Στέφη Δράκου: Αλλαγή πλάνων για τις νέες Φυλακές Ανηλίκων από την υπουργό Δικαιοσύνης - Φεύγουν οι ιδιώτες φρουροί, αναλαμβάνουν οι δεσμοφύλακες

Το κονδύλι που προορίζεται για τη λειτουργία Φυλακών Ανηλίκων παραμένει δεσμευμένο στη Βουλή εδώ και έξι μήνες εξαιτίας των διαφωνιών που προέκυψαν μεταξύ βουλευτών και υπουργών Δικαιοσύνης και Οικονομικών. Δύο είναι οι βασικοί λόγοι που η πλειοψηφία των βουλευτών της Επιτροπής Οικονομικών δεν συναινεί στην αποδέσμευση του κονδυλίου των €720.000:

1 Το κέντρο κράτησης ανηλικων παραβατών, που θα λειτουργεί εκτός Κεντρικών Φυλακών, αφορά μια μόνιμη ανάγκη και υποχρέωση του κράτους έναντι της ΕΕ. Συνεπώς, αντί το κράτος να δημιουργήσει ιδιόκτητες υποδομές και να εκπαιδεύσει μόνιμο προσωπικό για τη στελέχωσή του, παραχωρεί αυτή την μόνιμη ανάγκη στον ιδιωτικό τομέα με την αγορά υπηρεσιών. Το ποσό του €1 εκατ. που υπολογίστηκε ότι θα κοστίζει στο κράτος κάθε χρόνο η λειτουργία των Φυλακών Ανηλίκων από ιδιώτες είναι προκαταρκτικό και θα αυξάνεται ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών.

2 Ακόμη και εάν γίνει αποδεκτή η θέση που πρόταξαν τα δύο υπουργεία στη Βουλή, ότι το κράτος δεν έχει στη διάθεσή του δυο και βάλε χρόνια για να δημιουργήσει ιδιόκτητες υποδομές και να εκπαιδεύσει προσωπικό για να στελεχώσει το κέντρο κράτησης ανηλίκων, για την πλειοψηφία των βουλευτών είναι αδιαπραγμάτευτο το θέμα της ασφάλειας. Διαφωνούν απόλυτα με την απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου, όπως την ασφάλεια των χώρων κράτησης και τον έλεγχο των επισκεπτών, του προσωπικού και των αντικειμένων τους αναλάβει ιδιωτικό γραφείο παροχής υπηρεσιών ασφάλειας κατόπιν διαγωνισμού. Η πλειοψηφία των βουλευτών θεωρεί ότι τα θέματα ασφάλειας θα πρέπει να παραμείνουν στο κράτος και εάν δεν μπορεί να αναλάβει αυτή την ευθύνη η Αστυνομία, τότε τη φύλαξη του κέντρου να την αναλάβουν ειδικοί αστυνομικοί.

Η νέα εισήγηση Δράκου

Λαμβάνοντας υπόψη τις ανησυχίες και επιφυλάξεις των βουλευτών, και αναγνωρίζοντας τη σοβαρότητα και τις ευαίσθητες πτυχές του θέματος, η υπουργός Δικαιοσύνης κ. Στέφη Δράκου, σε συνεννόηση με τον υπουργό Οικονομικών, αποφάσισε όπως την ευθύνη φύλαξης του χώρου και των παιδιών που θα κρατούνται σε αυτόν να αναλάβει ο κρατικός τομέας και συγκεκριμένα 12 δεσμοφύλακες. Μετά από αυτή την εξέλιξη, η κ. Δράκου ζήτησε την αποδέσμευση του κονδυλίου από τη Βουλή το συντομότερο για να μπορέσει να προχωρήσει στην προκήρυξη του διαγωνισμού για την επιλογή του ιδιώτη που θα αναλάβει να λειτουργήσει τις Φυλακές Ανηλίκων.

Σήμερα στις Κεντρικές Φυλακές κρατούνται σε ξεχωριστή πτέρυγα τρεις 18χρονοι, εκ των οποίων οι δύο καταδικάστηκαν για παράνομη διαμονή στη Δημοκρατία, και συγκεκριμένα σε ποινή φυλάκισης οκτώ μηνών και τριών μηνών αντίστοιχα, ενώ ο τρίτος είναι υπόδικος για το αδίκημα της διάρρηξης κτηρίου.

Σε Λευκωσία ή Λάρνακα η νέα δομή

Στις Φυλακές Ανηλίκων θα κρατούνται πρόσωπα ηλικίας 16 έως 21 ετών τα οποία καταδικάζονται από το Δικαστήριο Παιδιών σε ποινή φυλάκισης για αδίκημα που διέπραξαν πριν το 18ο έτος της ηλικίας τους.

H υποχρέωση της Πολιτείας να δημιουργήσει ξεχωριστό χώρο εκτός Κεντρικών Φυλακών για την κράτηση των ανήλικων παραβατών προβλέπεται στη νομοθεσία που ψήφισε η ολομέλεια της Βουλής στις 9/4/2021 και τιτλοφορείται ως «ο περί Εγκαθίδρυσης Συστήματος Ποινικής Δικαιοσύνης Φιλικής προς τα Παιδιά». Με βάση τον νόμο και το χρονοδιάγραμμα που καθόρισε η Βουλή κατά την ψήφισή του, η νέα δομή για τους ανήλικους παραβάτες θα έπρεπε να λειτουργεί από τον περασμένο Απρίλιο.

Τεχνοκρατική Επιτροπή με τη συμμετοχή ειδικών εμπειρογνωμόνων ετοίμασε τους όρους και προδιαγραφές που πρέπει να πληροί ο χώρος κράτησης των ανηλίκων, σύμφωνα με τα πρότυπα που καθορίζονται στις διεθνείς συμβάσεις, τις κατευθυντήριες γραμμές του Συμβουλίου της Ευρώπης, των Ηνωμένων Εθνών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Πρόληψης των Βασανιστηρίων, καθώς και τα έγγραφα του διαγωνισμού για τη δημιουργία του χώρου μέσω ιδιώτη αναδόχου. Ο διαγωνισμός αναμένεται να προκηρυχθεί αρχές του 2023, νοουμένου ότι η κ. Δράκου θα εξασφαλίσει τη συγκατάθεση της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής.

Όπως μας λέχθηκε αρμοδίως, το σωφρονιστικό ίδρυμα για τους ανήλικους θα λειτουργήσει, είτε στην επαρχία Λευκωσίας είτε στην επαρχία Λάρνακας, για να μπορεί να εξυπηρετεί όλες τις πόλεις. Η τελική απόφαση για το πού θα δημιουργηθεί η νέα δομή θα ληφθεί από κοινού με τον ιδιώτη που θα αναλάβει την ανέγερση και τη λειτουργία του κέντρου κράτησης ανήλικων παραβατών.

Από 10 μέχρι 25 κλίνες

Μετά από διαβουλεύσεις που έγιναν μεταξύ των Υπουργείων Οικονομικών και Δικαιοσύνης, αναφορικά με το κόστος λειτουργίας του σωφρονιστικού ιδρύματος για τους ανήλικους, αποφασίστηκε σε πρώτη φάση η προκήρυξη του διαγωνισμού να αφορά τη δημιουργία 10 κλινών με προοπτική να αυξηθεί μέχρι και στις 25 κλίνες.

Πώς θα λειτουργεί η νέα δομή

Αν εξαιρέσει κανείς την παρουσία δεσμοφυλάκων, ο χώρος κράτησης των ανηλικων παραβατών δεν θα θυμίζει σε τίποτα φυλακές, καθώς δεν θα υπάρχουν κελιά αλλά δωμάτια. Ο χώρος κράτησης θα πληροί τα ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα και θα ανταποκρίνεται στις ανάγκες της ηλικίας των ανήλικων παραβατών, με σκοπό την αναμόρφωση, θεραπεία και κοινωνική επανένταξή τους. Ψυχίατροι, ψυχολόγοι και εργοθεραπευτές θα παρακολουθούν τους ανήλικους κρατούμενους και θα τους στηρίζουν, τόσο κατά την εισδοχή όσο και κατά τη διάρκεια της κράτησής του. Εντός της δομής θα λειτουργούν και προγράμματα απεξάρτησης από τα ναρκωτικά.

Oι ανήλικοι παραβάτες θα ακολουθούν καθημερινό πρόγραμμα. Θα μπορούν να συμμετέχουν σε εκπαιδευτικές, αθλητικές, καλλιτεχνικές και ψυχαγωγικές δραστηριότητες, θα μπορούν να έχουν συχνές επαφές με την οικογένειά τους, τους φίλους τους και την ευρύτερη κοινότητα, θα έχουν δικαίωμα εκπαίδευσης, ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ψυχολογικής στήριξης κ.ά. Παιδιά που αντιμετωπίζουν πρόβλημα ουσιοεξάρτησης θα τυγχάνουν ειδικής θεραπευτικής μεταχείρισης.

Με την εξεύρεση του χώρου κράτησης των ανήλικων παραβατών, η υπουργός Δικαιοσύνης θα εκδώσει διάταγμα που θα καθορίζει ότι ο συγκεκριμένος χώρος προορίζεται για την κράτηση ανήλικων παραβατών. Παράλληλα, με το διάταγμα θα καθορίζονται οι κανονισμοί λειτουργίας της νέας δομής, τα μέτρα που θα πρέπει να λαμβάνονται για την προστασία των παιδιών και για τη διασφάλιση της συνέχισης της εκπαίδευσης ή επαγγελματικής κατάρτισής τους κατά τη διάρκεια του περιορισμού, καθώς και των δικαιωμάτων τους και της υποχρέωσης συμμόρφωσή τους με τους κανονισμούς.

Μόνο άνω των 14 χρόνων

Βασικός κανόνας των νέων ρυθμίσεων είναι ότι η ποινική δίωξη και η κράτηση ανηλίκων μέχρι και την ηλικία των 21 ετών θα συνιστά το έσχατο μέτρο, το οποίο θα επιβάλλεται μόνο εφόσον οποιαδήποτε άλλα μέτρα έχουν δοκιμαστεί και αποτύχει. Παιδιά ηλικίας κάτω των 14 ετών δεν υπέχουν ποινικής ευθύνης, ενώ, σε κάθε περίπτωση, ο καταλογισμός αξιόποινης πράξης σε παιδιά ηλικίας άνω των 14 ετών θα εξαρτάται από την ηλικία και τον βαθμό ωριμότητας και ανάπτυξής τους.

Ειδικότερα, σε περίπτωση που στοιχειοθετείται ποινικό αδίκημα εναντίον ανήλικου, ο φάκελος της υπόθεσης αποστέλλεται στη Νομική Υπηρεσία. Ο γενικός εισαγγελέας μπορεί να αναστείλει την ποινική δίωξη του παιδιού και να το παραπέμψει σε πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης. Ο στόχος είναι διπλός: Αφενός, να βοηθηθεί το παιδί να αντιληφθεί τις συνέπειες του αδικήματος που διέπραξε και να αποδεχθεί την ευθύνη του, ώστε να μην διαπράξει στο μέλλον οποιοδήποτε άλλο ποινικό αδίκημα, και αφετέρου, να αποφευχθεί η προσαγωγή του για το αδίκημα που διέπραξε ενώπιον δικαστηρίου.

Οι επιμελητές και οι ποινές στους ανήλικους παραβάτες

Η νέα νομοθεσία που εφαρμόζεται μερικώς από πέρυσι προβλέπει τη δημιουργία του θεσμού του επιμελητή που θα ενεργεί ως σύνδεσμος της Αστυνομίας με άλλες δημόσιες αρχές ή και τους ασκούντες τη γονική μέριμνα. Ο επιμελητής θα διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στο στάδιο της σύλληψης του παιδιού, της ανάκρισης και στο πρόγραμμα αποδικαστικοποίησης.

Τα παιδιά που παραπέμπονται ενώπιον της δικαιοσύνης δικάζονται από τα Δικαστήρια Ανηλίκων. Συγκεκριμένα, προβλέπεται στον νόμο όπως σε κάθε επαρχία συγκροτείται ένα Δικαστήριο Ανηλίκων, οι δε δίκες θα πρέπει να είναι σύντομες και να πραγματοποιούνται κεκλεισμένων των θυρών. Σε περίπτωση που το Δικαστήριο Ανηλίκων, μετά από ακρόαση της υπόθεσης, κρίνει το παιδί ως ένοχο αδικήματος, δύναται, είτε να το επιπλήξει και να το απαλλάξει από οποιοδήποτε άλλο μέτρο, είτε να του επιβάλει μία ή περισσότερες από τις πιο κάτω ποινές - κυρώσεις:

*Απαλλαγή ή απαλλαγή υπό όρους.

*Επιβολή προστίμου ή και επιβολή καταβολής των εξόδων ή και αποζημίωσης στο θύμα από το παιδί.

*Διάταγμα με το οποίο να υποχρεώνει τον γονέα ή κηδεμόνα να καταβάλει αποζημίωση στο θύμα του παιδιού.

*Διάταγμα γονικής επιτήρησης.

*Διάταγμα επιβολής κοινοτικής επιτήρησης. Το δικαστήριο δύναται να εκδίδει διάταγμα κοινοτικής εργασίας σε σχέση με παιδί που κρίθηκε ένοχο διάπραξης αδικήματος ηλικίας από 16 μέχρι 18 ετών. Το διάταγμα κοινοτικής εργασίας θα καθορίζει αριθμό ωρών εργασίας εβδομαδιαίως που το παιδί θα έχει υποχρέωση να παρέχει σε κοινοτικά προγράμματα, είτε χωρίς είτε με μερική αμοιβή, κατά την κρίση του δικαστηρίου.

*Διάταγμα κράτησης σε Φυλακές Ανηλίκων. Σε κάθε περίπτωση, η επιβολή κράτησης σε χώρο κράτησης παιδιών απαγορεύεται διά νόμου σε σχέση με παιδιά που δεν έχουν συμπληρώσει την ηλικία των 16 ετών κατά την έκδοση της απόφασης του δικαστηρίου και θα αποτελεί την έσχατη ποινή, η οποία θα μπορεί να επιβληθεί από το δικαστήριο μόνο σε περίπτωση που έχουν δοκιμαστεί άλλες εναλλακτικές ποινές.

*Διάταγμα παρακολούθησης με ηλεκτρονικό βραχιόλι. Σε αυτή την περίπτωση, το παιδί θα βρίσκεται στην οικία του υπό περιορισμό.

*Το δικαστήριο δύναται όπως, σε περίπτωση που το παιδί είναι χρήστης ναρκωτικών ουσιών, να διατάξει την εισαγωγή του σε κέντρο αποτοξίνωσης και να θέσει οποιουσδήποτε όρους αφορούν τέτοια εισαγωγή ή και παραμονή στο εν λόγω κέντρο αποτοξίνωσης, το οποίο μπορεί να είναι και κλειστού τύπου.