Έρχεται η Εθνική Αρχή Τροφίμων - Ανεξάρτητος φορέας θα φέρει την ευθύνη για το τι καταλήγει στο πιάτο μας

Τέλος στον διασκορπισμό υπηρεσιών που ασχολούνται με την ασφάλεια τροφίμων επιδιώκει να βάλει το Υπουργείο Υγείας, συγκεντρώνοντας όλες τις αρμόδιες υπηρεσίες και τμήματα κάτω από μια ομπρέλα. Αυτήν της Ανεξάρτητης Αρχής Ασφάλειας Τροφίμων. Είκοσι σχεδόν χρόνια μετά τη λήψη σχετικής απόφασης από το Υπουργικό Συμβούλιο, για δημιουργία Αρχής Τροφίμων, το Υπουργείο Υγείας έχει ολοκληρώσει τις διαδικασίες αναθεώρησης του σχετικού νομοσχεδίου, με απώτερο σκοπό αυτό να οδηγηθεί στο Υπουργικό πριν από το τέλος του 2024. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του υπουργού Υγείας Μιχάλη Δαμιανού και της γενικής διευθύντριας του Υπουργείου Υγείας δρος Χριστίνας Γιαννάκη, η οποία έχει απώτερο σκοπό την προστασία της δημόσιας υγείας και τη θωράκιση του δικαιώματος των πολιτών για πρόσβαση σε ασφαλή, υγιεινά και υψηλής ποιότητας τρόφιμα.

Πρόβλημα ο καταμερισμός

Σήμερα υπάρχει καταμερισμός των αρμοδιοτήτων αναφορικά με την ασφάλεια των τροφίμων, της υγείας και ευημερίας των ζώων και της υγείας των φυτών σε διάφορες υπηρεσίες του κράτους (Υγειονομικές Υπηρεσίες, Γενικό Χημείο του Κράτους, Κτηνιατρικές Υπηρεσίες, Τμήμα Γεωργίας), οι οποίες ανήκουν και σε διαφορετικά υπουργεία. Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα πολλές φορές οι αρμοδιότητες των υπηρεσιών να αλληλοεπικαλύπονται, να μην υπάρχει αποτελεσματικός συντονισμός μετά των διαφορετικών υπηρεσιών, σε περίπτωση ανάγκης για λήψη μέτρων. Παρατηρούνται ακόμη καθυστέρησεις στη λήψη αποφάσεων, έλλειψη αξιολόγησης της επάρκειας και της αποτελεσματικότητας των μέτρων που ελήφθησαν από την αντίστοιχη αρμόδια Αρχή, έλλειψη αξιολόγησης της επάρκειας των εθνικών προγραμμάτων ελέγχου και των προγραμμάτων για τη διενέργεια δειγματοληψιών στη βάση του κινδύνου (risk based sampling), έλλειψη αλληλοενημέρωσης, πολυεκπροσώπηση σε διεθνείς και ευρωπαϊκές επιτροπές/συμβούλια/δίκτυα χωρίς να υπάρχει μια ενιαία, ολιστική προσέγγιση για την αντιμετώπιση προβλημάτων.

Προϊόντα αμφιβόλου ποιότητας

Ακόμη η ύπαρξη ενός αναποτελεσματικού συστήματος ασφάλειας τροφίμων καθιστά την Κύπρο πόλο έλξης τροφίμων ή και προϊόντων αμφιβόλου ποιότητας. Ενδεικτικό είναι εξάλλου και το γεγονός ότι, κατά διαστήματα, έχει φανεί ότι εισαγόμενες παρτίδες τροφίμων ή και προϊόντων που αποδείχτηκαν προβληματικές είχαν αποσταλεί μόνο στην Κύπρο. Σε άλλες χώρες, είτε εντός είτε εκτός της ΕΕ, υπάρχουν οι αντίστοιχες εθνικές Αρχές, οι οποίες είναι υπεύθυνες για την ασφάλεια των τροφίμων. Ακόμη και χώρες που δεν είχαν φρόντισαν μετά την πανδημία του κορωνοϊού και τη σχετική έκκληση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), τον Σεπτέμβριο του 2022, για ενιαία προσέγγιση στους τομείς της δημόσιας υγείας, της κτηνιατρικής και του περιβάλλοντος να αποκτήσουν. Μόνο εμείς μείναμε πίσω.

Με απόφαση του 2007

Για την ιστορία αξίζει να αναφερθεί ότι στην Κύπρο το 2003 δημιουργήθηκε το Συμβούλιο Ασφάλειας Τροφίμων ως συντονιστικός φορέας για τον προγραμματισμό και τον συντονισμό των δραστηριοτήτων για τους ελέγχους που εφαρμόζουν οι διάφορες υπηρεσίες και οι φορείς του κρατικού τομέα. Το Συμβούλιο Ασφάλειας Τροφίμων αναλαμβάνει τη συλλογή δεδομένων από την εφαρμογή των εν λόγω προγραμμάτων, ενώ εκτιμά και την επάρκεια των ελέγχων που διενεργούνται από τις αρμόδιες υπηρεσίες. Ωστόσο, ελλείψει κατάλληλου νομοθετικού πλαισίου και εκτελεστικών αρμοδιοτήτων, δεν μπορεί να επιβλέψει και να διορθώσει προβλήματα και αδυναμίες αφού οι αποφάσεις του δεν είναι δεσμευτικές για τις εμπλεκόμενες υπηρεσίες. Η αδυναμία αυτή εντοπίστηκε από την κυβέρνηση, πριν από 17 χρόνια, με το Υπουργικό Συμβούλιο στις 13 Ιουνίου 2007 να αποφασίζει για τη δημιουργία ανεξάρτητης Αρχής ασφάλειας τροφίμων. Η σχετική νομοθεσία καταρτίστηκε και με βάση αυτήν οι αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες θα καλούνται να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην υλοποίηση των προγραμμάτων ελέγχου και άλλων δραστηριοτήτων που εμπίπτουν στις αρμοδιότητές τους. Ωστόσο, η διαδικασία ουδέποτε προχώρησε, λόγω ενστάσεων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών. Κατά καιρούς το θέμα επανερχόταν χωρίς όμως να προχωρήσει, παρόλο που η νομοθεσία είναι έτοιμη από το 2017 και το μόνο που απαιτείται είναι επικαιροποίησή της.

Οι αρμοδιότητες της Αρχής

Με βάση το νομοσχέδιο που ετοιμάστηκε το 2017, η Αρχή θα είναι αρμόδια για:

διαμόρφωση πολιτικής και χάραξη στρατηγικής για την ασφάλεια των τροφίμων,

συντονισμό σχεδιασμού πολυετών σχεδίων ελέγχου τα οποία απαιτεί η Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και των εθνικών σχεδίων και η επιτήρηση εφαρμογής των σχεδίων αυτών,

συντονισμό δραστηριοτήτων στην εφαρμογή της νομοθεσίας για τα τρόφιμα με σκοπό την αποφυγή επικαλύψεων ή κενών, εκτίμηση της επάρκειας των ελέγχων που διενεργούνται από τους επίσημους φορείς, εκτίμηση των κινδύνων σχετικών με τα τρόφιμα,

διαχείριση των κινδύνων και κοινοποίηση πληροφοριών στις αρμόδιες υπηρεσίες και, όπου είναι αναγκαία, ενημέρωση των καταναλωτών,

εκτίμηση της αποτελεσματικότητας της προληπτικής πολιτικής, των βελτιωτικών μέτρων και σχετικών προσεγγίσεων, ενημέρωση και πληροφόρηση των καταναλωτών για τα θέματα ασφάλειας τροφίμων,

επικοινωνία/συνεργασία με άλλες παρόμοιες Αρχές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ιδιαίτερα με την Ευρωπαϊκή Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων,

διενέργεια ερευνητικών προγραμμάτων σε συνεργασία με άλλους κρατικούς ή ιδιωτικούς οργανισμούς.