Επιστολή-κόλαφος της Αστυνομίας εκθέτει το Υπουργείο Εργασίας

Η τραγική ιστορία της Έλενας Φραντζή που συγκλόνισε το παγκύπριο δεν είναι μια μόνο ιστορία. Δίπλα μας, εκεί έξω, υπάρχουν μεταξύ άλλων θυμάτων και θύματα εμπορίας προσώπων, τα οποία έχουν καταφύγει στο κράτος, στις αρμόδιες υπηρεσίες, προσβλέποντας στο να ξεφύγουν από μια κόλαση. Ωστόσο, αντί να προστατευθούν, να στηριχθούν και να επανενταχθούν στην κοινωνία αλλά και να προετοιμαστούν και για την ποινική διαδικασία εναντίον των εκμεταλλευτών τους, βρίσκονται αντιμέτωπα με την αδιαφορία, την ανεργία, την ανασφάλεια και γενικότερα με τον κίνδυνο για επαναθυματοποίησή τους.

Σε κάποιες περιπτώσεις έχουν ήδη επαναθυματοποιηθεί. Όπως η Ρ. από την Ελλάδα, με νοητική υστέρηση, θύμα εμπορίας προσώπων (από την ίδια της τη μητέρα και τον αδελφό της), η οποία παρουσιάζεται αυτό το διάστημα να συναναστρέφεται με διάφορους σε πάρκα της επαρχίας Λευκωσίας, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή να είναι έγκυος χωρίς να γνωρίζει κανείς τον πατέρα του παιδιού που κυοφορεί. Το συγκεκριμένο θύμα είχε αναγνωριστεί από την Αστυνομία ως τέτοιο κατά το 2015 και έκτοτε, όπως καταγγέλλεται σε επιστολή που αποκαλύπτει σήμερα ο «Π», την οποία υπογράφει ο βοηθός αρχηγός Σ. Παπαθεοδώρου για τον αρχηγό Αστυνομίας με παραλήπτη τον γ.δ. του Υπ. Δικαιοσύνης, είχε ελάχιστες συναντήσεις με την αρμόδια λειτουργό των Υπηρεσιών Κοινωνικής Ευημερίας, ενώ την όλη επίβλεψη του θύματος είχε αναλάβει μη κυβερνητική οργάνωση. «Καμία προσπάθεια δεν έχει γίνει μέχρι στιγμής για τοποθέτηση του εν λόγω θύματος σε υποστηρικτικό περιβάλλον και εξεύρεση τρόπου ανάπτυξης δεξιοτήτων και επανένταξης», αναφέρεται.

Ο κόμπος στο χτένι

Πέρα από τα όσα εξοργιστικά καταγράφονται στην επιστολή του βοηθού αρχηγού, εξοργιστικό είναι από μόνο του το γεγονός ότι η Αστυνομία, ο ρόλος της οποίας είναι να επιβάλλει τον νόμο, ανακινεί με τέτοιο δραστικό τρόπο το θέμα αντί οι ίδιες οι Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας που έπρεπε να είναι αξ αντικειμένου πιο ευαίσθητες, έτσι ώστε επιτέλους να γίνει κάτι. Στην επιστολή, η οποία στάλθηκε τον περασμένο Μάρτιο, παρατίθεται κατάλογος με τα στοιχεία οκτώ αναγνωρισμένων θυμάτων (μεταξύ των οποίων η Ρ. και η αδελφή της) για τα οποία η Αστυνομία έχει προβεί στη σύνταξη αξιολόγησης κινδύνου και για τα οποία εκκρεμεί η λήψη απόφασης ως προς τον επαναπατρισμό ή την παραχώρηση άδειας παραμονής ή/και εργοδότησης για ανθρωπιστικούς λόγους, σύμφωνα με τη σχετική νομοθεσία. Ωστόσο, η καθυστέρηση υποβολής αντίστοιχης αξιολόγησης κινδύνου από πλευράς των ΥΚΕ (σε κάποιες περιπτώσεις από τον περασμένο Σεπτέμβριο) μεταθέτει τη λήψη της σχετικής απόφασης. Συνεπεία της καθυστέρησης, τα θύματα έχουν κηρυχθεί παράνομα, με κίνδυνο τη σύλληψη και απέλασή τους, κάτι που θα εκθέσει τις αρχές και τους αρμόδιους κυβερνητικούς φορείς για την εμπορία προσώπων. Αυτό ωστόσο δεν είναι τίποτα μπροστά στο μαρτύριο των θυμάτων. Ένα εξ αυτών αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα υγείας και χρήζει άμεσης χειρουργικής επέμβασης στον σπόνδυλο, σύμφωνα με πιστοποιητικά κυβερνητικών ιατρών γενικού νοσοκομείου.

Ωστόσο, τέτοια επέμβαση δεν μπορεί να γίνει μέχρις ότου διευθετηθεί το θέμα της παραμονής του θύματος στην Κύπρο. Παράλληλα, δεύτερο θύμα έχει διαγνωστεί με καρκίνο και χρήζει άμεσης ιατρικής παρακολούθησης και φροντίδας. Κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει καθότι η άδεια παραμονής του είναι ληγμένη και ταυτόχρονα η πρόσβασή του στις ιατρικές υπηρεσίες του κράτους είναι αδύνατη.

Πολλοί πετεινοί

Πηγή των προβλημάτων όσον αφορά τη μηδαμινή έως και καθόλου προστασία των θυμάτων εμπορίας προσώπων -και άλλων βεβαίως ευάλωτων ομάδων- είναι, όπως πληροφορείται αρμοδίως ο «Π», η εμπλοκή στον χειρισμό τέτοιων υποθέσεων τριών υπουργείων (Δικαιοσύνης, Εργασίας και Εσωτερικών, με το τελευταίο να είναι ο εθνικός συντονιστής) αλλά και οι πολλές ασάφειες του περί της Πρόληψης και της Καταπολέμησης της Εμπορίας και Εκμετάλλευσης Προσώπων και της Προστασίας των Θυμάτων Νόμου του 2014. Συνακόλουθα τούτου η έλλειψη συντονισμού μεταξύ εμπλεκόμενων υπηρεσιών, η απουσία συνεργασίας, η ακατάλληλη στελέχωση και η απουσία πρωτοκόλλων. Τονίζεται πως στην Κύπρο αυτή τη στιγμή βρίσκονται συνολικά 141 θύματα εμπορίας προσώπων. Την ίδια ώρα, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που εξασφαλίσαμε, κατά το έτος 2015 έχουν διερευνηθεί από την Αστυνομία συνολικά 20 υποθέσεις εμπορίας προσώπων, ενώ το 2016 διερευνήθηκαν συνολικά 17.

Συνεχής η παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων

Για το περιεχόμενο της επιστολής που αποκαλύπτουμε σήμερα επικοινωνήσαμε τόσο με τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, οι οποίες επιφυλάχθηκαν να απαντήσουν, όσο και με τον υπουργό Δικαιοσύνης Ιωνά Νικολάου. Όπως εξήγησε ο κ. Νικολάου κληθείς να απαντήσει αν γνωρίζει την ύπαρξη όχι μόνο της επιστολής αλλά και του ίδιου του προβλήματος, για το θέμα του trafficking είχε γίνει σύσκεψη στο Υπ. Δικαιοσύνης με την Αστυνομία στις αρχές Μαρτίου φέτος και είχε αναδειχθεί και αυτό το πρόβλημα. Τα όσα καταγράφονται στην επιστολή έχουν κοινοποιηθεί στο αρμόδιο υπουργείο και τις ΥΚΕ, μας εξήγησε.

Άμεση αξιολόγηση

Όπως προκύπτει από την επιστολή, η όποια καθυστέρηση στην υποβολή αξιολόγησης επιφέρει έναν εξαιρετικά αρνητικό αντίκτυπο τόσο στο καθεστώς των θυμάτων όσο και στην ποιότητα ζωής τους, παραβιάζοντας ακόμα και μετά την αναγνώρισή τους τα στοιχειώδη ανθρώπινά τους δικαιώματα. Στις πλείστες των περιπτώσεων τα θύματα έχουν κηρυχθεί παράνομα, πράγμα που δεν τους επιτρέπει την ελεύθερη πρόσβαση στα δικαιώματά τους και με τον κίνδυνο της σύλληψής τους από τις διωκτικές αρχές να ελλοχεύει. Με την επιστολή η Αστυνομία ζητά την άμεση λήψη απόφασης για τα θύματα των οποίων η αξιολόγηση εκκρεμεί. Περαιτέρω ζητά να τεθεί ένα πλαίσιο χειρισμού των θυμάτων εμπορίας, σύμφωνα με τα δεδομένα της κάθε περίπτωσης ξεχωριστά, με βάση τις υποχρεώσεις της κάθε υπηρεσίας, ενώ υποβάλλει εισήγηση για σύγκληση σύσκεψης στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, με σκοπό την εξεύρεση αποτελεσματικών επιλογών για αντιμετώπιση των όποιων προβλημάτων αναφύονται. Καταληκτικά υπογραμμίζεται πως εκκρεμεί η τρίτη αξιολόγηση της Κύπρου από την GRETA (Group of Experts on Action against Trafficking in Human Beings) του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Θύμα στον δρόμο μετά από νοσηλεία σε ψυχιατρική κλινική

Σε μια περίπτωση, όπως καταγράφεται στην επιστολή της Αστυνομίας, η καθυστέρηση εννέα μηνών στη λήψη απόφασης και διευθέτηση του καθεστώτος παραμονής θύματος, που ζει με την κόρη της στην Κύπρο τα τελευταία 17 χρόνια, έθεσε προ μηνός σε κίνδυνο το μέλλον και τη σταδιοδρομία της δεύτερης. Η Υπηρεσία Εξετάσεων του Υπ. Παιδείας δεν της επέτρεπε να υποβάλει αίτηση για να παρακαθίσει στις παγκύπριες εξετάσεις για διεκδίκηση θέσης ΑΕΙ, αν δεν διευθετείτο αμέσως η παραμονή τόσο της ίδιας όσο και της μητέρας της. Χρειάστηκε υπουργική παρέμβαση για να καταστεί αυτό εφικτό.

Σε άλλες περιπτώσεις, όπως προκύπτει από την εμπειρία της Αστυνομίας, τα θύματα αντί να τυγχάνουν χειρισμού από τις ΥΚΕ, ως οι αρμόδιες υπηρεσίες του κράτους βάσει του σχετικού νόμου, παραπέμπονται σε ΜΚΟ, χωρίς την ύπαρξη πρωτοκόλλων συνεργασίας. Αποτέλεσμα αυτού είναι να μετατίθενται όλες οι ευθύνες της ευημερίας των θυμάτων αυτών στους ΜΚΟ, οι οποίοι πολλές φορές, κυρίως σε ιδιάζουσες περιπτώσεις, παρουσιάζουν αδυναμία ως προς τον αποτελεσματικό τους χειρισμό. Λυπηρός είναι και ο χειρισμός άλλων δύο περιπτώσεων θυμάτων, τα οποία κρίθηκαν ως ψυχιατρικά περιστατικά και έχρηζαν ειδικού χειρισμού από τις ΥΚΕ. Η Αστυνομία καταγγέλλει πως τα θύματα νοσηλεύτηκαν τόσο στο Νοσοκομείο Αθαλάσσας όσο και στην ψυχιατρική κλινική του Γενικού Νοσοκομείου Λευκωσίας, ωστόσο, ένα εκ των δύο θυμάτων, λόγω της κατάστασής του, παρέμενε αβοήθητο στους δρόμους. Η θέση των ΥΚΕ, όπως μεταφέρεται στην επιστολή, είναι πως δεν υπήρχε τρόπος χειρισμού του εν λόγω θύματος καθότι οι υπηρεσίες δεν είναι αρμόδιες προς την εξεύρεση χώρου διαμονής για τα θύματα! Στο μεταξύ, άλλο θύμα με ελαφριά νοητική υστέρηση, το οποίο έχει αναγνωριστεί ως τέτοιο από τον Ιούλιο του 2017, φιλοξενείται μέχρι και σήμερα στο καταφύγιο θυμάτων, λόγω αδυναμίας χειρισμού της περίπτωσης και της μηδενικής, όπως αναφέρεται, προσπάθειας εξεύρεσης τρόπων ανάπτυξης δεξιοτήτων και επανένταξης του θύματος! Οι ΥΚΕ, πάντα από την πλευρά της Αστυνομίας που τις καταγγέλλει αρμοδίως, παρουσιάζονται να δίνουν προσωρινές λύσεις στα προβλήματα που δυνατόν να προκύπτουν και ουδέποτε καταβάλλεται προσπάθεια για αποτελεσματικό χειρισμό των θυμάτων με μακροχρόνια αποτελέσματα. Αυτό φαίνεται ιδιαίτερα στην ανικανότητα για εξεύρεση εργασίας στα θύματα καθώς και κατάλληλου και χώρου για μακροπρόθεσμη διαμονή. Όσον αφορά τα θέματα αυτά, οι ΥΚΕ υποστηρίζουν ότι το μόνο που δύνανται να κάνουν για τα θύματα είναι να δίνουν κάποια έκτακτα χρηματικά ποσά.