12 δεσμοφύλακες για τα παιδιά παραβάτες - Ιδιώτης θα διαχειρίζεται το σωφρονιστικό ίδρυμα για ανήλικους

H υποχρέωση της πολιτείας να δημιουργήσει ξεχωριστό χώρο εκτός φυλακών για την κράτηση των ανήλικων παραβατών προβλέπεται στη νομοθεσία που ψήφισε η ολομέλεια της Βουλής στις 9/4/2021 και τιτλοφορείται ως «ο περί Εγκαθίδρυσης Συστήματος Ποινικής Δικαιοσύνης Φιλικής προς τα Παιδιά». Με βάση τον υπό αναφορά νόμο και το χρονοδιάγραμμα που καθόρισε η Βουλή κατά την ψήφισή του, η νέα δομή για τους ανήλικους παραβάτες θα έπρεπε να λειτουργεί από τον Απρίλιο του 2022. Κάτι που μέχρι σήμερα δεν έγινε. Η υπουργός Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως κ. Άννα Προκοπίου Κουκκίδη, με την ανάληψη των καθηκόντων της, τον περασμένο Μάρτιο, έδωσε οδηγίες όπως το συγκεκριμένο ζήτημα αντιμετωπιστεί κατά προτεραιότητα και δρομολογηθούν όλες οι διαδικασίες με σκοπό την εφαρμογή της εν λόγω νομοθεσίας το συντομότερο.

Η νέα νομοθεσία επιδιώκει να αντιμετωπίσει ολιστικά την παραβατικότητα των ανηλίκων. Εγκαθιδρύει δομές, διαδικασίες και ρυθμίσεις αποδικαστικοποίησης, λαμβάνοντας υπόψη πρωτίστως το συμφέρον του παιδιού κατά τη λήψη οποιασδήποτε απόφασης που το επηρεάζει άμεσα ή έμμεσα, ενώ το ίδιο το παιδί συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων που το αφορούν. Περαιτέρω, η νομοθεσία καθιστά σαφές ότι, η κράτηση ενός παιδιού είναι το έσχατο μέτρο και επιβάλλεται μόνο εφόσον οποιαδήποτε άλλα εναλλακτικά μέτρα έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει. Επίσης, στις περιπτώσεις ποινικής δίωξης παιδιού, οι υποθέσεις εκδικάζονται από ειδικά δικαστήρια παιδιών που έχουν, ήδη, εγκαθιδρυθεί.

Προκήρυξη διαγωνισμού

Μια από τις σημαντικότερες μεταρρυθμίσεις που εγκαθιδρύει ο υπό αναφορά νόμος είναι η λειτουργία ειδικού χώρου κράτησης παιδιών εκτός φυλακών, ο οποίος πρέπει να έχει αναμορφωτικό, παιδαγωγικό, θεραπευτικό και προνοιακό χαρακτήρα. Στον συγκεκριμένο χώρο θα κρατούνται πρόσωπα ηλικίας 16 έως 21 ετών τα οποία καταδικάζονται από το Δικαστήριο Παιδιών σε ποινή φυλάκισης για αδικήματα που διέπραξαν πριν το 18ο έτος της ηλικίας τους.

Σύμφωνα με τη γραπτή ενημέρωση που έτυχε η Βουλή από το Υπουργείο Δικαιοσύνης ενόψει της σημερινής συζήτησης του προϋπολογισμού του για το έτος 2024, τεχνοκρατική επιτροπή με τη συμμετοχή ειδικών εμπειρογνωμόνων ετοίμασε τους όρους και τις προδιαγραφές που πρέπει να πληροί ο χώρος κράτησης, σύμφωνα με τα πρότυπα που καθορίζονται στις διεθνείς συμβάσεις, τις κατευθυντήριες γραμμές του Συμβουλίου της Ευρώπης, των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Πρόληψης των Βασανιστηρίων, καθώς και τα έγγραφα του διαγωνισμού για τη δημιουργία του χώρου από ιδιώτη. Ο διαγωνισμός για την επιλογή ανάδοχου αναμένεται να προκηρυχθεί αρχές του 2024.

Γιατί ιδιωτικό και όχι κρατικό;

Το κέντρο κράτησης ανήλικων παραβατών, που θα λειτουργεί εκτός φυλακών, αφορά μια μόνιμη ανάγκη και υποχρέωση της Κυπριακής Δημοκρατίας έναντι της ΕΕ. Συνεπώς, εύλογα τίθεται το ερώτημα γιατί το κράτος δεν προχώρησε στη δημιουργία ιδιόκτητων υποδομών και στην εκπαίδευση μόνιμου προσωπικού για τη στελέχωση του κέντρου κράτησης ανήλικων παραβατών αντί να παραχωρήσει αυτή τη μόνιμη ανάγκη στον ιδιωτικό τομέα με την αγορά υπηρεσιών. Το ποσό του €1 εκατ. που υπολογίστηκε ότι θα κοστίζει στο κράτος κάθε χρόνο η λειτουργία των φυλακών ανηλίκων από ιδιώτες είναι προκαταρκτικό και θα αυξάνεται ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών.

Το σωφρονιστικό ίδρυμα για τους ανήλικους θα λειτουργήσει, είτε στην επαρχία Λευκωσίας, είτε στην επαρχία Λάρνακας, για να μπορεί να εξυπηρετεί όλες τις πόλεις. Η τελική απόφαση για το πού θα δημιουργηθεί η νέα δομή θα ληφθεί από κοινού με τον ιδιώτη που θα επιλεγεί από τον δημόσιο διαγωνισμό.

Έτοιμοι οι κανονισμοί λειτουργίας

Το Υπουργείο Δικαιοσύνης, σε συνεργασία με το Τμήμα Νομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου, ετοίμασαν ένα πλήρες σύγχρονο κανονιστικό πλαίσιο για τη λειτουργία του χώρου κράτησης παιδιών. Το σχέδιο κανονισμών διαβιβάστηκε στη Νομική Υπηρεσία για νομοτεχνικό έλεγχο με στόχο την κατάθεσή του στη Βουλή για συζήτηση και ψήφιση εντός του τρέχοντος έτους.

Από 10 μέχρι 25 κλίνες

Μετά από διαβουλεύσεις που έγιναν μεταξύ των Υπουργείων Οικονομικών και Δικαιοσύνης αναφορικά με το κόστος λειτουργίας του σωφρονιστικού ιδρύματος για τους ανήλικους, αποφασίστηκε όπως, η προκήρυξη του διαγωνισμού αφορά, σε πρώτη φάση, τη δημιουργία 10 κλινών με προοπτική να αυξηθεί μεταγενέστερα μέχρι και σε 25 κλίνες.

12 θέσεις δεσμοφυλάκων

Βασική αιτία για την καθυστέρηση δημιουργίας χώρου κράτησης ανήλικων παραβατών αποτέλεσε η διαφωνία που προέκυψε μεταξύ νομοθετικής και εκτελεστικής εξουσίας. Οι βουλευτές της Επιτροπής Οικονομικών, που κλήθηκαν να αποδεσμεύσουν το σχετικό κονδύλι για την προκήρυξη του διαγωνισμού, διαφώνησαν με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου να αναλάβει την ασφάλεια του χώρου κράτησης των ανήλικων παραβατών αλλά και τον έλεγχο των επισκεπτών, του προσωπικού και των αντικειμένων τους, ιδιωτικό γραφείο παροχής υπηρεσιών ασφάλειας κατόπιν δημόσιου διαγωνισμού. Η πλειοψηφία των βουλευτών θεωρεί ότι, τα θέματα ασφάλειας θα πρέπει να παραμείνουν στο κράτος και εάν δεν μπορεί να αναλάβει αυτή την ευθύνη η Αστυνομία, τότε, τη φύλαξη του κέντρου να την αναλάβουν ειδικοί αστυνομικοί.

Αφού πέρασαν αρκετοί μήνες απραξίας και λαμβάνοντας υπόψη τις ανησυχίες και επιφυλάξεις των βουλευτών και αναγνωρίζοντας, παράλληλα, τη σοβαρότητα και τις ευαίσθητες πτυχές του θέματος, η τέως υπουργός Δικαιοσύνης κ. Στέφη Δράκου αποφάσισε όπως την ευθύνη φύλαξης του χώρου, αλλά και των παιδιών που θα κρατούνται σε αυτόν, αναλάβει ο κρατικός τομέας. Προς αυτή την κατεύθυνση, στον κρατικό προϋπολογισμό του 2024 περιλαμβάνονται 62 νέες θέσεις δεσμοφυλάκων, εκ των οποίων οι 12 προορίζονται για τη φύλαξη του χώρου κράτησης ανηλίκων. Σημειώνεται ότι, από τον Ιανουάριο του 2024 οι δεσμοφύλακες θα προσλαμβάνονται με ξεχωριστές εξετάσεις. Τη διοργάνωση και την ύλη των εξετάσεων θα καθορίζει Συμβουλευτική Επιτροπή από το Τμήμα Φυλακών.

Αγορά υπηρεσιών επιμελητών

Ένας άλλος πολύ σημαντικός θεσμός που εγκαθιδρύεται με τον υπό αναφορά νόμο είναι ο θεσμός του επιμελητή, που ουσιαστικά λειτουργεί ως ο σύνδεσμος της Αστυνομίας με άλλες εμπλεκόμενες υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα με τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας καθώς και με τους γονείς ή κηδεμόνες των παιδιών που βρίσκονται σε σύγκρουση με τον νόμο.

Ο ρόλος του επιμελητή είναι να διασφαλίζει ότι τα παιδιά που βρίσκονται σε σύγκρουση με τον νόμο απολαμβάνουν τα δικαιώματα που προβλέπει ο νόμος σε όλες τις εξωδικαστικές διαδικασίες, από το στάδιο της σύλληψής τους μέχρι την εφαρμογή του προγράμματος αποδικαστικοποίησης, στο οποίο ο επιμελητής έχει ενεργό ρόλο.

Μέχρι σήμερα, τον ρόλο των επιμελητών αναλαμβάνουν αστυνομικοί που έτυχαν εκπαίδευσης. Την περασμένη εβδομάδα, το Υπουργείο Δικαιοσύνης προκήρυξε διαγωνισμό για την αγορά υπηρεσιών επιμελητών από τον ιδιωτικό τομέα, οι οποίοι, θα πρέπει να έχουν εξειδικευμένες γνώσεις και εμπειρίες στον χειρισμό ανηλίκων με παραβατική συμπεριφορά. Η προθεσμία υποβολής των προσφορών εκπνέει στις 5/12/2023.

Πώς θα λειτουργεί η νέα δομή

Αν εξαιρέσει κανείς την παρουσία των δεσμοφυλάκων, ο χώρος κράτησης των ανήλικων παραβατών δεν θα θυμίζει σε τίποτα φυλακές καθώς δεν θα υπάρχουν κελιά αλλά δωμάτια. Ο χώρος κράτησης θα πληροί τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα και θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ηλικίας των ανήλικων παραβατών με στόχο την αναμόρφωση, θεραπεία και κοινωνική επανένταξή τους. Ψυχίατροι, ψυχολόγοι και εργοθεραπευτές θα παρακολουθούν τους ανήλικους κρατούμενους και θα τους στηρίζουν, τόσο κατά την εισδοχή όσο και κατά τη διάρκεια της κράτησής τους. Εντός της δομής θα λειτουργούν και προγράμματα απεξάρτησης από τα ναρκωτικά.

Οι ανήλικοι παραβάτες θα ακολουθούν καθημερινό πρόγραμμα. Θα μπορούν να συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές, αθλητικές, καλλιτεχνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, θα έχουν συχνές επαφές με την οικογένειά τους, τους φίλους τους και την ευρύτερη κοινότητα, καθώς και δικαίωμα εκπαίδευσης.

182 ποινικές υποθέσεις

Σήμερα οι ανήλικοι κρατούμενοι μέχρι και την ηλικία των 21 ετών κρατούνται στις Κεντρικές Φυλακές σε ξεχωριστή πτέρυγα.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαβιβάστηκαν στη Βουλή, από την 1/1/2023 μέχρι και τις 10/10/2023 μελετήθηκαν από τον Κλάδο Διαχείρισης Νεανικής Παραβατικότητας της Αστυνομίας συνολικά 182 ποινικές υποθέσεις που αφορούσαν ανήλικους.