Ποιο είναι το ιατρικό προφίλ των Κυπρίων;

Καλή είναι η κατάσταση της υγείας των Κυπρίων. Το προσδόκιμο ζωής στον τόπο μας είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ, ενώ οι δείκτες θνησιμότητας για συχνές αιτίες θανάτου, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα και ορισμένες μορφές καρκίνου, είναι κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ. Ως λαός έχουμε όμως και τα «κακά» μας. Καπνίζουμε σαν φουγάρα και πίνουμε κατά μέσο όρο εννέα λίτρα αλκοόλ τον χρόνο – ένα λίτρο λιγότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ. Τα δε ποσοστά παχυσαρκίας κτυπούν κόκκινο. Τα πιο πάνω στοιχεία προέρχονται από την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής «Το προφίλ της υγείας των Κυπρίων» για το έτος 2017. Η έκθεση της Επιτροπής κυκλοφόρησε πρόσφατα και σε αυτήν περιλαμβάνονται πολύ ενδιαφέροντα δεδομένα και στοιχεία: από τις πιο συχνές ασθένειες μέχρι την κατανομή των επαγγελματιών υγείας και της ιατρικής τεχνολογίας μεταξύ του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, χάρη στη συνολική επιμήκυνση του προσδόκιμου ζωής, τις τελευταίες δεκαετίες η Κύπρος διατηρήθηκε μεταξύ των χωρών της ΕΕ με τις υψηλότερες επιδόσεις. Το 2015 το προσδόκιμο ζωής κατά γέννηση ήταν 81,8 έτη, ποσοστό υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (80,6 έτη) και το έβδομο υψηλότερο στο σύνολο των χωρών της ΕΕ. Το δε προσδόκιμο ζωής στην ηλικία των 65 ετών έχει βελτιωθεί σχεδόν κατά δύο έτη από το 2000. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το υψηλό προσδόκιμο ζωής στην Κύπρο αποδίδεται κατά κύριο λόγο στη μείωση της θνησιμότητας λόγω καρδιαγγειακών νοσημάτων, συμπεριλαμβανομένων των καρδιοπαθειών και των εγκεφαλικών επεισοδίων. Παρά τη βελτίωση αυτή, τα καρδιαγγειακά νοσήματα παραμένουν η πρώτη αιτία θανάτου στις γυναίκες (τέσσερις στους δέκα περίπου θανάτους) και στους άνδρες (34%). Η θνησιμότητα λόγω καρκίνου είναι η δεύτερη αιτία θανάτου, καθώς το 2014 ευθυνόταν για το 19% των θανάτων στις γυναίκες και για το 27% στους άνδρες, αν και ο δείκτης θνησιμότητας κατά ηλικία λόγω καρκίνου παραμένει ο χαμηλότερος στην ΕΕ. Οι Κύπριοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία (80%) αναφέρουν ότι η κατάσταση της υγείας τους είναι καλή, ποσοστό πολύ υψηλότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ (67%). Υπάρχει ωστόσο ένα αξιοσημείωτο στοιχείο σε αυτό το θέμα. Η εισοδηματική τάξη φαίνεται πως διαδραματίζει σημαντικό ρόλο, αφού όσο πιο υψηλά ήταν τα εισοδήματα των ατόμων, τόσο πιο μεγάλη ήταν η ικανοποίησή τους για την κατάσταση της υγείας τους. Εξίσου ενδιαφέρον είναι το πόρισμα της έκθεσης ότι το ένα τέταρτο σχεδόν (24%) του συνολικού φορτίου νοσηρότητας (σε σταθμισμένα λόγω αναπηρίας έτη ζωής) μπορεί να αποδοθεί σε παράγοντες κινδύνου που συνδέονται με τη συμπεριφορά, κυρίως το κάπνισμα, την κακή διατροφή και την απουσία σωματικής άσκησης από τη ζωή μας.

Μεγάλη απειλή ο διαβήτης

Τα ενδοκρινολογικά και μεταβολικά νοσήματα, συμπεριλαμβανομένου του διαβήτη, αποτελούν μια άλλη αιτία θανάτου καθώς αντιπροσωπεύουν το 9% των θανάτων στις γυναίκες και το 8% στους άνδρες, ποσοστά πολύ υψηλότερα συγκριτικά με την πλειονότητα των υπόλοιπων χωρών της ΕΕ. Ο δείκτης θνησιμότητας λόγω διαβήτη είναι ο υψηλότερος στην ΕΕ. Οι δε παθήσεις του νευρικού συστήματος (συμπεριλαμβανομένης της άνοιας) αποτελούν επίσης σημαντική αιτία θανάτου με αυξητική τάση, καθώς αντιπροσωπεύουν το 6% στις γυναίκες και το 3% στους άνδρες. Κατά την προηγούμενη δεκαετία σημειώθηκε σημαντική αύξηση στον αριθμό των θανάτων λόγω διαβήτη, ο οποίος ευθυνόταν για το 7% των θανάτων το 2014. Ο αριθμός των θανάτων λόγω της νόσου Αλτσχάιμερ και άλλων μορφών άνοιας έχει σχεδόν τριπλασιαστεί από το 2000, στοιχείο που αποτυπώνει τη γήρανση του πληθυσμού, τη βελτίωση των διαγνώσεων, την έλλειψη αποτελεσματικών θεραπειών καθώς και την ακριβέστερη κωδικοποίηση. Ο καρκίνος του πνεύμονα παραμένει η πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο, ενώ ο καρκίνος του παχέος εντέρου και ο καρκίνος του μαστού αποτελούν τη δεύτερη και τρίτη αντίστοιχα πιο συχνή αιτία θνησιμότητας από καρκίνο, αν και αντιπροσωπεύουν μικρό μόνο ποσοστό των συνολικών θανάτων. Στην έκθεση καταγράφονται και τα στοιχεία της έρευνας EHIS, σύμφωνα με τα οποία περισσότερο από το 90% των ατόμων ηλικίας 50-74 ετών στην Κύπρο δεν έχει υποβληθεί ποτέ σε προσυμπτωματικό έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου. Το ποσοστό αυτό είναι πολύ υψηλότερο σε σχέση με πολλά άλλα κράτη μέλη της ΕΕ.

Κακές συνήθειες

Σε ό,τι αφορά το κάπνισμα, τα ποσοστά που καταγράφει η έκθεση, στη βάση των τελευταίων ερευνών, είναι απογοητευτικά. Η Κύπρος βρίσκεται στην τέταρτη θέση, με τρεις στους δέκα ενήλικες να καπνίζουν. Ο μέσος όρος των καπνιστών στη χώρα μας αγγίζει το 26% και ξεπερνά κατά πολύ τον μέσο όρο των καπνιστών στην ΕΕ, που αγγίζει το 21%. Συμβαίνει, ωστόσο, και το εξής παράδοξο: Το κάπνισμα στην Κύπρο είναι συχνότερο στα άτομα υψηλού μορφωτικού επιπέδου, κάτι που δεν είναι συχνό φαινόμενο στα κράτη μέλη της ΕΕ, όπου το ποσοστό καπνίσματος είναι κατά κανόνα υψηλότερο στα άτομα χαμηλότερου μορφωτικού επιπέδου. Ευτυχώς, στην κατανάλωση αλκοόλ δεν ακουμπάμε πρωτιά. Στην Κύπρο η συνολική κατανάλωση αλκοόλ υπολογίζεται σε περίπου 9 λίτρα ανά ενήλικα (στοιχεία 2014) τον χρόνο, ένα λίτρο λιγότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ.

Παχαίνουμε…

Η έκθεση καταγράφει επίσης και τα θλιβερά ποσοστά παχυσαρκίας. Όπως αναφέρεται, στη βάση των τελευταίων στοιχείων που υπάρχουν γι' αυτό το θέμα στη χώρα μας, περίπου ένας στους επτά ενήλικες είναι παχύσαρκος, αναλογία που κινείται στον μέσο όρο της ΕΕ (15%). Υπάρχουν, ωστόσο, μεγάλες διαφορές στα ποσοστά παχυσαρκίας ανάλογα με το μορφωτικό επίπεδο. Τα άτομα με κατώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση έχουν διπλάσιες πιθανότητες να είναι παχύσαρκα συγκριτικά με τα άτομα πανεπιστημιακής εκπαίδευσης. Από σχετική μελέτη προκύπτει επίσης ότι το 25% και πλέον των εφήβων στην Κύπρο, ηλικίας 12-17 ετών, ήταν υπέρβαροι το 2009-2010 (το πιο πρόσφατο έτος για το οποίο υπάρχουν στοιχεία). Το ποσοστό αυτό αντιστοιχεί σε σημαντική αύξηση σε σχέση με τις προ δεκαετίας εκτιμήσεις.

Ένας αξονικός για κάθε 30.000 κατοίκους

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στην έκθεσή της αναφέρεται στην πυκνότητα ιατρικής τεχνολογίας υψηλού κόστους που υπάρχει στην Κύπρο, σημειώνοντας όμως ότι δεν αξιοποιείται επαρκώς. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι η χώρα μας διαθέτει πολύ μεγάλο αριθμό αξονικών (1 για κάθε 30.000 κατοίκους) και μαγνητικών τομογράφων (1 για κάθε 50.000 κατοίκους), οι οποίοι στην πλειονότητά τους είναι συγκεντρωμένοι στον ιδιωτικό τομέα και ως εκ τούτου δεν είναι προσβάσιμοι για τους ασθενείς του δημόσιου συστήματος υγείας. Ο δημόσιος τομέας της υγείας διαθέτει έναν μόνο μαγνητικό τομογράφο - 17 ο ιδιωτικός τομέας. Ο δε αριθμός των ενεργών ιατρών έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, στην πλειονότητά τους όμως απασχολούνται στον ιδιωτικό τομέα. Οι νέοι γιατροί που αποφοιτούν, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, επιλέγουν ειδικότητα, «στοιχείο που συμβάλλει στον χαμηλό αριθμό γενικών ιατρών», όπως χαρακτηριστικά αναφέρει.

Δημόσια απειλή

Σημαντική απειλή για τη δημόσια υγεία στην Κύπρο αποτελεί η μικροβιακή αντοχή, με τα ποσοστά που καταγράφονται στις διάφορες έρευνες που έγιναν τα προηγούμενα χρόνια να είναι θλιβερά. Συγκεκριμένα η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρεται στα δεδομένα επιτήρησης που καταγράφει το ευρωπαϊκό δίκτυο επιτήρησης της μικροβιακής αντοχής, σύμφωνα με τα οποία το 2015 οι βακτηριακές λοιμώξεις από Klebsiella pneumoniae ήταν σε ποσοστό 12,9% ανθεκτικές στις καρβαπενέμες, μια σημαντική κατηγορία αντιβιοτικών για την αντιμετώπιση των βακτηριακών λοιμώξεων. Το ποσοστό αυτό είναι το τέταρτο υψηλότερο στην ΕΕ το 2017.