Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο: Σε εκκρεμότητα 19.500 αιτήσεις ασύλου

H διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αφορά μια αδιάκοπη προσπάθεια με στόχο την προστασία του κάθε ανθρώπου από οποιαδήποτε πράξη που μπορεί να θέσει τη ζωή, την υπόσταση και την ανάπτυξή του σε κίνδυνο.

Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Κύπρος στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των μεταναστών/προσφύγων διογκώνονται. Η αντιπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Katja Saha μιλώντας στον «Π» επικεντρώνεται σε σημεία προβληματισμού και υπογραμμίζει την ανάγκη επανασχεδιασμού του συστήματος ασύλου.

Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, σε ποια σημεία θα επικεντρωνόσασταν που άπτονται της δράσης της Ύπατης Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο;
Στην Κύπρο η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες συνεργάζεται με την κυβέρνηση, η οποία είναι υπεύθυνη για την προστασία των προσφύγων και των αιτητών ασύλου, προς ένα σύστημα που θα πληροί τα διεθνή πρότυπα, αναγνωρίζοντας ταυτόχρονα τις τρέχουσες προκλήσεις. Οι αυξημένες αφίξεις και αιτήσεις ασύλου κατά τα τελευταία χρόνια έχουν αναδείξει την ανάγκη επανασχεδιασμού του συστήματος ασύλου. Η Ύπατη Αρμοστεία εκτιμά τις πρόσφατες προσπάθειες της κυβέρνησης για βελτίωση των συνθηκών υποδοχής και επίσπευση των διαδικασιών εξέτασης των αιτήσεων ασύλου. Οι αιτητές ασύλου, ωστόσο, εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις όσον αφορά την υποδοχή τους τόσο κατά τις πρώτες μέρες από την άφιξή τους όσο και όταν θα μεταβούν στην κοινότητα, όπως πρόσβαση σε προσιτή στέγαση, απασχόληση και σε προγράμματα για την εκμάθηση της γλώσσας και επαγγελματικής κατάρτισης. Επιπλέον, από την έναρξη της πανδημίας έχουμε παρατηρήσει ανησυχητικές τάσεις σχετικά με τις υποχρεώσεις της Κύπρου να επιτρέψει σε αιτητές ασύλου πρόσβαση στην επικράτεια και σε διαδικασίες ασύλου.

Έχει διαφοροποιηθεί ο αριθμός των αιτητών ασύλου τον τελευταίο χρόνο; Από ποιες χώρες έχουμε τις περισσότερες αφίξεις;
Οι αιτήσεις ασύλου το 2020 από τον Ιανουάριο έως τον Σεπτέμβριο μειώθηκαν κυρίως λόγω των περιορισμών για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Ωστόσο, η Κύπρος εξακολουθεί να είναι η πρώτη χώρα, κατ’ αναλογία πληθυσμού, υποδοχής αιτητών ασύλου στην ΕΕ. Κύριες χώρες καταγωγής των αιτητών ασύλου το 2020 είναι η Συρία, η Ινδία, το Μπανγκλαντές, το Καμερούν, το Πακιστάν, το Νεπάλ, το Ιράν, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Νιγηρία και η Αίγυπτος.

Ποια προβλήματα προκύπτουν στην όλη διαδικασία και πόσες αιτήσεις είναι σε εκκρεμότητα;
Το σύστημα ασύλου δεν σχεδιάστηκε κατά τρόπο που να μπορεί να εξετάζει μεγάλο αριθμό αιτήσεων, με αποτέλεσμα όλες οι αιτήσεις διεθνούς προστασίας να αντιμετωπίζονται με τον ίδιο τρόπο, ανεξαρτήτως του εάν υποβλήθηκαν από ιδιαίτερα ευάλωτα άτομα, όπως ασυνόδευτοι ανήλικοι ή θύματα βασανιστηρίων ή από οικονομικούς μετανάστες που δεν κινδυνεύουν στις χώρες καταγωγής τους. Είναι κυρίως αυτή η απουσία εξειδικευμένων και ταχύρρυθμων διαδικασιών που έχει οδηγήσει στη συσσώρευση περίπου 19.500 εκκρεμουσών αιτήσεων. Η Ύπατη Αρμοστεία είναι έτοιμη να βοηθήσει την κυβέρνηση να αντιμετωπίσει και την πρόκληση της δημιουργίας ενός μηχανισμού πρώτου ελέγχου ώστε να γίνεται ο διαχωρισμός των αιτήσεων αμέσως μετά την άφιξη.

Μπορεί η Κύπρος να δεχθεί αυξημένες ροές μεταναστών / προσφύγων;
Ένα αποτελεσματικό σύστημα ασύλου το οποίο θα απορρίπτει γρήγορα αιτήσεις ασύλου ατόμων που δεν χρειάζονται διεθνή προστασία είναι υψίστης σημασίας για τη διαχείριση αυτών των μεικτών ροών προσφύγων και μεταναστών. Απαιτείται μια ολιστική διαχείριση του μεταναστευτικού - προσφυγικού ώστε και οι μετανάστες να μην καταφεύγουν στο σύστημα ασύλου λόγω απουσίας άλλων οδών νόμιμης μετανάστευσης.

Είναι εφικτό να κερδηθεί το στοίχημα της ένταξης;
Αν δεν γίνει αντιληπτό ότι οι πρόσφυγες είναι προς όφελος της κοινωνίας όταν ενσωματώνονται, αν θεωρούνται βάρος, τότε τα προγράμματα ένταξης πιθανότατα θα αποτύχουν. Χωρίς μια μακροπρόθεσμη προοπτική που να επιτρέπει στους πρόσφυγες να ζήσουν ως ισότιμοι πολίτες στην Κύπρο, οι προσπάθειες ένταξης θα περιοριστούν σε βραχυπρόθεσμα σχέδια επιβίωσης. Η οικογενειακή επανένωση αποτελεί βασικό στοιχείο από αυτήν την άποψη - δεν είναι ρεαλιστικό να υποθέσουμε ότι οι πρόσφυγες θα ενταχθούν στην Κύπρο εάν τα στενά μέλη της οικογένειάς τους βρίσκονται σε άλλες χώρες. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες επαινεί τη συλλογική προσπάθεια που έγινε για τη δημιουργία ενός Εθνικού Σχεδίου Ένταξης, το οποίο αναμένεται να εφαρμοστεί στις αρχές του 2021. Ελπίζω, επίσης, ότι το δεύτερο ετήσιο συνέδριο για την ένταξη που οργάνωσε η Ύπατη Αρμοστεία την περασμένη εβδομάδα θα συμβάλει στη συζήτηση για την ένταξη των προσφύγων στην Κύπρο.

Ποια δεδομένα έχουμε μέχρι στιγμής όσον αφορά τα ασυνόδευτα παιδιά;
Τα τελευταία πέντε χρόνια σημειώθηκε αύξηση του αριθμού των ασυνόδευτων παιδιών που έφτασαν στην Κύπρο και ζήτησαν άσυλο. Περίπου 220 ασυνόδευτα / χωρισμένα παιδιά υπέβαλαν αίτηση ασύλου στην Κύπρο το 2016, 565 το 2019 και 362 έως τα τέλη Σεπτεμβρίου του 2020. Ενώ οι υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας παρέχουν γενικότερα την κάλυψη των βασικών αναγκών των ασυνόδευτων παιδιών -στέγαση, ιατρική περίθαλψη και εκπαίδευση- καθώς και του δικαιώματός τους για άσυλο, τα παιδιά παραμένουν αποκομμένα από τη ζωή στην Κύπρο και αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες και κινδύνους εκμετάλλευσης όταν ενηλικιωθούν και θα πρέπει να φύγουν από τις στέγες όπου ορισμένα φιλοξενούνται.

Κέντρα φιλοξενίας Πουρνάρα και Κοφίνου - Ασφυκτιούν και πιέζονται

Η πανδημία, επεσήμανε η αντιπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Katja Saha, δημιούργησε πρόσθετες προκλήσεις στην ομαλή λειτουργία των κέντρων φιλοξενίας. Το πρώτο κέντρο υποδοχής, στην Πουρνάρα, ανέφερε, το οποίο λειτουργεί σήμερα ως κλειστό κέντρο λόγω πανδημίας, είναι υπερπλήρες με περισσότερα από 900 άτομα, τα 2/3 εκ των οποίων διαμένουν στις περιοχές καραντίνας και τα υπόλοιπα στον κεντρικό χώρο. Αυτό, εξήγησε, μεσούσης της πανδημίας, έχει δημιουργήσει πρόσθετες πιέσεις για τις συνθήκες υγιεινής στο Κέντρο ενώ ελλοχεύουν κίνδυνοι για την προστασία ιδιαίτερα ευάλωτων ομάδων, ειδικά στα τμήματα καραντίνας, όπου τα ασυνόδευτα παιδιά και οι μονήρεις γυναίκες διαμένουν στους ίδιους χώρους με άνδρες χωρίς τον αναγκαίο διαχωρισμό.

Ως πρώτο κέντρο υποδοχής, σημείωσε η κ. Κaja, χωρητικότητας περίπου 300 ατόμων, η διαμονή στο κέντρο Πουρνάρα θα πρέπει να περιορίζεται για τις πρώτες ημέρες μέχρι να γίνει η καταγραφή των αιτητών ασύλου και οι απαραίτητοι ιατρικοί έλεγχοι. Η έλλειψη στέγασης, επεσήμανε, εκτός κέντρων είχε ήδη δημιουργήσει καθυστερήσεις στην έξοδο από το κέντρο, ενώ τώρα λόγω της πανδημίας δεν επιτρέπεται η έξοδός τους έστω κι αν έχουν ολοκληρώσει την καραντίνα κι έχουν εντοπίσει κατάλυμα. Παράλληλα, έκανε λόγο για βελτίωση των συνθηκών στο κέντρο υποδοχής των αιτητών ασύλου στην Κοφίνου τα τελευταία δύο χρόνια. Η βασική πρόκληση που απέμενε, τόνισε, ήταν η ομαλή μετάβαση των προσφύγων από το κέντρο στην κοινότητα. Εξαιτίας όμως του υπερπληθυσμού στην Πουρνάρα, ανέφερε, το κέντρο Κοφίνου χρησιμοποιείται πλέον για να φιλοξενήσει νεοαφιχθέντες αιτούντες άσυλο, θέτοντας επιπρόσθετες πιέσεις στο ήδη πλήρες κέντρο.



Η αντιπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο Katja Saha.