Ο Κύπριος ακτιβιστής που θα διαμορφώσει την Ευρώπη το 2018

Στη λίστα με τις 28 προσωπικότητες που θα διαμορφώσουν την Ευρώπη και τον κόσμο το 2018, η οποία κυκλοφόρησε από το «Politico» πριν από μία εβδομάδα, μεταξύ πολιτικών, υπουργών, δημοσιογράφων, του πρώην πρωθυπουργού της Φινλανδίας, μεγιστάνων των ΜΜΕ, του Έλληνα υπουργού Οικονομικών, ενός Λευκορώσου συγγραφέα και ενός σεφ, παρελαύνει κι ένας Κύπριος ακτιβιστής.

Είναι ο Κλείτος Παπαστυλιανού, ο birdman (σ.σ. ο άνθρωπος των πουλιών). Έτσι τουλάχιστον τον συστήνει το «Politico». Ο 35χρονος Κλείτος είναι ένας δυναμικός κι συνειδητοποιημένος νέος, ένα άτομο με βαθιά πολιτική συνείδηση και παρότι η εμβέλειά του φτάνει μέχρι την Ευρώπη, στην Κύπρο δεν είναι ευρέως γνωστός. Η αναγνωρισιμότητά του στην Ευρώπη, σε αντίθεση με την Κύπρο, δεν τον ξενίζει. Το να είσαι ακτιβιστής στην Κύπρο, λέει ο ίδιος στο «Politico», είναι μια μοναχική πορεία…

Αβγά στον τοίχο

Τον ρωτάμε ποιοι τον πρότειναν για αυτήν τη διάκριση. «Δεν μπορώ να γνωρίζω αλλά μπορώ να φανταστώ. Είναι σίγουρα φίλοι από τις Βρυξέλλες. Όταν ασχολείσαι με περιβαλλοντικά θέματα στην Κύπρο, αντιλαμβάνεσαι κάποια στιγμή ότι ρίχνεις αβγά στον τοίχο. Άρα, αν θες να προχωρήσεις τα πράγματα παρακάτω, αναγκαστικά πρέπει να πας ένα επίπεδο πιο πάνω έτσι ώστε να διασφαλίσεις ότι θα υπάρξει συμμόρφωση σε βασικές κοινοτικές νομοθεσίες. Έτσι τους γνώρισα». Οι επαφές του στην Ευρώπη άρχισαν με αφορμή το θέμα των αμπελοπουλιών.

Η ενασχόλησή του ωστόσο με τα περιβαλλοντικά ξεκίνησε πολύ νωρίτερα, από τότε που ήταν φοιτητής. Εργάστηκε στην Green Peace σε Ελλάδα και Αγγλία, ενώ το 2009 επέστρεψε στην Κύπρο για να εργαστεί στους «Φίλους της Γης» και στην «Επιτροπή Ενάντια στη Σφαγή των πουλιών». Σήμερα συνεχίζει την ακτιβιστική του δράση στην πρωτοβουλία για τη διάσωση των φυσικών ακτών και της προστασίας της φύσης.

Τα αμπελοπούλια

«Με το πρόβλημα των αμπελοπουλιών άρχισα να ασχολούμαι το 2010, στο πλαίσιο κάποιων ερευνών πεδίου που θα παραδίδονταν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αφορμή ένα περιστατικό ξυλοδαρμού Ευρωπαίων ακτιβιστών και ενός Αμερικανού συγγραφέα, του Τζόναθαν Φράνσεν (άρθρο του δημοσιεύτηκε στο «New York Review» και μετά σε ευρωπαϊκά περιοδικά), στο Παραλίμνι, που ξύπνησε μέσα μου αυτό που ονομάζω περιβαλλοντική δικαιοσύνη. Με ενόχλησε η πολιτική αντίδραση στο περιστατικό γιατί στοχοποιούσε τους ακτιβιστές που πήγαν να καταγράψουν το περιβαλλοντικό έγκλημα, αντί το ίδιο το έγκλημα».

Όπως λέει στον «Π» ο Κλείτος, η συνεργασία με τους Ευρωπαίους ακτιβιστές οδήγησε σε μια νέα μεθοδολογία διενέργειας ερευνών πεδίου που στόχευε στη συστηματική καταγραφή και αξιολόγηση των επιπέδων της παράνομης παγίδευσης πουλιών. Τα πρώτα αποτελέσματα κατέδειξαν τις μεγάλες προεκτάσεις του όλου ζητήματος, τόσο ως προς την έκταση της παγίδευσης όσο και σε ό,τι αφορά τις πολιτικές, πολιτισμικές και κοινωνικές παραμέτρους. Από αριθμητικής πλευράς, η μελέτη κατέληξε σε μια μετριοπαθή εκτίμηση -ακριβώς επειδή είναι μια παράνομη δραστηριότητα και πάντα υπάρχει μια επιφύλαξη, επισημαίνει ο ακτιβιστής- σύμφωνα με την οποία κάθε χρόνο θανατώνονται στην Κύπρο ενάμισι με δύο εκατομμύρια πουλιά.

Ποιος διάλογος;

Όταν ψηφίστηκε ο νέος νόμος με τις χαλαρώσεις στη θήρευση αμπελοπουλιών, μας εξομολογείται, ένιωσε αρκετά άσχημα.

«Ήταν μια από αυτές τις στιγμές που αντιλαμβάνεσαι ότι ο διάλογος στην Κύπρο δεν είναι ούτε ορθολογικός, ούτε δημοκρατικός. Αυτό που έγινε ήταν να αλλάξει μια νομοθεσία χωρίς να υπάρξει στήριξη στα επιστημονικά δεδομένα, επειδή στην Κύπρο η λαθροθηρία συνδέεται με την ψηφοθηρία».

Πιστεύει ότι το θέμα που βρίσκεται στο στάδιο εξέτασης μιας πιθανής υπόθεσης παράβασης εκ μέρους της Κομισιόν θα καταλήξει σε προειδοποιητική επιστολή και κυρώσεις γιατί ήδη η Κύπρος έχει προβεί σε αδικαιολόγητες χαλαρώσεις. «Κατά συνέπεια τα χειρότερα έρχονται»…

Και πυροβολισμοί

Ο ίδιος μπορεί να έχει μεταπηδήσει σε άλλο πεδίο δράσης τα τελευταία δύο χρόνια με τη δραστηριοποίησή του σε άλλα ζητήματα καταστροφής του περιβάλλοντος στον τόπο μας, όμως οι φίλοι του ακτιβιστές απ’ την Ευρώπη συνεχίζουν τις καταγραφές θήρευσης αμπελοπουλιών στην ελεύθερη Αμμόχωστο κάθε άνοιξη, φθινόπωρο και χειμώνα. «Και δυστυχώς», μας λέει, έχουν να αντιμετωπίσουν ακόμα μεγαλύτερα εμπόδια. «Το γεγονός ότι μιλούμε για ρίψεις πυροβολισμών εναντίον ακτιβιστών, δηλαδή ξεφύγαμε από το στάδιο του εκφοβισμού και του ξυλοδαρμού και περάσαμε στο στάδιο των ένοπλων επιθέσεων, αυτό κάποια στιγμή πρέπει να μας προβληματίσει».

Ακτιβισμός στην Κύπρο

Προβλήματα, όπως επισημαίνει, αντιμετωπίζουν οι ακτιβιστές σε όλη την Ευρώπη. Υπάρχει όμως ένα αλλά.

«Στην Ευρώπη γίνονται πιο αποδεκτοί γιατί οι χώρες έχουν μια πιο μακρά δημοκρατική ιστορία, έχουν αρκετά πιο εξελιγμένους θεσμούς, μια κοινωνική ιστορία στην οποία τα κοινωνικά κινήματα έχουν περίοπτη θέση, έναν δημόσιο διάλογο ο οποίος είναι πιο ανεπτυγμένος από την άποψη των εναλλακτικών μέσων διάχυσης της πληροφορίας. Είναι λογικό σε μια κλειστή συντηρητική κοινωνία, όπως η Κύπρος, κάποιος θα μπορούσε να την πει και θρησκευόμενη, να υπάρχουν αντιλήψεις που σε κρατούν πίσω. Αυτό όμως προϋποθέτει και μια δυναμική αλλαγής. Πιστεύω πως άρχισαν οι 'άλλες φωνές' να αποκτούν ορατότητα και στον τόπο μας».

Η φούσκα

Τα περιβαλλοντικά θέματα, εκτιμά ο Κλείτος, βρίσκονται στο περιθώριο της ημερήσιας διάταξης ακόμα περισσότερο μετά την κρίση του 2013, επειδή η κρίση επέβαλε αρκετά σοβαρά εμπόδια ως προς τη συζήτησή τους, δεδομένου ότι και αρκετές λύσεις προϋποθέτουν κάποιο κόστος.

Η παράμετρος που θεωρεί ως την πιο σημαντική στη διαχείριση του περιβάλλοντος στον τόπο μας και η οποία παραγνωρίζεται είναι το τι είδους ανάπτυξη θέλουμε ως διέξοδο από την κρίση. Χαρακτηρίζει την ανάπτυξη γης ως μια από τις μεγαλύτερες φούσκες της κυπριακής οικονομίας, γιατί κτίζουμε για να καλύψουμε πλασματικές ανάγκες που προϋποθέτουν τεράστιο κόστος για το περιβάλλον.

«Στην Κύπρο πλέον έχουν αρθεί κάθε είδους πολεοδομικοί περιορισμοί. Οι πολιτικές για τα γκολφ, τις μαρίνες, τις ενοποιημένες αναπτύξεις μεγάλων και σύνθετων χρήσεων, όλα αυτά είναι εκτός ορίων ανάπτυξης, που όχι μόνο προωθούν αναπτύξεις οι οποίες κατασπαταλούν τους φυσικούς πόρους, καταπονούν το φυσικό περιβάλλον, κατακερματίζουν το φυσικό τοπίο, αλλά προωθούνται και σε περιοχές μέχρι στιγμής ανέγγιχτες με αρκετά υψηλό δείκτη βιοποικιλότητας».

Το ξεχαρβάλωμα

Πιστεύει πως αυτή η αλόγιστη ανάπτυξη αλλοιώνει και την πολιτιστική και αρχιτεκτονική κληρονομιά του τόπου και αφαιρεί από το συγκριτικό πλεονέκτημα και τη διαφορετικότητα των κοινοτήτων. Πέραν του Ακάμα, όπου εκφράζει την έντονη διαφωνία του με την αύξηση της ορίων ανάπτυξης, αδυνατεί να αντιληφθεί το κυβερνητικό σχέδιο παροχής κινήτρων για την ανάπτυξη της τουριστικής βιομηχανίας, χωρίς κάποια σημαντική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων.

«Στη Γεροσκήπου, για παράδειγμα, υπάρχει ένα σχέδιο που δίνει τη δυνατότητα σε κάποιον αιτητή σε μια τουριστική ζώνη, με ανώτατο ύψος ορίων τους τρεις ορόφους, να υποβάλει αίτηση για κτήρια μέχρι 20 ορόφους! Εγώ τα κίνητρα τα εννοώ συν ένα, συν δύο. Αλλά, αν μιλάμε από τα τρία στα 20, τότε έχουμε ένα ξεχαρβάλωμα της πολεοδομικής νομοθεσίας της χώρας. Ειδικά όταν η ανάπτυξη θα γίνει σε περιοχή προστασίας αρχαιοτήτων και μπροστά από μια προστατευόμενη θαλάσσια περιοχή».

Προχωράμε μπροστά

Παρά τη μαυρίλα και την απαξίωση, δεν απογοητεύεται. «Νομίζω ότι αυτό που μας δίνει δύναμη, γιατί είναι κάτι που προφανώς συζητάμε μεταξύ μας, είναι το αίσθημα της συλλογικότητας. Δεν νιώθω ότι είμαι μόνος μου. Και όσο περνά ο καιρός αυξανόμαστε. Αυτό δημιουργεί ταυτόχρονα μια επιθυμία να προχωρήσεις μπροστά».

Δύναμη παίρνει κανείς, όπως μας λέει, κι από τις σχέσεις που δοκιμάζονται σε κάθε περίπτωση ακτιβισμού. Μπορεί για παράδειγμα στην επαρχία Αμμοχώστου οι σχέσεις με τις κοινότητες να είναι πολύ κακές, όχι μόνο λόγω αμπελοπουλιών αλλά και λόγω προστασίας των παραλιών διότι, όπως λέει, η μπουλντόζα στον Δήμο Παραλιμνίου έχει φύγει από το οδικό δίκτυο και ακολουθεί τις παραλίες, αλλά υπάρχουν και καλές σχέσεις. Όπως στην περίπτωση της Ανδρολίκου, όπου η κοινότητα στέκεται δίπλα στους ακτιβιστές στην αντιπαράθεση μεταξύ περιβαλλοντιστών - κράτους για τη λατομική ζώνη στο τ/κ χωριό.

Στο Παραμάλι

Ως ακτιβιστής παλεύει για την αλλαγή. Και μια από τις διεκδικήσεις είναι και η καταπολέμηση του μοντέλου διαπλοκής/ διαφθοράς.

«Μέρος της λύσης των περιβαλλοντικών προβλημάτων είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις πολιτικές και οικονομικές τομές. Αυτή η αλλαγή σίγουρα δεν πρόκειται να έρθει από πάνω. Όσο δεν υπάρχει κοινωνική διεκδίκηση, το ζήτημα της διαφθοράς δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί. Διαφθορά εγώ θεωρώ και την υφαρπαγή γης. Και όπως οι Ε/Κ φωνάζουμε για την υφαρπαγή των περιουσιών των Ε/Κ προσφύγων, πρέπει να δούμε και το θέμα της υφαρπαγής γης των Τ/Κ συμπατριωτών μας. Για μένα είναι σκανδαλώδες που ένα ολόκληρο τ/κ εγκαταλελειμμένο χωριό απαλλοτριώθηκε για να κατασκευαστεί ένας δρόμος ο οποίος οδηγεί σε ένα γήπεδο γκολφ και αυτό έγινε σε μια περιοχή Natura στο Παραμάλι. Αν ο τρόπος με τον οποίο ορίζουμε το δημόσιο συμφέρον στην Κύπρο είναι τόσο περιορισμένος, νομίζω ότι πρέπει να επαναπροσδιορίσουμε το δημόσιο συμφέρον», κατέληξε ο Κλείτος.