Σήμερα γράφουν όπως συντυχάννουν οι Διονύσης Διονυσίου, Κατερίνα Γεννάρη και Σούλα Χατζηκυριάκου

Η στετέ μου τζιαι το σεντούτζιν με τις λέξεις

Του Διονύση Διονυσίου*

Η στετέ μου η Ελένη ήταν για μένα η πρώτη δασκάλα της Κυπριακής αν τζιαι στην αρκήν επερίπαιζα την γιατί την εθεωρούσα νακκουρίν χωρκάτισσαν. Έμαθεν μου τα πρώτα τσιαττιστά. Ήταν μεγάλη κουριόζα. Άρεσκεν της να περιπαίζει πολλά τους πασσείες, δηλαδή τον παππού μου:

«Τα μακαρούνια που λαλούν

Τρώσιν τα με την πρότσαν

‘Εσιει τζιαι έναν γάρον αξαθκιάν

Που μοιάζει σου στην κόξαν»

Η στετέ μου βασικά ήταν έναν σεντούτζιν γεμάτο λέξεις. Έκαμα πολλύν γέλιο την πρώτη φορά που όντας μιτσής εξεκίνησα να πάω σχολείο τζιαι τζιείνη εβούρα με η φτωσιή που πίσω, μες στην παρατζιελλιάν: «Γιε μου φόρα το παρτεσίν σου διότι εν' κρυότη». Το παρτεσίν για τη γιαγιά μου ήταν το παλτό. Εγέλασα πολλά για την χωρκαδκιάν που άκουσα. Εγελούσα αλπως ως την πρώτη Λυκείου όταν αρκέψαμεν γαλλικά τζιαι άκουσα την μαντάμ να δκιαβάζει που το βιβλίον: «M. Stoner avait in pardessus et un livre». Δηλαδή, αυτός ο κ. Στονέρ εβάσταν έναν παλτό και ένα βιβλίο.

Έμεινα σύξυλος. Ου κύριε ελέησον. Η γιαγιά μου ήταν και γαλλομαθής. Φτάνουμε που την Πιτσιλιάν, που έναν χωρκόν της λεγόμενης Μεγάλης Κουμανταρίας, που για γρόνους πολλούς ήταν κάτω που τον βούρτουλλαν των Ναϊτών Ιππότων. Η στετέ μου εμίλαν μου γαλλικά αλλά εν το έξερεν. Για παράδειγμα, όταν εμαείρευκεν όρνιθα έθελεν πάντα να μου διά την ζάμπαν, αλλά δεν μου άρεσκεν. Ελάλεν μου επίσης, όταν επηγαίναμεν στο Παντοπουλείον, «κάτσε τζιαμαί στο σιμιντίριν τζιαι περίμενε». Δεν είμαι σίουρος αν οι συγγενείς μου ήταν κανέναν μεσαιωνικόν απότοκον κανενός καβλάντη Ιππότη που είχε τζιείνο το δικαίωμα «της πρώτης νυκτός». Τα μάθκια της πάντως ήταν ουρανιά σαν τον γιαλό.

Το σίουρον είναι ότι άρκεψα να πεϊντίζω παραπάνω τη γιαγιά μου που τότες τζιαι κυρίως να ακούω ίντα που λαλεί. Όταν μου έσυρε για παράδειγμα τη λέξη μπόλια, εν εγέλασα. Εγύρεψα τζιαι έμαθα ότι έτσι λαλούν την νιψομαντηλιάν στα ιταλικά. Στην Κύπρο, μετά τους Φράγκους εκατεβήκαν μας οι Βενετοί, ύστερα τζιείνα τα χτιτζιά οι Γενουάτες, τζιαι ακόμα καμπόσοι γραμματιζούμενοι Καλάμαροι, που εκάθουνταν στα Εφτάνησα τζιαι είχαν στη γλώσσα τους δανεικά καμπόσα ιταλικά.

Αγάπουν την γιαγιά γιατί εκτός που μια γλωσσική αποθήκη λέξεων που τη γαλλική τζιαι την ιταλική, ήταν τζιαι γλωσσοπλάστης. Την πρώτη φορά που την έβαλα μες στο αυτοκίνητο να την πάρω έναν γυρό, εζήτησε μου να μεν βουρώ τζιαι να θωρώ μπροστά μου. «Πρόσεχε γιε μου, πάτα στόπερ πας στον κλώτσο. Πού πάεις να μας καταϊσιέψεις». Ο κλώτσος ήταν η στροφή. Την έφερα πίσω μες στο παράπονο. Εν εξιναμπαίνω μες στο αυτοκίνητό σου. Έκαμες με, με το τζανίν. Για να την ηρεμήσω εζήτησα της να μου τραουδήσει το αγαπημένον της τραούδιν:

«‘Εμπαινα τζιαι κατέβαινα του Αη Γιωρκού τη Σκάλα

μαυρόπουλλον εσσιάστηκα»

Ακόμα κάθε Κυριακήν που μπαίνω μες στο αυτοκίνητο να πάω Λεμεσόν ακούω την.

*Ο Διονύσης Διονυσίου είναι δημοσιογράφος, δ/ντής του Πολίτη.

Έσιει κάτι παιθκιά

Της Κατερίνας Γεννάρη*

Έσιει κάτι μιτσιούς… μεν γυρέψεις πολλά μακρυά. Εν' δαμαί κοντά. Μες στο κέντρον της Χώρας. Κάτι παιθκιά που διούν την ψυσιή τους, όι μόνον επειδή αρέσκει τους η μάππα, η τέγνη, η μουσικήν ή το θέατρον… έσιει κάτι παιθκιά που διούν την καρκιάν τους γιατί αγαπούν που τ’ αλήθκεια τον τόπον τους. Τζιαι τούτον ένεν έναν παραμύθιν όπως τούτα που ακούμεν πολλά τον τελευταίον τζιαιρόν. Τζιαι σίουρα τούτο που γράφω δαμαί έννεν φουμισιαρκά! Τούτα τα παιθκιά, που λαλείτε, εβρέθουνταν κάθε τόσον, τζιαι επαίζαν καλαθκιές, λλίον για το χάζιν, λλίον για χαλάρωσην, άτε τζιαι για να αθλούνται νακκουρίν. Αρέσκαν τους τούτες οι καλαθκιές. Έτσι για αλλαγή παρά το φούρπο τζιαι τες πατσαρκές...

Μιαν ημέραν σαν επαίζασιν τζιαι εποστομώσαν που τες καλαθκιές τζιαι τα τρίποντα, εκάτσαν τζιαι εσκεφτήκασιν να οργανώσουν μιαν κατάστασην. Όι όμως μαφίες τζιαι έτσι ιστορίες που έχουν στάμπαν. «This is Cyprus» ιμίσh. Τούτα τα κοπελούθκια χωρίς πολλύν σκέψην είπαν «να παίξουμεν ρε κουμπάρε, τζιαι για το χάζιν, μα τζιαι για να μαζέψουμεν τζιαι λλίους παράες. Να βοηθήσουμεν τζιαι εμείς σιόρ όπως μπορούμεν να δώκουμεν λλία «μοναδικά χαμόγελα» σε κάτι μιτσικουρούθκια».

Το λοιπόν, σε τζιείνον το Γραμμικόν του Καϊμακλίου εσυνάχτηκαν όι μόνον οι πελλοί οι νομάτοι οι γειτόνοι τζιαι οι Καϊμακλιώτες αλλά τζιαι άλλοι που ακούσασιν για τούτη τη γιορτή τζιαι ήρτασιν. Εκάμασιν ομάδες τζιαι εβουρήσασιν να σιουττάρουν όι επειδή εν' καλοί παίκτες, όι σιορ, επειδή εν' καλοί αθρώποι! Ήρτασιν με τα φαγιά τους, τα ποτά τους τζιαι εφέραν τζιαι φίλους που εν ήτουν που την γειτονιά, αμά καλοί αθρώποι τζιαι έτσι χωρίς πολλά πολλά τζιαι σίουρα χωρίς παξίσια τζιαι παραμύθκια, εστήσαν έναν ζιαφέττιν μες στην γειτονιάν.

Τούτα τα παιθκιά που διούν την ψυσιήν τους χωρίς να ζητήσουν ούτε γρόσιν, εν' παιθκιά γέννημαν θρέμμαν Καϊμακλιώτες τζιαι φίλοι! Αγάπη τζιαι αναπαή μες τούτην ούλλη τη μαυρίλα. Μια πινελιά αστραφτερή μες τούντη μαυρισούρα.

Μπράβο σας ρε παιθκιά τζιαι να πηαίνετε έτσι όπως αρκέψατε τζιαι τούτη η ιστορίαν εν' που τες όμορφες που είδα. «Από έσιει γείτον έσιει οσσιόν, τζι’ απ’ έσιει οσσιόν τζιοιμάται». Τούτη εν' η δική μου Κύπρος σιόρ!

Σημείωση: Εγιώ εν είμαι Καϊμακλιώτισσα για να ’μαστεν τζιαι ξηημένοι.

*Η Κατερίνα Γεννάρη είναι Σύμβουλος Επικοινωνίας.

________________________________________________________

Ψυσιή μου

Της Σούλλας Χατζηκυριάκου*

H Ντοούζ Ντεριά είναι μια νεαρή γυναίκα που έχει την Κύπρο, ολόκληρη την Κύπρο, στην ψυσιή της. Είναι ψευτοβουλεύτρια, όπως λαλούμε, αλλά εβκήκε στα έδρανα της «Βουλής» τζιαι κατακεραύνωσε τον Ερτογάν. Χωρίς φόβο τζιαι πάθος. Τόλμησε να του πει ότι η Τουρκία έσιει μέγαρα, ότι θα κτίσει ένα «κουλλά» στην Κύπρο, όπως είπε, αλλά δεν έσιει κοινωνικό κράτος. Ότι βρίσκει οχτρούς τωρά που κοντέφκουν οι εκλογές, όπως την Κύπρο τζιαι την Ελλάδα, για να συνάξει ψήφους τζιαι να βκει τζιαι πάλε Πρόεδρος. Κατηγορίες δημόσια δέχεται πολλές ο Ερντογάν στο εσσωτερικό και στο εξωτερικό. Άλλο όμως να τον κατηγορεί μια Τουρκοκύπρια, γυναίκα, και μάλιστα από την λεγόμενη Βουλή. Πότε απόκτησαν οι Τουρκοκύπριοι δικαιώματα τζιαι φακκούν της Τουρκίας που πάνω; Θεωρεί ότι είναι δεύτερης κατηγορίας πολίτες. Να του ζητά μια Τουρκοκύπρια να λογοδοτήσει κοτζιάμ Προέδρος; Ας κατηγορούν τον Τατάρ όσο θέλουν. Όχι όμως τον Big Boss.

Έτσι άρκεψε μια εκστρατεία λάσπης και εκφοβισμού εναντίον τής Ντοούζ τζιαι στο βορρά τζιαι στον περίγυρο του Ερντογάν. Τες δηλώσεις της, υπολογίζεται ότι είδαν τουλάχιστον δέκα εκατομμύρια θεατές στην Τουρκία από ιδιωτικά κανάλια. Όμως η Ντοούζ τολμά, γιατί καταλαβαίνει ότι η αντίσταση μέσα στη «Βουλή» ενοχλεί. Κάμνει τους τζιαι θυμώννουν τζιαι αντιδρούν.

Πριν μερικά χρόνια η Ντοούζ πάλι μας εξέπληξε. Μίλησε στη λεγόμενη Βουλή για τους βιασμούς που διέπραξε ο στρατός του Αττίλα σε βάρος Ελληνοκύπριων γυναικών. Τζιαι έγινε ο χαμός. Αυτή ήταν μια θετική εξέλιξη. Υπάρχουν όμως και άλλες κινήσεις που πρέπει να μας ανησυχούν, όσοι ανησυχούν βέβαια. Πρόκειται για τον διορισμό νέου «πρέσβη» στα κατεχόμενα, τον Μετίν Φεϊζίογλου, ο οποίος έννεν καν διπλωμάτης. Εν’ ο τέως πρόεδρος των δικηγορικών συλλόγων της Τουρκίας τζιαι πριν οκτώ μήνες, οι δικηγόροι, που είναι στην πλειοψηφία τους δημοκρατικοί, τον εκδιώξαν που τη θέση του. Αρχικά ήταν εναντίον του Ερντογάν, άλλαξεν όμως στρατόπεδο, έγινε φίλος με τον Τούρκο Πρόεδρο, τζιαι έρχεται στο βορρά για να «εκσυγχρονίσει», τάχα μου, την Νομική Υπηρεσία. Στο βορρά δεν υπάρχει Υπουργείο Δικαιοσύνης και οι δικαστές και δικηγόροι νοιώθουν πιο ανεξάρτητοι από την Τουρκία. Τα πράγματα σε αυτό τον τομέα είναι όπως τα άφησαν οι Άγγλοι το ’60. Τώρα θα τους κάμει τζιαι Υπουργείο για μεγαλύτερο έλεγχο. Ένα ακόμη βήμα, ίσως, πριν τα δύο κράτη ή την προσάρτηση.

Όμως ο Φεϊζίογλου έχει ακόμα ένα στόχο φοϊτσιάρικο. Να ανοίξει την Αμμόχωστο. Ο παππούς του ήταν Υπουργός του Ετζιεβίτ το 1974 τζιαι ξέρει καλά το Κυπριακό. Αυτό που λαλεί συνεχώς είναι πως, η βόρεια Κύπρος εν’ τούρτζικη τζιαι έτσι θα μείνει. Έσιει ειδικό ενδιαφέρον για τα Βαρώσια και ήδη ως Προέδρος των Δικηγόρων οργάνωσε πολλά σεμινάρια για την πόλη στην περίκλειστη περιοχή. Χωρίς καν να πάρει άδεια ούτε από τον Ακκιτζί ούτε από τον Τατάρ. Ενεργούσε ως «ιδιοκτήτης» της Αμμοχώστου.

Δύσκολες καταστάσεις. Η Ντοούζ, τζιαι άλλοι Τουρκοκύπριοι σαν αυτήν, όμως, το παλεύκουν. Πιστεύουν ακόμα πως η Κύπρος είναι μία τζιαι δεν κόβεται στα δύο. Μπορείς να μοιράσεις την ψυσιή σου;

* Η Σούλλα Χατζιηκυριάκου είναι μέλος του ΔΣ ΙΜΜΕ και μέλος του ΔΣ ΟΠΕΚ.