«Θα πέταγαν την κόρη μου στα σκουπίδια» - Συγκλονίζει η ιστορία που αποκαλύπτει η Ζωή στον «Π»

Πώς μπορεί μια γυναίκα ή ένα ζευγάρι να αποδεχθούν ότι το παιδί τους, το πλασματάκι αυτό το οποίο αγάπησαν από την πρώτη στιγμή που το είδαν, στο πρώτο εκείνο υπερηχογράφημα, έχει πεθάνει ή δεν θα ζήσει; Πώς μπορούν να διαχειριστούν μια αποβολή και ό,τι έπεται αυτής; Στις 24 Απριλίου 2016, στον «Π» δημοσιεύθηκε ένα ρεπορτάζ με τίτλο «H ψυχολογία της αποβολής», στο οποίο γινόταν αναφορά στη διαδικασία που ακολουθείται σ' αυτές τις περιπτώσεις, αλλά και στα κενά τα οποία υπάρχουν, με τους επαγγελματίες υγείας στη χώρα μας να μην είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι ως προς το πώς να διαχειριστούν τη γυναίκα ή το ζευγάρι που χάνουν το παιδί τους. Τι και αν έχουν περάσει από τότε επτά χρόνια η κατάσταση δεν έχει αλλάξει. Τρανή απόδειξη η ιστορία της Ζωής, η οποία αναγκάστηκε να προχωρήσει σε διακοπή κύησης στον πέμπτο μήνα της εγκυμοσύνης της. «Εάν καταφέρει αυτή η ιστορία να αλλάξει έστω και κάτι μικρό στην κοινωνία μας ή να βοηθήσει μια μητέρα ή έναν πατέρα που περνάει μια τέτοια απώλεια θα χαρώ πολύ», ανέφερε η Ζωή, η οποία μας επέτρεψε να χρησιμοποιήσουμε μόνο το μικρό της όνομα. Ο «Π» επικοινώνησε με τη Ζωή στα μέσα της προηγούμενης εβδομάδας, με την ίδια να έχει έναν και βασικό στόχο: Να εκπαιδευτούν οι επαγγελματίες υγείας στο πώς να διαχειρίζονται τέτοια περιστατικά.

H επιλογή της διακοπής

Η Ζωή είναι μητέρα ενός παιδιού και τον Νοέμβριο του 2021 έμεινε έγκυος για δεύτερη φορά. Ο αρχικός ενθουσιασμός και η χαρά που ένιωσαν τόσο η ίδια όσο και ο σύζυγός της πήγαν περίπατο όταν στον υπέρηχο της 12ης βδομάδας φάνηκε πως η καρδιά του εμβρύου δεν ήταν συμμετρική. Ο γυναικολόγος τους παρέπεμψε σε παιδοκαρδιολόγο, ο οποίος τους ενημέρωσε ότι δεν μπορούσε να κάνει διάγνωση μέχρι τις 18 βδομάδες κύησης γιατί δεν μπορεί να φανεί κάτι στον υπέρηχο λόγω του ότι το μέγεθος της καρδιάς είναι μικρό στις 12 βδομάδες. Ενώ αρχικά οι γιατροί τους είχαν καθησυχάσει ότι μάλλον δεν είναι κάτι σοβαρό, στις 18 βδομάδες το έμβρυο είχε σοβαρά καρδιολογικά προβλήματα. «Τότε ήταν η πρώτη φορά που μας δόθηκε η επιλογή της διακοπής της εγκυμοσύνης. Πέσαμε από τα σύννεφα, δεν περιμέναμε με τίποτα να ήταν κάτι τόσο σοβαρό ώστε να μας δοθεί η επιλογή διακοπής της κύησης ειδικά μετά τον ενθαρρυντικό προηγούμενο υπέρηχο. Ουδέποτε μας είχε αναφερθεί προηγουμένως ότι υπήρχε περίπτωση να μας δοθεί αυτή η επιλογή! Ο παιδοκαρδιολόγος μας εξήγησε τις εγχειρήσεις ανοιχτής καρδιάς που θα χρειαζόταν να κάνει εάν γεννηθεί. Ήταν κάτι το εξωπραγματικό. Είχαμε τόσες απορίες. Πήγαμε για δεύτερη γνώμη και μιλήσαμε με παιδοκαρδιοχειρουργό από το εξωτερικό. Μεταξύ 18-21 βδομάδων κύησης μιλούσαμε με ειδικούς και κάναμε πολύωρες συζητήσεις μεταξύ μας. Νιώσαμε εντελώς μόνοι, σαν να και ήμασταν το μοναδικό ζευγάρι στον κόσμο που το περνούσε αυτό, χωρίς να υπάρχει κάποια καθοδήγηση για το πώς να προχωρήσουμε», θυμάται η Ζωή. Η ίδια επισημαίνει ότι οι γιατροί δεν μπορούσαν να πάρουν θέση, με το μέλλον της υγείας του εμβρύου να είναι αβέβαιο. Με βάση τις πρόνοιες της σχετικής νομοθεσίας, εάν κάποιος προχωρήσει σε διακοπή κύησης για ιατρικούς λόγους πρέπει να το κάνει μέχρι τις 24 βδομάδες, με τη Ζωή να σημειώνει ότι κανένας γιατρός δεν τους μίλησε ξεκάθαρα για τις επιλογές που είχαν. Η Ζωή και ο σύζυγός της έψαχναν από μόνοι τους απαντήσεις στο διαδίκτυο, σε ιατρικά άρθρα για την πάθηση του παιδιού τους, προτού πάρουν την απόφαση να προχωρήσουν σε διακοπή της κύησης. «Στα μαθήματα τοκετού ποτέ δεν ενημερωνόμαστε για απώλεια εγκυμοσύνης. Αν και είναι δύσκολο θέμα, η κοινωνία οφείλει να ενημερώνει τους πολίτες γιατί η απώλεια εγκυμοσύνης υπάρχει και έχει τεράστια ψυχολογική επίπτωση στους γονείς. Οι επαγγελματίες υγείας οφείλουν να υποστηρίξουν τους γονείς με το να τους δίνουν ξεκάθαρες συμβουλές. Στο εξωτερικό οι επαγγελματίες υγείας εκπαιδεύονται σε αυτό το θέμα», δήλωσε.

Η απόφαση

«Πριν βρεθώ αντιμέτωπη με αυτήν την επιλογή, δεν είχα ιδέα τι πάει να πει διακοπή κύησης για ιατρικούς λόγους», τόνισε η Ζωή, η οποία εξεπλάγην όταν έμαθε από τον γυναικολόγο της ότι λόγω της προχωρημένης εγκυμοσύνης έπρεπε να γεννήσει το μωρό. «Ήμουν χαμένη. Τόσο χαμένη που ίσως δεν είχα κάνει όσες ερωτήσεις ήθελα να κάνω προτού προχωρήσω με αυτήν τη διαδικασία», υπογράμμισε, διευκρινίζοντας παράλληλα ότι ο γιατρός την ενημέρωσε απλώς για το ότι θα γεννήσει φυσιολογικά με τεχνητούς πόνους. Η διακοπή της κύησης έγινε τον Απρίλιο του 2022, με τη Ζωή να θυμάται κάθε λεπτό από τη διαδικασία λες και ήταν χθες. «Ζήτησα επισκληρίδιο, δεν ήθελα να αισθάνομαι τίποτα, δεν ήθελα να νιώσω το μωρό μου να γεννιέται στον κόσμο νεκρό. Όταν γεννήθηκε, ήταν φανερό ότι το προσωπικό δεν ήξερε πώς να χειριστεί τέτοιες καταστάσεις. Ζήτησαν από τον σύζυγό μου να βγει έξω. Εγώ δεν ήμουν εκεί ψυχικά, μόνο σωματικά», αναφέρει. Η ίδια ζήτησε αρχικά να μην δει το μωρό, καθώς θεώρησε ότι δεν θα το άντεχε, με το προσωπικό της κλινικής και τον γυναικολόγο να της λένε ότι πήρε τη σωστή απόφαση. Πρόκειται για κάτι που κουβαλάει μέχρι και σήμερα, καθώς νιώθει ενοχές για το ότι η κόρη της, η Αναστασία της, γεννήθηκε σε αυτόν τον κόσμο μόνη της, χωρίς η μαμά της να την κρατήσει και να την αγκαλιάσει. «Στο εξωτερικό έχεις την επιλογή να δεις το μωρό σου. Σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες οι επαγγελματίες υγείας υποστηρίζουν έντονα την επιλογή οι γονείς να δουν και να κρατήσουν το μωρό τους γνωρίζοντας τη θετική επίδραση που θα έχει στο μέλλον. Στην Κύπρο συμβουλεύουν τους γονείς να μην δουν το μωρό τους. Είναι και πάλι θέμα εκπαίδευσης», είπε.

«Sensitively dispose»

Λίγες ώρες αφότου γέννησε και πέρασε και η επίδραση της επισκληρίδιου αναισθησίας, έφυγαν από την πίσω πόρτα της κλινικής. Η πίσω πόρτα ήταν η μοναδική τους επιλογή προκειμένου η Ζωή να μην δει τις υπόλοιπες μαμάδες με τα νεογέννητά τους. Προτού φύγουν από την κλινική ο γιατρός απλώς την προειδοποίησε ότι μπορεί σε 1-2 ημέρες να της κατέβει το γάλα με το οποίο θα θήλαζε. «Όταν πήγαμε σπίτι μετά την κλινική το αίσθημα που νιώθαμε κι εγώ και ο σύζυγός μου ήταν αυτό του μουδιάσματος. Τα πραγματικά συναισθήματα ήρθαν μετά. Το πένθος, ο θυμός, η θλίψη, οι ενοχές για το τι έπρεπε να γίνει και δεν έγινε», εξηγεί η Ζωή. Την επόμενη ημέρα ο γιατρός επικοινώνησε μαζί της και τη ρώτησε τι θέλουν να κάνουν με το σώμα του μωρού. Εκεί ήταν που ανακάλυψε ότι όσα νεογνά δεν αναλάβουν οι γονείς να τα θάψουν, η κλινική ακολουθεί τη διαδικασία του «sensitively dispose», το οποίο αφορά την τοποθέτηση του εμβρύου μαζί με άλλα ιατρικά απόβλητα, όπως λέει και η Ζωή «θα πέταγαν την κόρη μου στα σκουπίδια», με την ίδια να αναρωτιέται πού πήγε ο σεβασμός προς το σώμα του νεκρού μωρού. «Δεν μπορούσα να αφήσω να γίνει κάτι τέτοιο και αμέσως διευθέτησα τα της ταφής του μωρού, τη θάψαμε στο κοιμητήριο όπου βρισκόταν ο οικογενειακός τάφος της γιαγιάς και του παππού μου», ανέφερε, υπογραμμίζοντας ότι ο τρόπος με τον οποίο διαχειρίζονται τέτοιες καταστάσεις οι επαγγελματίες υγείας παίζει τεράστιο ρόλο στην ψυχολογική ανάρρωση των γονιών, οι οποίοι θέλουν να ξέρουν ότι έκαναν τα πάντα για το μωρό τους για να γεννηθεί στον κόσμο με σεβασμό. Η ίδια θεώρησε σημαντικό να αναφερθεί και στο γεγονός ότι εάν κάποιος στην Κύπρο επιλέξει διακοπή κύησης για δικούς του λόγους μέχρι τις 12 εβδομάδες κύησης ή μέχρι τις 24 εβδομάδες κύησης για ιατρικούς λόγους δεν είναι τόσο απλή διαδικασία. Όπως εξηγεί, τα πλείστα δημόσια νοσηλευτήρια δεν προσφέρουν διακοπή κύησης επειδή οι γιατροί δεν συναινούν είτε για θρησκευτικούς είτε για ηθικούς λόγους, έτσι πολλές γυναίκες το κάνουν ιδιωτικά, με το κόστος της όλης διαδικασίας να ξεκινά από τα €700. «Δεν φτάνει δηλαδή που οι γονείς πρέπει να περάσουν από μια τέτοια ψυχοφθόρα διαδικασία, ιδίως όταν είναι διακοπή κύησης για ιατρικούς λόγους, πρέπει την ίδια ώρα να σκεφτούν και το οικονομικό κομμάτι», υπέδειξε.

Ζητώντας βοήθεια

Απαντώντας σε ερώτηση εάν όλο αυτό το διάστημα αποτάθηκε σε κάποιον ειδικό, η ίδια ανέφερε ότι το έπραξε από την πρώτη κιόλας στιγμή. Μέσω του ΓεΣΥ απευθύνθηκε στον προσωπικό της γιατρό, ο οποίος εξέδωσε παραπεμπτικό για κλινικό ψυχολόγο, μιας και είναι η μόνη επαγγελματική ομάδα που παρέχει ανάλογες υπηρεσίες εντός του συστήματος. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρει η Ζωή, κανένας γιατρός ή από την κλινική δεν την παρότρυνε να επισκεφθεί κάποιον ειδικό. Όσον αφορά τώρα τον ειδικό που η ίδια επισκέφθηκε, σημείωσε πως αισθανόταν ότι δεν μπορούσε να κατανοήσει την κατάσταση στην οποία βρισκόταν και τα συναισθήματα που βίωνε. Η Ζωή ολοκλήρωσε τις έξι συνεδρίες που δικαιούτο μέσω του ΓεΣΥ στον εν λόγω ειδικό και στη συνέχεια αποφάσισε να ψάξει μόνη της άλλον ψυχολόγο, ο οποίος να εξειδικεύεται σε τέτοιου είδους περιστατικά. Η ίδια παραδέχεται ότι δεν ήταν εύκολο να βρει κάποιον εξειδικευμένο σε θέματα αποβολής και αυτός είναι και ουσιαστικά ο λόγος που κατάφερε να επισκεφθεί κάποιον ιδιώτη στα μέσα Σεπτεμβρίου του 2022. Τέσσερις μήνες μετά τη διακοπή της κύησης, και έξι από την ημέρα που έγινε η πρώτη διαπίστωση ότι κάτι δεν πάει καλά με το μωρό. «Χρειάζεται από την αρχή οι γυναίκες, τα ζευγάρια που αναγκάζονται να μπουν σ' αυτήν τη διαδικασία να έχουν κάποιον δίπλα τους που να μπορεί να τους καθοδηγήσει και κυρίως να τους εξηγήσει ότι όλα αυτά τα συναισθήματα που σίγουρα θα νιώσουν στην πορεία είναι απολύτως φυσιολογικά», είπε καταληκτικά η Ζωή.

Απαραίτητη η ενημέρωση

«H στήριξη και η βοήθεια για τη διαχείριση του πένθους χρειάζονται σε όλες τις γυναίκες και τα ζευγάρια που βιώνουν μια αποβολή», επισημαίνει στον «Π» η εγγεγραμμένη συμβουλευτική ψυχολόγος Άννα Λυσιώτου. Όπως σημειώνει, στήριξη θα πρέπει να παρέχεται από έμπειρους και εξειδικευμένους ψυχολόγους, αλλά είναι σημαντικό ο καθένας με τον οποίο θα έρθει σε επαφή το ζευγάρι να έχει ορισμένες βασικές γνώσεις προκειμένου να προσφέρει την κατάλληλη στήριξη. Αυτό περιλαμβάνει μαιευτήρες-γυναικολόγους, παιδιάτρους, νοσηλευτές, μαίες, βοηθούς μητρότητας, ιερείς, αλλά και τους συγγενείς και τα άτομα από το περιβάλλον του ζευγαριού. «Είναι βασικό το ζευγάρι να ενθαρρύνεται να αναγνωρίσει και να επικυρώσει τη σχέση που έχει με το μωρό του. Αυτό θα τους επιτρέψει να αποδεχτούν σταδιακά την απώλεια και να θρηνήσουν», υπογράμμισε, χαρακτηρίζοντας ζωτικής σημασίας το να δοθεί η επιλογή στους γονείς να κρατήσουν στην αγκαλιά τους το μωρό τους αν το επιθυμούν. Σε ό,τι αφορά την επούλωση του τραύματος, η κ. Λυσιώτου παραθέτει μερικά παραδείγματα ως προς το πώς μπορεί να επιτευχθεί αυτό, όπως είναι η φωτογράφιση του μωρού ή η λήψη αποτυπωμάτων, το να λούσουν μαζί οι γονείς το μωρό, να το ντύσουν και να κρατήσουν μετά τα ρούχα του ως ενθύμιο, να κρατήσουν μια τούφα από τα μαλλιά του. «Αν το ζευγάρι δεν είναι σίγουρο αν θέλει να κρατήσει αυτά τα αναμνηστικά, δίνεται η δυνατότητα να του προσφερθούν σε σφραγισμένο φάκελο ή κουτί για να τα πάρει στο σπίτι και να αποφασίσει αργότερα εάν επιθυμεί να το ανοίξει», αναφέρει η ίδια. Το ζευγάρι επιβάλλεται να ενημερωθεί για τις λεπτομέρειες τις ιατρικής διαδικασίας, με τη δρα Λυσιώτου να υποδεικνύει ότι δυστυχώς οι γιατροί επικεντρώνονται στη διαδικασία και όχι στο να εξηγήσουν στη γυναίκα ή το ζευγάρι τι πρόκειται να συμβεί. Χρειάζεται, όπως είπε, να δοθούν όλες οι απαραίτητες πληροφορίες σε ζητήματα όπως αν θα χρειαστεί η γυναίκα να βιώσει πόνους τοκετού, αν θα χρειαστεί να προκληθούν συσπάσεις ή υπάρχει η επιλογή να δοθεί χρόνος για να ξεκινήσει μόνος του ο τοκετός, αν η γυναίκα θα υποβληθεί σε απόξεση ενδομητρίου, πώς θα είναι εμφανισιακά το μωρό (κάποιες φορές το μωρό έχει σκούρο χρώμα ή έχει παραμορφωθεί), αν το μωρό είναι ακόμη ζωντανό πριν από τη διαδικασία, αν θα υπάρξει προσπάθεια για ανάνηψη του μωρού και γιατί ή γιατί όχι, αν γεννηθεί ζωντανό, αν θα παραχθεί μητρικό γάλα και ποιες είναι οι επιλογές για διαχείρισή του (π.χ. μπορεί να δοθεί φαρμακευτική αγωγή για να διακοπεί το γάλα ή μπορεί το ζευγάρι να επιλέξει να αντλήσει και να δωρίσει το γάλα). «Ήρθε κοπέλα κοντά μου την οποία δεν ενημέρωσε κανένας ότι τις επόμενες ημέρες θα κατεβάσει γάλα», ανέφερε η δρ Λυσιώτου, υπογραμμίζοντας ότι είναι απαραίτητο ο γιατρός, αν υπάρχει χρόνος, να εξηγήσει τι έπεται της διαδικασίας και αν υπάρχει η δυνατότητα και δεν πρόκειται για κάποιο έκτακτο περιστατικό να γίνεται μια συνεδρία με έναν ψυχολόγο, ειδικό στην αντιμετώπιση τέτοιων καταστάσεων. «Έστω και ένα τηλεφώνημα δέκα λεπτά μπορεί να βοηθήσει στο να γίνει η λεγόμενη επικύρωση και να βοηθηθεί το ζευγάρι ώστε να κατανοήσει ότι όσα νιώθει είναι φυσιολογικά. Αν και το ιδανικό θα ήταν να έχουν οι μαιευτικές κλινικές ψυχολόγους, εξειδικευμένους σε θέματα περιγεννητικού πένθους, υπογονιμότητας, ψυχικής υγείας κατά την εγκυμοσύνη κ.λπ.», τόνισε.

Είναι ταμπού ακόμη

Η δρ Λυσιώτου σχολίασε παράλληλα το ότι ακόμη και σήμερα είναι ταμπού το να μιλάμε για το θέμα της αποβολής. Όπως αναφέρει, αν ρωτήσουμε τη γυναίκα «τι κάνεις;» θα επαναφέρει το θλιβερό αυτό γεγονός στη μνήμη της, ένα γεγονός το οποίο, σύμφωνα με την ψυχολόγο, δεν έχει ξεχάσει, άρα θα της κάνει περισσότερο καλό να μιλήσει με κάποιον και να εξωτερικεύσει τις σκέψεις της. Σημείωσε ωστόσο ότι σχόλια του τύπου «πάλε καλά που έχετε και το άλλο το μωρό» δεν βοηθούν, καθώς δεν πονάει λιγότερο μια μάνα που αναγκάζεται να φέρει στον κόσμο ένα παιδί το οποίο είναι νεκρό ή θα γεννηθεί και θα πεθάνει εντός των επόμενων ωρών. Η ίδια μίλησε και για τις δυσκολίες που βιώνουν οι πατεράδες, οι οποίοι δύσκολα παραδέχονται ότι χρειάζονται βοήθεια. «Είναι αυτή η λανθασμένη λογική του 'οι άντρες δεν κλαίνε ποτέ' σε συνδυασμό με το ότι θεωρούν πως πρέπει να είναι δυνατοί για να στηρίξουν τη σύντροφό τους. Πώς θα το ξεπεράσεις και πώς θα βρεις τη δύναμη να σταθείς ξανά στα πόδια σου όταν δεν εξωτερικεύσεις τα συναισθήματά σου;» αναρωτήθηκε η ψυχολόγος.