Ανάδοχοι γονείς: Παιδιά σε κρατικά ιδρύματα αναζητούν μια αγκαλιά

Χριστούγεννα. Η αγαπημένη γιορτή-περίοδος αρκετών, κυρίως των μικρών μας φίλων, έφτασε. Χιλιάδες παιδιά σε ολόκληρη την Κύπρο περιμένουν, κάποια έχουν ήδη λάβει, το ή τα δώρα από τον Αϊ-Βασίλη. Υπάρχουν όμως και κάποια παιδιά που δεν θα λάβουν ούτε φέτος αυτό που ζήτησαν από τον «Άγιο». Παιδιά τα οποία το μόνο που ζητούν είναι μια οικογένεια. Αυτή τη στιγμή στην κυπριακή πραγματικότητα σχεδόν 1.300 παιδιά βρίσκονται σε καθεστώς ιδρυματικής φροντίδας, συμπεριλαμβανομένων και των ασυνόδευτων ανηλίκων. Παιδιά τα οποία για διάφορους λόγους έπρεπε να μετακινηθούν από το σπίτι τους και τη νομική ευθύνη για την προστασία και την ασφάλειά τους ανέλαβαν οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας του Υφυπουργείου Πρόνοιας. Κάποια από αυτά ενδεχομένως μια μέρα να επιστρέψουν στην αγκαλιά των βιολογικών τους γονέων. Τα περισσότερα ωστόσο είναι «καταδικασμένα» να ζουν μέχρι και την ενηλικίωσή τους σε ιδρύματα.

Αυτές τις γιορτινές ημέρες περιμένουν να έρθει μια οικογένεια, να ανοίξει το σπίτι της και να τους χαρίσει ζεστασιά και να νιώσουν και αυτά την αγάπη και τη χαρά των γιορτών, έστω και προσωρινά. Μπορεί σαν λαός να φημιζόμαστε για τη φιλοξενία και την προσφορά στον συνάνθρωπο, ωστόσο δεν είναι πολλοί εκείνοι που επιλέγουν να ανοίξουν την πόρτα του σπιτιού τους και να γίνουν ανάδοχοι γονείς ενός παιδιού που το έχει ανάγκη.

110 οικογένειες

«Στη χώρα μας ο θεσμός της "αναδοχής" έχει συνδεθεί με εκείνον της υιοθεσίας και αυτό λειτουργεί ως αποτρεπτικός παράγοντας», ανέφερε σε δηλώσεις της στον «Π» η Τατιάνα Κουτσοκούμνη, ψυχολόγος - Συστημική και Οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια, λειτουργός του Παγκύπριου Συνδέσμου Ανάδοχης Οικογένειας «Φωλιά Αγάπης». Εκτός από τα 1.300 παιδιά που διαμένουν σε ιδρύματα, υπάρχουν αυτή τη στιγμή 250 περίπου παιδιά τα οποία φιλοξενούνται σε ανάδοχες οικογένειες και στο πρόγραμμα Υποστηριζόμενης Ημιανεξάρτητης Διαβίωσης που υλοποιεί ο σύνδεσμος, με την κ. Κουτσοκούμνη να σημειώνει ότι δυστυχώς τα παιδιά που βρίσκονται στο πρόγραμμα αναδοχής είναι λίγα. Σύμφωνα με τα στοιχεία που εξασφάλισε ο «Π», στη χώρα μας οι ανάδοχες οικογένειες δεν ξεπερνούν τις 110, με τα παιδιά που βρίσκονται στο πρόγραμμα αναδοχής να πλησιάζουν τα 170.

Γεμάτες οι παιδικές στέγες

«Οι παιδικές στέγες είναι γεμάτες από παιδιά όλων των ηλικιών, τα οποία το μόνο που ζητούν είναι την οικογενειακή ζεστασιά», τόνισε η λειτουργός, συμπληρώνοντας: «Είναι σκληρό να ακούς έφηβους 13 και 14 ετών να σου λένε 'έχω την ανάγκη να μου βρείτε μια οικογένεια έστω και προσωρινή'». Όπως εξηγεί, αρκετοί φοβούνται να γίνουν ανάδοχοι γονείς διότι θεωρούν ότι μπαίνουν στη διαδικασία της αναδοχής, θα συνδεθούν με το παιδί, και στη συνέχεια αυτό θα επιστρέψει στη βιολογική του οικογένεια. Υπάρχουν και εκείνοι που αποφεύγουν να γίνουν ανάδοχοι καθώς δεν επιθυμούν να δεσμευτούν με αυτόν τον τρόπο. Όπως ανέφερε η κ. Κουτσοκούμνη, μπορεί κάτω από προϋποθέσεις μια αναδοχή να εξελιχθεί σε υιοθεσία, αυτό όμως που έχει σημασία και αυτό που πρέπει να κατανοήσουν οι υποψήφιοι ανάδοχοι είναι το καλό που μπορούν να κάνουν στη ζωή του παιδιού ή των παιδιών που θα αναλάβουν για το διάστημα που θα μείνει μαζί τους. «Μιλάμε για παιδιά που ενδεχομένως να έχουν κακοποιηθεί σωματικά και ψυχικά, παιδιά ταλαιπωρημένα τα οποία έχουν ανάγκη από μια οικογένεια και τα οποία εμείς τα κλείνουμε μέσα σε ιδρύματα. Όσο καλή δουλειά και αν γίνεται στις παιδικές στέγες που τα φιλοξενούν από πλευράς των λειτουργών, δεν είναι το ίδιο με τη ζεστασιά που μπορεί να τους παρέχει μια οικογένεια», υπογράμμισε η κοινωνική λειτουργός.

Κάνουν τη δουλειά του κράτους

Σύμφωνα με την κ. Κουτσοκούμνη, το γεγονός ότι πολλοί μπερδεύουν την αναδοχή με την υιοθεσία είναι αποτέλεσμα της ελλιπούς ενημέρωσης, με την ίδια να διαπιστώνει ότι σαν κοινωνία δεν είμαστε εξοικειωμένη με τον θεσμό της αναδοχής. Η ίδια εξήγησε ότι στο παρόν στάδιο οι ενημερώσεις προς όσους επιθυμούν να γίνουν ανάδοχοι γίνονται από τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, οι οποίες επί της ουσίας κάνουν τη δουλειά του κράτους. «Πάμε σε σχολεία, σε πανεπιστήμια, κάνουμε εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού αλλά και πάλι ο αριθμός των ανάδοχων οικογενειών είναι πολύ μικρός σε σχέση με τις ανάγκες που υπάρχουν», ανέφερε η ίδια.

Πώς μπορεί κάποιος να γίνει ανάδοχος;

Η διαδικασία για να εγκριθεί κάποιος ως ανάδοχος γονιός προϋποθέτει την υποβολή γραπτού αιτήματος από τον ενδιαφερόμενο, σε ειδικό τυποποιημένο έντυπο, προς τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας. Στη συνέχεια, ακολουθεί μια εμπεριστατωμένη αξιολόγηση από τον αρμόδιο λειτουργό για την προσωπικότητα και τις δεξιότητες του κάθε γονιού. Στο πλαίσιο της διερεύνησης αυτής ο ανάδοχος έχει τη δυνατότητα να εξοικειωθεί με τον θεσμό και να αισθανθεί ασφαλής όσον αφορά την απόφασή του. Αξίζει να αναφερθεί ότι υπάρχουν διάφορα είδη αναδοχής. Μερικοί ανάδοχοι γονείς επιλέγουν να ειδικευτούν σε ένα είδος αναδοχής, ενώ άλλοι πιθανόν να αναλάβουν παιδιά με ανάγκες που διαφέρουν. Υπάρχει η συγγενική αναδοχή, η οποία αφορά αναδοχή παιδιού από μέλη του ευρύτερου συγγενικού τους περιβάλλοντος (παππούς, γιαγιά, θείοι), η οποία σύμφωνα με την κ. Κουτσοκούμνη είναι η πιο διαδεδομένη στη χώρα μας. Εκτός από τη συγγενική αναδοχή, υπάρχουν οι επιλογές της:

• Βραχυπρόθεσμης αναδοχής: Αφορά τη φιλοξενία παιδιού του οποίου οι βιολογικοί γονείς χρειάζονται κάποιον χρόνο, μερικούς μήνες συνήθως, για να διαχειριστούν προβλήματα που αντιμετωπίζουν.
• Μακροπρόθεσμης αναδοχής: Προσφέρεται σε παιδί το οποίο δεν προβλέπεται να επιστρέψει στην οικογένειά του.
• Αναδοχής για ομάδα παιδιών: Σε αυτήν την περίπτωση η ανάδοχη οικογένεια εξυπηρετεί μέχρι 6 παιδιά, περιλαμβανομένων και των βιολογικών της παιδιών. Το πρόγραμμα αυτό εξυπηρετεί αδέρφια που μετακινούνται ώστε να παραμείνουν μαζί στην ίδια οικογένεια, παιδιά με ιδιαίτερα προβλήματα (π.χ. με αναπηρία, σοβαρές δυσκολίες προσαρμογής) που χρειάζονται εξειδικευμένη βοήθεια από τους ίδιους τους ανάδοχους.

Τα κριτήρια

«Ανάδοχη οικογένεια μπορεί να γίνει οποιαδήποτε οικογένεια. Οικογένειες με παιδιά ή χωρίς παιδιά, μονογονεϊκές οικογένειες, ακόμα και μονήρη άτομα μπορούν να ενταχθούν στον θεσμό της αναδοχής. Αυτό που απαιτείται είναι η οικογένεια αυτή να είναι σε θέση να δώσει αγάπη, κατανόηση και στήριξη σε ένα παιδί και να έχει τον κατάλληλο χώρο για τη φιλοξενία του», εξήγησε η κ. Κουτσοκούμνη, υπογραμμίζοντας ότι ο ανάδοχος γονέας πρέπει να είναι άνω των 18 ετών, να έχει λευκό ποινικό μητρώο και καλή ψυχική κατάσταση. Επεσήμανε η ίδια ότι το καλύτερο για ένα παιδί είναι να μεγαλώνει σε ένα σπίτι και όχι στο ίδρυμα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν ελέγχονται από τις αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους οι ανάδοχοι τόσο πριν αναλάβουν ένα παιδί όσο και κατά τη διάρκεια της παραμονής του παιδιού μαζί τους.