Η ΕΥΡΩΠΗ ΚΙ ΕΜΕΙΣ: Το μη συναινετικό σεξ ως βιασμός

Να ενισχυθεί ο ρόλος της γυναίκας και να γίνει αντιληπτό πως όλες οι γυναίκες έχουν δικαιώματα, έχουν φωνή. Αυτό είναι το μήνυμα μέσα από τη διαδικτυακή ενημέρωση Τύπου που έγινε πριν δύο περίπου εβδομάδες για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών.

Οι ευρωβουλεύτριες Frances Fitzgerald και Evin Incir ενημέρωσαν τους δημοσιογράφους για τους λόγους για τους οποίους ο ορισμός της σεξουαλικής πράξης χωρίς συναίνεση πρέπει να συμπεριληφθεί στη νομοθεσία για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο διαπραγματεύεται επί του παρόντος με το Συμβούλιο για την επίτευξη συμφωνίας σχετικά με τους νέους κανόνες της ΕΕ για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας. Σήμερα, οι γυναίκες στην Ευρώπη έχουν διαφορετικά επίπεδα προστασίας από το έγκλημα του βιασμού. Ορισμένες χώρες της ΕΕ δεν θέλουν να συμπεριλάβουν τον ορισμό του βιασμού με βάση τη συναίνεση στους κανόνες για νομικούς ή πολιτικούς λόγους.

Οι ευρωβουλεύτριες που ηγούνται των διαπραγματεύσεων εκ μέρους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Frances Fitzgerald (Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, Ιρλανδία) και Evin Incir (Σοσιαλιστές και Δημοκράτες, Σουηδία), εξήγησαν γιατί ο ορισμός του βιασμού με βάση τη συναίνεση πρέπει να συμπεριληφθεί στη νομοθεσία για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και γιατί οι χώρες της ΕΕ πρέπει να αλλάξουν τη θέση τους και να συμπεριλάβουν το μη συναινετικό σεξ, δηλαδή τον βιασμό, στην οδηγία, για να διασφαλίσουν ίση προστασία για όλες τις γυναίκες στην ΕΕ.

«Η έμφυλη βία εξακολουθεί να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την πλήρη άσκηση των ανθρωπίνων και θεμελιωδών δικαιωμάτων στον κόσμο, γεγονός που πλήττει δυσανάλογα τις γυναίκες», αναφέρει στον «Π» η ευρωβουλεύτρια Ελένη Σταύρου. 137 γυναίκες δολοφονούνται καθημερινά από τον σύντροφό τους ή από μέλος της οικογένειάς τους. Μία στις τρεις γυναίκες παγκοσμίως έχει υποστεί σωματική και/ή σεξουαλική βία κατά τη διάρκεια της ζωής της. Κάθε χρόνο 150 εκατομμύρια κορίτσια πέφτουν θύματα βιασμού ή σεξουαλικής βίας παγκοσμίως, συχνά από πρόσωπο που ανήκει στον άμεσο κύκλο τους.

Τα βήματα

Η βία που στρέφεται κατά μιας γυναίκας επειδή είναι γυναίκα ή που πλήττει δυσανάλογα τις γυναίκες (έμφυλη βία κατά των γυναικών) αποτελεί παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων και μείζον εμπόδιο για την ισότητα των φύλων σε όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Παρά την αυξημένη προσοχή, η νομοθεσία δεν προσφέρει ίση προστασία στις γυναίκες έναντι όλων των μορφών βίας λόγω φύλου σε ολόκληρη την ΕΕ, ενώ υπάρχουν σημαντικά κενά στα μέτρα που έχουν θεσπιστεί σε επίπεδο ΕΕ. Στις 8 Μαρτίου 2022, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε νομοθετική πρόταση, μια οδηγία για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας - για την κατοχύρωση ελάχιστων προτύπων στο δίκαιο της ΕΕ για την ποινικοποίηση ορισμένων μορφών βίας λόγω φύλου, τη βελτίωση της πρόσβασης στη δικαιοσύνη, την προστασία και την υποστήριξη των θυμάτων. Τον Ιούνιο του 2023, με βάση την κοινή έκθεση που συνέταξαν οι επιτροπές για τα δικαιώματα των γυναικών και την ισότητα των φύλων και για τις πολιτικές ελευθερίες, τη δικαιοσύνη και τις εσωτερικές υποθέσεις, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο υιοθέτησε τη θέση του για την έναρξη διαπραγματεύσεων. Η εντολή εγκρίθηκε από το σώμα κατά τη διάρκεια της ολομέλειας της 10ης-13ης Ιουλίου. Τα κράτη μέλη συμφώνησαν επί της θέσης τους στις 9 Ιουνίου. Οι διαπραγματεύσεις, οι λεγόμενοι τριμερείς διάλογοι (μεταξύ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, του Συμβουλίου και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής), ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 2023 και ο επόμενος τριμερής διάλογος θα διεξαχθεί στις 14 Νοεμβρίου. Η προτεινόμενη νομοθεσία περιλαμβάνει έναν ορισμό του βιασμού με βάση τη συναίνεση. Τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, όλων των πολιτικών ομάδων και εθνικοτήτων, υποστηρίζουν έναν τέτοιο ορισμό του βιασμού που βασίζεται στην έλλειψη συναίνεσης, καθώς επί του παρόντος, οι γυναίκες στην Ευρώπη έχουν διαφορετικά επίπεδα προστασίας από αυτό το έγκλημα. «Ένας ακόμη τομέας που πρέπει να συμπεριληφθεί στη νέα οδηγία για τη Βία Κατά των Γυναικών είναι ο βιασμός. Χρειαζόμαστε κοινούς ορισμούς και ελάχιστες ποινές σε όλη την Ευρώπη. Ο βιασμός πρέπει να ορίζεται και να τιμωρείται με την ίδια σοβαρότητα σε κάθε κράτος μέλος», λέει στον «Π» η ευρωβουλεύτρια του ΔΗΣΥ Ελένη Σταύρου. «Δυστυχώς», επισημαίνει «αρκετά κράτη μέλη έχουν ήδη δηλώσει ότι δεν επιθυμούν να συμπεριληφθεί ο βιασμός, με βασικό στοιχείο τη συγκατάθεση του θύματος, στη νομοθεσία της ΕΕ. Αυτή η θέση πρέπει να αλλάξει, και θα πιέσω για αυτό μαζί με τους συναδέλφους μου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο». Κάθε 10 χρόνια εξαφανίζεται από τον κόσμο το αντίστοιχο μιας πόλης στο μέγεθος της Μασσαλίας, του Άμστερνταμ ή του Ζάγκρεμπ αφού υπολογίζεται ότι 87.000 γυναίκες σε όλο τον κόσμο σκοτώνονται κάθε χρόνο μόνο και μόνο επειδή είναι γυναίκες. «Έχουμε ισχυρή εντολή από το Κοινοβούλιο να διαπραγματευτούμε με τα κράτη μέλη για να εξασφαλίσουμε μια ισχυρή οδηγία», λέει η δρ. Ελένη Σταύρου. Το κείμενο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ποινικοποιεί τον βιασμό χωρίς συναίνεση, γνωστό και ως θετική συναίνεση ή ότι μόνο το «Ναι» σημαίνει «Ναι». Περιλαμβάνει επίσης μέτρα για τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων καθώς και για διάφορες μορφές βίας που παρατηρούνται στο διαδίκτυο, όπως η παρακολούθηση, η υποκίνηση και η διανομή χωρίς συναίνεση υλικού προσωπικών δεδομένων. Παρ' όλα αυτά, μόλις τον Μάρτιο του 2023 η Επιτροπή δημοσίευσε τελικά την πρότασή της. Ακολούθησε την έκκληση του ΟΗΕ για συντονισμένη και παγκόσμια δράση για τη μείωση της βίας κατά των γυναικών και των κοριτσιών, δεδομένης της αύξησης των ποσοστών βίας, ιδιαίτερα της ενδοοικογενειακής και διαδικτυακής κακοποίησης κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19.

Και αντιδράσεις

Ορισμένα κράτη μέλη έχουν κανόνες που βασίζονται σε ποινικές αποδείξεις και ιατρικές εξετάσεις και εξακολουθούν να απαιτούν τη χρήση βίας, απειλής ή βίας για να χαρακτηριστεί η πράξη ως βιασμός - δεν παρέχουν όλες οι χώρες επαρκές νομικό πλαίσιο. Ο όρος σεξουαλική εκμετάλλευση συμπεριλήφθηκε αρχικά στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως νομική βάση για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Έχει ήδη χρησιμοποιηθεί για ένα κομμάτι της νομοθεσίας της ΕΕ που δεν σχετίζεται με την εμπορία ανθρώπων, συγκεκριμένα για την οδηγία για τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών. Άλλες χώρες της ΕΕ αντιδρούν στη συμπερίληψη ενός ορισμού του βιασμού με βάση τη συναίνεση στην οδηγία για νομικούς ή πολιτικούς λόγους. Οι επικεφαλής ευρωβουλεύτριες υποστηρίζουν ότι υπάρχει σαφώς νομική βάση για να συμπεριληφθεί το έγκλημα του βιασμού στην οδηγία - η επιλογή να γίνει διαφορετικά θα αποτελούσε πολιτική επιλογή.

Τι ισχύει

Η βία κατά των γυναικών και η ενδοοικογενειακή βία αποτελούν φαινόμενα διαδεδομένα σε ολόκληρη την ΕΕ. Στην ΕΕ μία στις τρεις γυναίκες έχει υποστεί σωματική ή σεξουαλική βία από την ηλικία των 15 ετών, κυρίως από συντρόφους. Μία στις 10 γυναίκες έχει υποστεί κάποια μορφή σεξουαλικής βίας και μία στις 20 έχει υποστεί βιασμό. Στο σπίτι ή στην προσωπική ζωή των γυναικών πάνω από μία στις πέντε γυναίκες έχουν υποστεί σωματική ή/και σεξουαλική βία είτε από τον νυν σύντροφο είτε από προηγούμενο, ενώ το 43% των γυναικών έχουν βιώσει κάποια μορφή ψυχολογικής κακοποίησης ή/και ελέγχου όταν βρίσκονται σε σχέση. Η κυβερνοβία είναι εξίσου διαδεδομένη: το 2020 εκτιμήθηκε ότι 1 στις 2 νέες γυναίκες είχε υποστεί έμφυλη κυβερνοβία. Οι γυναίκες στοχοποιούνται συστηματικά στο διαδίκτυο από βίαιες ακροδεξιές εξτρεμιστικές ομάδες και τρομοκρατικές ομάδες που προτίθενται να διαδώσουν μίσος εναντίον τους. Η κυβερνοβία επηρεάζει ιδιαίτερα τις γυναίκες που δραστηριοποιούνται στον δημόσιο βίο, όπως πολιτικοί, δημοσιογράφοι και υπερασπίστριες των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.