Πεντάστερα ξενοδοχεία εντόμων και στην Κύπρο

Βρισκόμαστε στον βοτανικό κήπο του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ακρωτηρίου απέναντι από τη θέα της αλυκής με τα φλαμίνγκο. Ο λειτουργός Βάκης Mιχαήλ, ο οποίος εντόπισε και φωτογράφησε το 2015 το διάσημο μαύρο φλαμίνγκο, μας προτρέπει να απολαύσουμε από το τηλεσκόπιο του κέντρου το θέαμα της υποβρύχιας σίτισής τους. «Δεν μας έχει επισκεφθεί κανένα παράξενο μέχρι στιγμής», λέει, περιγράφοντας τις εντυπώσεις από εκείνον τον μοναδικό επισκέπτη. Πιο κάτω, εντός του κήπου του κέντρου, ανάμεσα σε πολλά άλλα και θαυμαστά, ορθώνεται μία νεόκτιστη πεντάστερη ξενοδοχειακή μονάδα - ευτυχώς όχι για ανθρώπους! Πρόκειται για ξενοδοχείο εντόμων, το οποίο στο εξωτερικό είναι εδώ και καιρό πολύ διαδεδομένο, ενώ τελευταίως έχει κάνει την εμφάνισή του και στην Κύπρο. Τα υλικά του είναι λίγα και απλά: κούτσουρα, καλάμια, άχυρα και τούβλα, ενώ σκοπός του είναι η προσέλκυση όσο το δυνατόν περισσότερων «φιλοξενούμενων» προς όφελος των φυτών.

 Τα οφέλη

Η γεωπόνος Άντρη Βαρνάβα, ερευνήτρια και διδακτορική φοιτήτρια στην ομάδα Αειφορικής Γεωργίας του Τμήματος Γεωπονικών Επιστημών στο ΤΕΠΑΚ, έχει ως αντικείμενο μελέτης τη βιοποικιλότητα των μοναχικών μελισσών στην Κύπρο. Πρόκειται για ένα αντικείμενο που δεν έχει μελετηθεί ακόμη εκτενώς και συνδέεται με το ξενοδοχείο εντόμων στο Ακρωτήρι, μιας και οι φιλοξενούμενοί του είναι κυρίως οι μοναχικές μέλισσες. Η ίδια πραγματοποιεί τις έρευνες της στην περιοχή και συνεργαζόμενη με τους λειτουργούς του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης έχει συμβάλει από άποψη τεχνογνωσίας στη δημιουργία του ξενοδοχείου. «Ο σκοπός του είναι η προστασία και η διατήρηση των εντόμων στον κήπο ή το περιβόλι μας προκειμένου να έχουμε οφέλη για τα φυτά μας», τονίζει στον «Π». Σύμφωνα με την ίδια, τέτοια οφέλη είναι η επικονίαση και γονιμοποίηση των φυτών, καθώς και η καταπολέμηση των φυτικών εχθρών, όπως οι αφίδες, με φυσικά μέσα, δηλαδή την κατανάλωσή τους από ωφέλιμα έντομα.





Η γεωπόνος Άντρη Βαρνάβα, ερευνήτρια και διδακτορική φοιτήτρια στην ομάδα Αειφορικής Γεωργίας του Τμήματος Γεωπονικών Επιστημών στο ΤΕΠΑΚ.





Οι «πελάτες»

Στα ξενοδοχεία εντόμων μπορούν να φιλοξενηθούν ορισμένα από τα 340 είδη μοναχικών μελισσών που έχουμε στην Κύπρο. «Οι μοναχικές μέλισσες δεν ζουν οργανωμένες σε μια κοινωνία, όπως η κοινωνική μέλισσα», εξηγεί η Άντρη Βαρνάβα. «Μπορείς να τις βρεις στο έδαφος, σε κομμένα κλαδιά, σε κούτσουρα», εξ ου και η κατασκευή των ξενοδοχείων που γίνεται με διάφορα φυτικά υλικά προκειμένου να τις προσελκύσουμε και να δημιουργήσουν εκεί τις φωλιές τους. «Στην ουσία τούς παρέχεις χώρους φωλεοποίησης για να μπορέσουν να διαχειμάσουν και να εκκολαφθούν εκεί τα αβγά τους».

«Ο βομβίνος για παράδειγμα», συνεχίζει η Άντρη Βαρνάβα, «ή η μέλισσα-ξυλουργός σίγουρα θα γεννήσουν σε ένα κομμάτι καλαμιού του ξενοδοχείου - αν πάρεις και ανοίξεις το καλάμι θα δεις ότι μέσα δημιουργούν θαλάμους που στον καθένα εναποθέτουν έναν σβόλο γύρης, για να έρθουν να γεννήσουν το αβγό τους, μετά κλείνουν εκείνον τον θάλαμο και κτίζουν δίπλα, χρησιμοποιώντας όλο το κομμάτι από το καλάμι». Επίσης, όπως αναφέρει, υπάρχουν και άλλα έντομα που μπορούν να γεννήσουν σε ένα τέτοιο ξενοδοχείο, είναι τα κολεόπτερα, τα λεγόμενα σκαθάρια (όπως οι πασχαλίτσες), όταν τους παρέχουμε άχυρο.

Πανεύκολη κατασκευή

Η κατασκευή του ξενοδοχείου, εκτός του ότι είναι πανεύκολη, χρειάζεται υλικά που όλοι έχουμε σπίτι μας. Μπορεί κάποιος να κατασκευάσει κάτι από το πιο μικρό μέγεθος, όπως ένα κουτί, μέχρι το πιο μεγάλο. «Αν θέλεις να κατασκευάσεις κάτι εξειδικευμένο για μοναχικές μέλισσες, τότε μπορείς να κάνεις ένα κουτάκι και να βάλεις μέσα καλάμια, τα οποία θα είναι ανοιχτά στο ένα άκρο και κλειστά στο άλλο, ώστε να μπουν μέσα, να δημιουργήσουν θαλάμους με αβγά και μετά να κλείσουν την τρύπα με λάσπη ή με κάποια φύλλα», εξηγεί η ερευνήτρια. «Είναι πολύ σημαντικό να γίνει με φυτικά υλικά», προσθέτει, «δηλαδή όχι πλαστικά ή ξύλα επεξεργασμένα ή και μπογιατισμένα. Μπορεί επίσης να πάρει κανείς ένα κομμάτι ξύλο, ένα κούτσουρο, και με το τρυπάνι να βγάλει κάποιες τρύπες για να μπορούν να μπουν μέσα τα έντομα και να γεννήσουν». Όπως αναφέρει, για έναν μικρό κήπο ή για κάποιο ρουφ γκάρντεν, μπορεί κανείς να κατασκευάσει κάτι μικρό -όπως ένα κουτάκι- και να βάλει μέσα ένα κούτσουρο με τρύπες ή καλάμια».





Το ξενοδοχείο εντόμων στον βοτανικό κήπο του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ακρωτηρίου, απέναντι από τη θέα της αλυκής.  Ο λειτουργός Βάκης Μιχαήλ εξηγεί στον «Π» ότι τα υλικά του ξενοδοχείου είναι λίγα και απλά: κούτσουρα, καλάμια, άχυρα και τούβλα.



Η τοποθέτηση



Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο για την αποτελεσματικότητα αυτών των ξενοδοχείων είναι η τοποθέτησή τους. Πρέπει να είναι τοποθετημένα νοτιοανατολικά ώστε να τα βλέπει περισσότερο ο ήλιος. «Τα περισσότερα έντομα, κυρίως οι μέλισσες», αναφέρει η Άντρη Βαρνάβα, «θέλουν ηλιοφάνεια, θέλουν ζεστό τόπο για να γεννήσουν». Επίσης, η κατασκευή πρέπει να είναι σε μόνιμη θέση και καλά στερεωμένη, διότι θέλουν να έχουν μια σωστή κατεύθυνση για τον προσανατολισμό τους, καθώς θα επιστρέφουν κάθε φορά στη φωλιά τους. Επιπλέον, να υπάρχει εύκολη πρόσβαση στην είσοδο, δηλαδή να μην φράζεται από αγριόχορτα, χώμα ή διάφορα αντικείμενα.

Η διάδοσή τους

Τα ξενοδοχεία εντόμων είναι πάρα πολύ διαδεδομένα στο εξωτερικό. Μάλιστα οι αρχιτέκτονες τα εντάσσουν στις πρόνοιες για τον σχεδιασμό της αυλής μιας κατοικίας. Το τελευταίο διάστημα άρχισαν δειλά-δειλά να κάνουν την παρουσία τους και στην Κύπρο. Η κατασκευή τους και η ενημέρωση για αυτά έχουν ενταχθεί σε προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης δημοτικών σχολείων. Το θέμα συζητιέται από Κύπριους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ ορισμένα φυτώρια τα έχουν εντάξει στα προϊόντα τους.



Εκατοντάδες είδη μοναχικών μελισσών



Οι μοναχικές μέλισσες είναι είδη για τα οποία οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν πως υπάρχουν. «Για την έκταση του νησιού έχουμε μεγάλο αριθμό ειδών, συγκεκριμένα 340», τονίζει η Άντρη Βαρνάβα. «Σήμερα αξιοποιούνται», σημειώνει, «τα στοιχεία που άφησε ο Λεμεσιανός εντομολόγος Γεώργιος Μαυρομουστάκης, η έρευνα του οποίου έγινε πριν 100 χρόνια περίπου (η συλλογή του βρίσκεται στο Τμήμα Γεωργίας)».

Από τα στοιχεία του Μαυρομουστάκη προέκυψαν σημαντικές δημοσιεύσεις για τα είδη μελισσών που υπάρχουν στην Κύπρο, με καταγεγραμμένες τις τοποθεσίες και τα φυτά που εντόπισε και τις χρονολογίες. Αξίζει να σημειωθεί πως για όλες αυτές τις δημοσιεύσεις έχει δημιουργηθεί μια ηλεκτρονική βάση δεδομένων, με την ονομασία www.wildbeesofcyprus.org, η οποία ενημερώνεται από τους ερευνητές συνεχώς.







Η κατασκευή του ξενοδοχείου, εκτός του ότι είναι πανεύκολη, χρειάζεται υλικά που όλοι έχουμε σπίτι μας.