Χειρότερη από μεθύσι μια πιθανή καταδίκη για άρνηση παροχής ικανοποιητικού δείγματος εκπνοής

Το πρόσφατο συμβάν με την επίτροπο Νομοθεσίας θέτει το εξής ερώτημα στη δημόσια σφαίρα, ως αποτέλεσμα πάντα των χειρισμών που η ίδια η επίτροπος φέρεται να έκανε με βάση το κατηγορητήριο το οποίο καταχωρίσθηκε εναντίον της: Τι θα έφερνε σε δυσκολότερη θέση έναν κρατικό αξιωματούχο ή έναν υψηλόβαθμο δημόσιο υπάλληλο σε σχέση με πειθαρχική λογοδοσία, το να αντιμετωπίσει κατηγορία και καταδίκη για οδήγηση υπό την επήρεια αλκοόλης ή καταδίκη για αποφυγή ικανοποιητικού δείγματος εκπνοής;

Στο πιο πάνω ερώτημα απαντούν νομικοί κύκλοι, αναφέροντας στην εφημερίδα μας ότι για να αντιμετωπίσει ένας δημόσιος υπάλληλος πειθαρχική διαδικασία ή να τεθεί αντίστοιχο ή ανάλογο ζήτημα για έναν κρατικό αξιωματούχο θα πρέπει το αδίκημα για το οποίο θα καταδικαστεί να ενέχει ηθική αισχρότητα ή ανεντιμότητα.

Η δε αυστηρότητα αντίκρισης μιας ενδεχόμενης ποινικής καταδίκης που ενέχει ηθική αισχρότητα ή ανεντιμότητα κρίνεται ανάλογα με το πόσο ψηλά στην ιεραρχία βρίσκεται ένας δημόσιος υπάλληλος ή κρατικός αξιωματούχος.

Οι ίδιοι κύκλοι σημειώνουν ότι η περίπτωση της πρώην Υπουργού Υγείας, η οποία παραιτήθηκε μετά την ποινική της καταδίκη, διαφέρει ως προς το ότι το αδίκημα για το οποίο κατηγορήθηκε και καταδικάστηκε η κ. Ακκελίδου δεν ενείχε ούτε ανεντιμότητα ούτε και αισχρότητα, εξ ου μάλιστα και το ότι η καταδίκη παραμερίστηκε στη συνέχεια από το Εφετείο λόγω απουσίας πρόθεσης.

Όπως πληροφορούμαστε, η περίπτωση του αδικήματος της οδήγησης υπό την επήρεια αλκοόλης πάνω από το επιτρεπτό όριο, εάν αφορά μια υπέρβαση του ορίου αλκοόλης που δεν εκφεύγει σε ακραίο βαθμό και δεν συνοδεύεται από επικίνδυνη οδήγηση ή άλλες συναφείς καταδίκες, δύσκολα μπορεί να δημιουργήσει προβληματισμό για το αν μια τέτοια καταδίκη ενέχει ηθική αισχρότητα ή ανεντιμότητα.

Για τη δεύτερη περίπτωση όμως, της καταδίκης οποιουδήποτε προσώπου για άρνηση ικανοποιητικού δείγματος εκπνοής, με βάση το πώς ερμήνευσε το Ανώτατο Δικαστήριο σε αντίστοιχες αποφάσεις την άρνηση παροχής ικανοποιητικού δείγματος εκπνοής, η στοιχειοθέτηση του αδικήματος και η καταδίκη δεν περιορίζονται στο να εξεταστεί αν το πρόσωπο αυτό αρνήθηκε ή όχι να δώσει ικανοποιητικό δείγμα εκπνοής, αλλά εξετάζονται η αποφυγή του να δώσει δείγμα και η έλλειψη γνήσιας προσπάθειάς του να δώσει δείγμα, ανεξαρτήτως αν συγκατατέθηκε στο να δώσει δείγμα. Κρίνεται δηλαδή η αποφυγή του να συνεργαστεί με τον αναμενόμενο τρόπο για να ληφθεί δείγμα. Φαίνεται μάλιστα, με βάση και πάλι το Ανώτατο, να αρκεί για να κριθεί κάποιος ότι απέφυγε να δώσει ικανοποιητικό δείγμα εκπνοής η απλή ένδειξη της μηχανής λήψης εκπνοής στην οποία να καταγράφεται ότι το δείγμα δεν ήταν ικανοποιητικό.

Λέξη κλειδί αποτελεί η προϋπόθεση της έννοιας «ικανοποιητικό» και το ότι δεν λήφθηκε ικανοποιητικό δείγμα εκπνοής αποδίδεται βάσει του Ανωτάτου σε έλλειψη γνήσιας προσπάθειας του κατηγορούμενου να δώσει δείγμα.

Από την όλη προσέγγιση που κάνει το Ανώτατο Δικαστήριο τεκμαίρεται ότι σε περίπτωση που καταδικαστεί κάποιος σε αυτήν την κατηγορία, θα προκύπτει από την ίδια την καταδίκη ότι ουσιαστικά δεν συνεργάστηκε και δεν υπάκουσε σε διαταγή νόμου, ζήτημα το οποίο θέτει προς εξέταση ακολούθως το κατά πόσον υπάρχει ή όχι ανεντιμότητα σε μια τέτοια συμπεριφορά.

Σε νομική έρευνα που έκανε ο Πολίτης, εντόπισε παρόμοια απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην οποία υπεράσπιση από τον κατηγορούμενο ανέφερε ότι δεν υπήρξε άρνησή του για παροχή δείγματος εκπνοής. Έκρινε εκεί το Ανώτατο αυτολεξεί: «Δηλαδή, ενώ φαίνεται πως το περί ου ο λόγος πρόσωπο συνεργάζεται στο να δώσει δείγμα, η συνεργασία του δεν ήταν γνήσια και κατά τη διαδικασία που ακολουθεί προσπαθεί και κατορθώνει με κάποιον τρόπο να μην δώσει δείγμα».

Η ανάλυση

Στην απόφαση Γενικός Εισαγγελέας ν. Π.Α.(2013) 2 ΑΑΔ 713, το Ανώτατο Δικαστήριο ανέλυσε και την έννοια αποφυγή με βάση τον καθηγητή Μπαμπινιώτη και κατέληξε μεταξύ άλλων ως εξής:

«Το ρήμα όμως 'αποφεύγω', όπως αυτό χρησιμοποιείται στο Άρθρο 7(4) του Νόμου, έχουμε την άποψη πως έκδηλα έχει την έννοια 'του προσπαθώ να μην κάνω κάτι' ή 'να ξεφύγω από κάτι' (βλ. και Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη, Γ' έκδοση, σελ. 260), παρά το γεγονός ότι την ίδια στιγμή παρουσιάζομαι να μην αρνούμαι να πράξω αυτό που μου έχει ζητηθεί, καθότι τέτοια συμπεριφορά θα ισοδυναμούσε με άρνηση. Με αυτήν την έννοια χρησιμοποιείται στο Άρθρο 7(4) του Νόμου το οποίο, για στοιχειοθέτηση του αδικήματος που δημιουργεί, δεν περιορίζεται μόνο στην 'άρνηση' του προσώπου που καλείται να δώσει δείγμα εκπνοής, αλλά και στην 'αποφυγή' του να δώσει δείγμα. Δηλαδή, ενώ φαίνεται πως το περί ου ο λόγος πρόσωπο συνεργάζεται στο να δώσει δείγμα, η συνεργασία του δεν είναι γνήσια και κατά τη διαδικασία που ακολουθεί προσπαθεί και κατορθώνει με κάποιο τρόπο να μην δώσει δείγμα. Αυτό συνέβη και στην παρούσα περίπτωση και αδιάψευστος μάρτυρας ότι ο εφεσίβλητος προσπάθησε και κατόρθωσε με κάποιον τρόπο να μην δώσει δείγμα εκπνοής για τελική εξέταση είναι η σχετική καταγραφή στο έντυπο που εκτύπωσε η μηχανή».

Στην περίπτωση που το πρόσωπο αυτό ελέγχεται ως δημόσιος υπάλληλος ή κρατικός αξιωματούχος, σε περίπτωση καταδίκης του στο πιο πάνω αδίκημα εφόσον εφαρμοστούν οι πιο πάνω αρχές τις οποίες έθεσε το Ανώτατο Δικαστήριο, ουσιαστικά θα επιβεβαιώνεται η μη γνήσια προσπάθεια παροχής ικανοποιητικού δείγματος, οι έννοιες που αναφέρονται πιο πάνω «προσπαθώ να μην κάνω κάτι» και «να ξεφύγω από κάτι» που συνιστούν το «αποφεύγω». Το δε μη γνήσιο της προσπάθειας θα θεωρείται η σχετική καταγραφή της μηχανής.

Όπως μας εξηγούν νομικοί κύκλοι, οι έννοιες της «αποφυγής» και πώς αυτή ερμηνεύεται, ως επίσης και το «μη γνήσιο της προσπάθειας παροχής δείγματος» είναι που θα τεθούν προς εξέταση του κατά πόσον τα γεγονότα μιας τέτοιας καταδίκης συνιστούν ανεντιμότητα, η ύπαρξη της οποίας αρκεί για να τεθεί υπό έλεγχο ένας κρατικός αξιωματούχος.

Κατά τις ίδιες νομικές πηγές, είναι σπάνιες οι περιπτώσεις στις οποίες μπορεί να υπάρξει υπεράσπιση για το ότι ένας άνθρωπος δεν μπόρεσε να εκτελέσει γνήσια προσπάθεια για να δώσει ικανοποιητικό δείγμα εκπνοής και μια τέτοια περίπτωση θα ήταν π.χ. μόνο εάν προσκόμισε εκείνη την ώρα (και όχι εκ των υστέρων) ιατρική βεβαίωση ότι πάσχει π.χ. από βαριάς μορφής άσθμα ή άλλη πάθηση του αναπνευστικού.

Τυχόν καταδίκη από το ποινικό δικαστήριο θα περιλαμβάνει αναπόφευκτα εύρημα περί έλλειψης γνήσιας προσπάθειας παροχής ικανοποιητικού δείγματος εκπνοής και αποφυγής ουσιαστικά καθήκοντος, κάτι το οποίο ενεργοποιεί και την εξέταση λήψης μέτρων λόγω καταδίκης σε αδίκημα το οποίο περιέχει ανεντιμότητα, εάν κριθεί ως τέτοιο.

Το αποφασιστικό κριτήριο για τη διαπίστωση του μέτρου τυχόν ανεντιμότητας στο εν λόγω αδίκημα φαίνεται να διαδραματίζει και η θέση την οποία κατέχει ο κρατικός αξιωματούχος ή ένας δημόσιος υπάλληλος.

Αυτό που στο παρόν στάδιο ενδέχεται να πρέπει να εξεταστεί και να αποφασιστεί από τα αρμόδια όργανα είναι κατά πόσον η επίτροπος Νομοθεσίας αντιμετωπίζει κατηγορία η οποία από τη φύση της εμπεριέχει ανεντιμότητα.

Εάν η απόφαση στο πιο πάνω ερώτημα είναι καταφατική, τότε είναι επιβεβλημένη και η εξέταση του εάν θα παραμείνει στο αξίωμά της μέχρι την εκδίκαση της υπόθεσης.