Ηλικιωμένοι στο έλεος των οίκων ευγηρίας

Με το κύμα καύσωνα να χτυπά ανελέητα και την Κύπρο, τις προηγούμενες ημέρες η υφυπουργός Πρόνοιας Μαριλένα Ευαγγέλου πραγματοποίησε απροειδοποίητες επισκέψεις σε οίκους ευγηρίας για να διαπιστώσει κατά πόσον λαμβάνονται όλα τα απαραίτητα μέτρα προστασίας. Από τους ελέγχους των αρμόδιων αρχών προέκυψαν δύο καταγγελίες για οίκους ευγηρίας που δεν τηρούσαν τα απαιτούμενα πρωτόκολλα κλιματισμού εν μέσω καύσωνα. Στο μικροσκόπιο των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, πέρα από τον κλιματισμό, τέθηκαν η διατροφή αλλά και η φροντίδα που παρέχεται στις στέγες ηλικιωμένων.

Οι έλεγχοι αυτοί είναι λόγω της ζέστης. Τι γίνεται όμως τον υπόλοιπο καιρό; Ελέγχει κανένας τις συνθήκες διαβίωσης των ηλικιωμένων στους οίκους ευγηρίας; Δεν είναι λίγες οι φορές που στο παρελθόν έγιναν δημόσια καταγγελίες για άθλιες συνθήκες διαβίωσης ηλικιωμένων σε οίκους ευγηρίας. Οι έλεγχοι που διενεργούνται είναι περιορισμένοι, ενώ η συζήτηση για το νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία των γηροκομείων χρονίζει. Από το 2013 άρχισε η συζήτηση για αλλαγές στη νομοθεσία που διέπει τους οίκους ευγηρίας. Δέκα χρόνια τώρα και το πολύπαθο αυτό νομοσχέδιο βρίσκεται ακόμη υπό επεξεργασία και κανένας δεν ξέρει πότε θα οδηγηθεί ενώπιον της Βουλής ώστε να ψηφιστεί σε νόμο.

Έκθεση του 2019

Ιδιαίτερη αναφορά στην ανάγκη βελτίωσης της υφιστάμενης νομοθεσίας γίνεται σε σχετική έκθεση της επίτροπου Διοικήσεως, η οποία συντάχθηκε το 2019. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην έκθεση, διαφαίνεται πως η απουσία συγκεκριμένης πρόνοιας στον σχετικό Νόμο που να υποχρεώνει το κράτος σε ουσιαστική εποπτεία και ελέγχο, πέρα από τις τυπικές προϋποθέσεις που επιτρέπουν τη λειτουργία των στεγών σε ένα γενικό πλαίσιο, επηρεάζει καταλυτικά το επίπεδο φροντίδας των ατόμων που διαμένουν στις στέγες και χρειάζονται φροντίδα. Η παροχή φροντίδας για διασφάλιση αξιοπρεπούς διαβίωσης αποτελεί υποχρέωση του κράτους, η οποία υλοποιείται σήμερα μέσω των ιδιωτικών στεγών με την οικονομική στήριξή του (κράτους). Ως εκ τούτου, η επίτροπος έκρινε απαραίτητη την αλλαγή νομικού πλαισίου και πρακτικών οι οποίες θα βοηθήσουν στην άσκηση ουσιαστικού κρατικού ελέγχου, ειδικά σε ό,τι αφορά τους ενοίκους των στεγών οι οποίοι παρουσιάζουν ιδιάζουσες και ανομοιόμορφες ανάγκες. Όπως αναφέρεται, προτεραιότητα πρέπει να είναι μεν η κάλυψη των βασικών αναγκών, αλλά συνάμα θα πρέπει να υπάρχει και η αντίστοιχη υποχρέωση στους ιδιοκτήτες για παροχή δημιουργικής απασχόλησης και παροχή υπηρεσιών βάσει εξατομικευμένων προγραμμάτων που θα οδηγούν σε πραγματική βελτίωση των συνθηκών φροντίδας για τους ηλικιωμένους. Στον νόμο θα πρέπει να περιέχονται ρυθμίσεις που αφορούν τις διαδικασίες εισδοχής σε στέγες, σημειώνει η κ. Λοττίδη, επισημαίνοντας ότι οι ηλικιωμένοι σπάνια συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων για θέματα που τους αφορούν και ακόμα πιο σπάνια παρέχουν την ενημερωμένη συγκατάθεσή τους για οποιοδήποτε θέμα, είτε αυτό αφορά την αρχική τους εισδοχή είτε την καθημερινή ρουτίνα τους, είτε την ιατροφαρμακευτική τους περίθαλψη. Για τα πλείστα ζητήματα αποφασίζουν κυρίως οι συγγενείς, χωρίς όμως να έχουν καμία εξουσία αντιπροσώπευσης των ηλικιωμένων βάσει δικαστικής απόφασης και χωρίς να έχουν τηρηθεί οποιεσδήποτε διαδικασίες για τη διαπίστωση της ικανότητας των ηλικιωμένων να εκφράσουν ελεύθερα τη βούλησή τους.

Και ψυχικά ασθενείς

Στην έκθεση της επιτρόπου αναφέρεται ότι το ισχύον νομικό πλαίσιο δεν απαγορεύει την ταυτόχρονη διαμονή ηλικιωμένων με ψυχικά ασθενείς, με την επίτροπο όμως να τονίζει ότι η πρακτική αυτή θα πρέπει να τερματιστεί με την ταυτόχρονη δημιουργία ξεχωριστών και εξειδικευμένων δομών. Παράλληλα, επισημαίνεται ότι στον νόμο πρέπει να προνοείται επαρκές επίπεδο προσόντων για τα άτομα που εργάζονται στις στέγες και ειδικότερα για τους φροντιστές. Τα προσόντα που πρέπει να έχει ένας φροντιστής / μία φροντίστρια για να εργοδοτηθεί σε μια στέγη ηλικιωμένων και να παρέχει υπηρεσίες φροντίδας στους ενοίκους της, με βάση τον περί Στεγών Ηλικιωμένων και Αναπήρων Νόμο, δεν περιλαμβάνουν οποιαδήποτε γνώση εξειδικευμένων θεμάτων ή οποιαδήποτε εκπαίδευση σε συγκεκριμένες τεχνικές προσεγγίσεις. Το τυπικό προσόν που απαιτείται είναι η κατοχή απολυτηρίου γυμνασίου.

Τι προνοεί το νομοσχέδιο;

Το θέμα με τις συνθήκες διαβίωσης των ενοίκων οίκων ευγηρίας ανακινείται ανά τακτά χρονικά διαστήματα, κυρίως μέσα από τις καταγγελίες για κακοποίηση και κακομεταχείριση ηλικιωμένων. Τις περισσότερες φορές η συζήτηση καταλήγει στα νομοθετικά κενά που υπάρχουν, τα οποία θα ρυθμιστούν μέσω του νομοσχεδίου. Ο «Π» σε μια προσπάθεια να διαπιστωθεί τι συμβαίνει τελικά με αυτό το νομοσχέδιο, και κατά πόσον θα το δούμε να αποστέλλεται άμεσα στη Βουλή, επικοινώνησε με το Υφυπουργείο Κοινωνικής Πρόνοιας. Βασική επιδίωξη του υφυπουργείου είναι να εισαγάγει στο νομοθετικό πλαίσιο τις ασφαλιστικές δικλίδες για την ορθή λειτουργία των χώρων όπου φιλοξενούνται ηλικιωμένα άτομα ή άτομα με αναπηρίες. Ταυτόχρονα, στόχος είναι να ληφθούν όλες οι ενέργειες ώστε τα άτομα που φιλοξενούνται σε στέγες ευγηρίας να ζουν σε ασφαλές περιβάλλον και να τυγχάνουν κατάλληλης φροντίδας. Στο νομοσχέδιο προνοούνται, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:

Καθορισμός των αρμοδιοτήτων και των ευθυνών του προσώπου που διατηρεί ή διευθύνει Μονάδα Φροντίδας Ενηλίκων.

Διαδικασία υποβολής παραπόνων από τους εξυπηρετούμενους.

Χρήση κλειστού κυκλώματος παρακολούθησης για διασφάλιση της προστασίας των ενοίκων.

Απαίτηση για γνώση της ελληνικής γλώσσας από το προσωπικό των μονάδων για σκοπούς επικοινωνίας με τους ένοικους.

Απαίτηση για τακτική επιμόρφωση του προσωπικού.

Ενίσχυση της παρουσίας γιατρού και νοσηλευτών στις μονάδες.

Αγορά υπηρεσιών για δημιουργικές παρεμβάσεις προς τους ένοικους.

Αύξηση προβλεπόμενων ποινών για αδικήματα και διασαφήνιση διαδικασιών με την Αστυνομία για άμεση λήψη νομικών μέτρων.

Στόχος είναι με το εν λόγω νομοσχέδιο να δοθούν στους αρμόδιους κρατικούς φορείς τα εργαλεία για καλύτερο έλεγχο και εντατικότερη επιτήρηση των οίκων ευγηρίας, με σκοπό να δημιουργηθούν πιο υγιείς συνθήκες διαβίωσης για τα άτομα τρίτης ηλικίας. Επιπρόσθετα, εξετάζεται η εποπτεία στα υποστατικά μέσω πολυθεματικών ομάδων με συμμετοχή διαφόρων τμημάτων/υπηρεσιών. Για παράδειγμα, οι αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Υγείας θα έχουν την ευθύνη να ελέγχουν για την ιατροφαρμακευτική φροντίδα που προσφέρεται στους ηλικιωμένους στις στέγες ευγηρίας, οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας θα επιλαμβάνονται των θεμάτων που άπτονται των αρμοδιοτήτων τους, κ.ο.κ.