταγωνισμό Δύσης-Ρωσίας για τον λεγόμενο και μετασοβιετικό χώρο, η Γεωργία ήταν αυτή που πλήρωσε πρώτη το τίμημα της ρωσικής επιθετικότητας. Μια δεκαετία σχεδόν μετά, το μήνυμα από εκείνον τον πόλεμο κατέστη σαφές: Οι παγωμένες συγκρούσεις (frozen conflicts) από την Υπερδνειστερία και τα «πράσινα ανθρωπάκια» στη χερσόνησο της Κριμαίας μέχρι την Αμπχαζία και τη Ν. Οσετία αποτελούν βασικό εργαλείο εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας του Πούτιν. Η συντήρηση της σύγκρουσης, οι παράνομες αποσχίσεις και ανακηρύξεις «κρατών», η συστηματική παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων και οι βίαιες μετακινήσεις πληθυσμών δημιουργούν, στα πάλαι ποτέ δορυφορικά της Ρωσίας κράτη που ξεπήδησαν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, διλήμματα ασφαλείας. Κυριότερα όμως, τα αποτρέπουν από το να εφαρμόζουν οικονομικές και πολιτικές μεταρρυθμίσεις, να μεταπηδούν από ολιγαρχικά και διεφθαρμένα πολιτικά συστήματα σε δημοκρατικά πολιτεύματα και, τέλος, το να υπηρετούν τη ρητορική της σύνεσης, της συνεργασίας και της ειρηνικής συνύπαρξης στα υποσυστήματά τους.

Πανοραμική όωη του φράκτη στο Khurvaleti. Στο βάθος διακρίνεται μια κεράια, φυλάκιο των Ρώσων.

Στο Kurvhaleti

Περπατώντας σε νοτισμένο από την άνοιξη χώμα, φτάνω σε ένα σημείο όπου η σερπαντίνα με το συρματόπλεγμα εκτείνεται παντού γύρω μου. Μια πράσινη πινακίδα μου υπενθυμίζει ότι βρίσκομαι σε ένα σημείο «συνόρων» τα οποία έχουν βίαια τοποθετηθεί εκεί. Απέναντί μου υπάρχει ένα φτωχό αγροτόσπιτο με έναν υπερήλικα Γεωργιανό που πεισματικά αρνείται να το εγκαταλείψει. Είναι από την… άλλη πλευρά. Χαιρετώ τον Dato Vanishvili, άνω των 80 ετών, προσεκτικά, για να μην κοπώ από το συρματόπλεγμα. Η σύζυγός του δεν νιώθει άνετα από την παρουσία μου και τις φωτογραφίες που βγάζω. Θα μπορούσα να είμαι στον Άγιο Κασσιανό. Ξαφνικά νιώθω πως ό,τι κι αν ρωτήσω αυτό το γεροντάκι απέναντί μου είναι λίγο δύσκολο να μπω στα… παπούτσια του. Άσε που θα ήταν και φοβερά σοσιοπαθές. Απέναντι ο Καύκασος και οι σκοπιές των δυνάμεων της Ν. Οσετίας και των Ρώσων. Είναι παντού και εμφανείς. Τα βράδια, όπως πληροφορούμαι, είναι ζόρικα τα πράγματα στην περιοχή. Οι Γεωργιανοί που ζούνε από την άλλη πλευρά δεν είναι σαν τους Τουρκοκύπριους ακριβώς. Μπορούν να πέσουν θύμα απαγωγής, κάποιος να κάψει το σπίτι τους ή να συλληφθούν και να καταλήξουν για ολιγόωρη κράτηση σε κάποια φυλακή στο Tskhinvali (όπου πληρώνουν περίπου 50 ευρώ για να επιστρέψουν). Τα φαινόμενα αυτά έχει καταγράψει πολλάκις η διεθνής κοινότητα, ΜΚΟ και διεθνή παρατηρητήρια. Και στη μέση δεν έχει ΟΗΕδες. Η κατάσταση θυμίζει… Στροβίλια τη δεκαετία του ’80. Οι δυνάμεις των Οσετών μετακινούν τον φράκτη κάποια χιλιόμετρα βαθύτερα επί του γεωργιανού εδάφους. Κοιμητήρια κόβονται στη μέση. Η Ν. Οσετία μοιάζει συστηματικά να απορροφάται από τη Μόσχα μέσω μιας διαδικασίας «συστηματικής συνοριοποίησης». Κι αποτελεί ξεκάθαρα ένα de facto κράτος, με ελάχιστη αναγνώριση διεθνώς. Ένα ψευδοκράτος στην καρδιά του Καυκάσου, που μαζί με το «αδερφάκι» του στη Μαύρη Θάλασσα τεμαχοποιούν την εδαφική ακεραιότητα της Γεωργίας απέναντι σε κάθε γράμμα του διεθνούς δικαίου.

Πραγματιστική προσέγγιση

Ενώ γύρω μου υπάρχουν ένοπλοι, αντιλαμβάνομαι ότι η Γεωργία αντιμετωπίζει το διεθνές πρόβλημά της σε Αμπχαζία και Νότια Οσετία με πραγματισμό. Μια αόρατη χείρα αποτρέπει τα περίπολα των δυνάμεων ασφαλείας της Γεωργίας και της Νότιας Οσετίας να συναντηθούν πριν από τον φράκτη ώστε να αποφευχθούν εντάσεις. Την ίδια στιγμή η Τιφλίδα, όπως συνέβη και με το ζήτημα της απελευθέρωσης της βίζας, εμμένει, όχι μόνο στον φιλοευρωπαϊκό της προσανατολισμό, αλλά και στη σταθερή εφαρμογή μεταρρυθμίσεων σε όλο το φάσμα της πολιτικής και οικονομικής της ζωής. Και για τον ατλαντικό της προσανατολισμό προωθεί μια ιδιαίτερη σχέση με το ΝΑΤΟ αντί για την πλήρη ένταξη, ώστε να αποφύγει τη ρωσική επιθετικότητα. Βέβαια, η εφαρμογή της απελευθέρωσης της βίζας στις 28 Μαρτίου έφερε αντίποινα από τη Ρωσία του Πούτιν, με τον Ρώσο υπουργό Άμυνας να υπογράφει «συμφωνία» με τη Ν. Οσετία προκειμένου οι αρχές ασφαλείας της να συμμετέχουν στον ρωσικό στρατό. Μια κίνηση που μάλλον προϊδεάζει το μέλλον της «Κριμαιοποίησης» της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας –με πιθανή ανάπτυξη Οσετών σε άλλα καυτά μέτωπα της μετασοβιετικής ισχύος, όπως η ανατολική Ουκρανία ή ακόμη και η Συρία. Την ίδια στιγμή, καθώς η Γεωργία εφάρμοσε υποδειγματικά τις υποχρεώσεις της για να απολαμβάνει καθεστώς ελεύθερης μετακίνησης των πολιτών της εντός της ΕΕ, οι «αρχές» του Tskhinvali στη Ν. Οσετία αποφάσισαν να μειώσουν ή μερικές φορές και να κλείνουν προσωρινά τα σημεία εισόδου από και προς τη Γεωργία.

Αντί επιλόγου

Παρά τις πληγές της, η Γεωργία δείχνει να ακολουθεί το παράδειγμα της Κύπρου. Προχωράει μπροστά προσπαθώντας να διδαχτεί από τη σύγχρονη ταραγμένη Ιστορία της και την ίδια στιγμή κοιτάζει στρατηγικά την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι δύο χώρες μοιράζονται το ίδιο πρόβλημα το οποίο θα μπορούσε να αποτελέσει κι ένα εργαλείο πολιτικής, όχι μόνο για τις διμερείς τους σχέσεις αλλά και για την ανταλλαγή εμπειριών, πολιτικού know how και διαπραγματευτικής εμπειρίας. Ο χώρος που βρίσκομαι έχει μια ιδιαίτερη ενέργεια, όπως κα η θέα των βουνών απέναντί μου καθώς την κοιτάζω μέσα από τον φωτογραφικό μου φακό, αλλά και το ιδιαίτερο φίλτρο τού να ζω και να εργάζομαι δίπλα από τη νεκρή ζώνη στη Λευκωσία. Η παρουσία μας στην περιοχή προκάλεσε κίνηση στην άλλη πλευρά, μιας και μέσα από τα κιάλια μου βλέπω την άφιξη ενός αυτοκινήτου με ενόπλους. Φοράνε πολιτικά. Αντιλαμβάνομαι, πριν μου το πούνε οι Γεωργιανοί στρατιώτες που με συνοδεύουν, πως είναι η ώρα της αποχώρησης. Πέραν από το τοπίο και το ενδιαφέρον του, δεν παύω να βρίσκομαι στο τερέν μιας μετασοβιετικής παγωμένης σύγκρουσης εννέα ετών.

*Twitter: @JohnPikpas