Το ευχαριστώ από τα Εβραιόπουλα

Τι και εάν παρήλθαν πολλές δεκαετίες από τότε; Τι και εάν γενιές έφυγαν; Η ευγνωμοσύνη πολλών οικογενειών Ισραηλινών προς την οικογένεια του Πρόδρομου Παπαβασιλείου για τη σημαντική βοήθεια που είχε παράσχει προς τους Εβραίους που κατέφυγαν στην αγγλοκρατούμενη Κύπρο το 1946-49 είναι διαχρονική.

Χθες, λοιπόν, μια ομάδα ατόμων από το Ισραήλ τίμησαν σε μια σεμνή και συνάμα συγκινητική τελετή τους απογόνους του κ. Παπαβασιλείου.

Η τελετή πραγματοποιήθηκε στο στρατόπεδο «Βασίλειου Καποτά» - το άλλοτε Βρετανικό Στρατιωτικό Νοσοκομείο, γνωστό ως BMH. Σε εκείνο τον χώρο γεννήθηκαν 2.200 Εβραιόπουλα, οι γονείς των οποίων φυλακίστηκαν στα βρετανικά στρατόπεδα της Ξυλοτύμπου, της Δεκέλειας και του Καράολου ως παράνομοι μετανάστες. Αναμφίβολα, η ιστορία του BMH είναι αναπόσπαστο μέρος της Ιστορίας του εβραϊκού λαού, καθώς θυμίζει το μακρύ και δύσκολο ταξίδι που έκανε στην πορεία των χρόνων.

Χθες ήταν χαρακτηριστικές οι αντιδράσεις των μελών της αποστολής από το Ισραήλ μόλις κατέβηκαν από το λεωφορείο. Το βλέμμα τους στράφηκε στο παράπηγμα και καρφώθηκε στις φωτογραφίες. Τα βιώματά τους και οι αφηγήσεις των δικών τους ανθρώπων ζωντάνευαν και τα μάτια βούρκωναν, ενώ το χέρι πλησίαζε τη φωτογραφία, σαν ένα άγγιγμα ψυχής, ένα άγγιγμα στη δική τους ιστορία.

Το μνημείο Κυπροϊσραηλινής Φιλίας που υπάρχει στο BMH και εγκαινιάσθηκε τον Φεβρουάριο του 2016 αποτελεί σημείο αναφοράς για τα βάσανα ενός πολύπαθου λαού. Το τσίγκινο τολ πιο κάτω και οι λίγες ασπρόμαυρες φωτογραφίες κρεμασμένες δεξιά και αριστερά αποτυπώνουν τη φρίκη και τα απότοκα του ναζισμού και του φασισμού αλλά και την αποφασιστικότητα των ανθρώπων να επιβιώσουν.

70 και πλέον χρόνια μετά, άνθρωποι που βίωσαν τη δυστυχία και την παραφροσύνη ενός πολέμου, που είχαν γεννηθεί εκείνη την περίοδο, αποτελούν κεφάλαια της σύγχρονης παγκόσμιας Ιστορίας. Τονίζουν με την παρουσία τους και τις ιστορίες τους τη βαρβαρότητα του πολέμου, όπως ο ιστορικός πίνακας του Πικάσο «Guernica», ο οποίος αναπαριστά την καταστροφή της ομώνυμης βασκικής πόλης τον Απρίλιο του 1937 από τις δυνάμεις του Άξονα. Ο μεγάλος ζωγράφος με αφορμή αυτό το περιστατικό δημιούργησε ίσως τον πιο αναγνωρίσιμο πίνακά του, την «Guernica». Όταν το 1944 οι Γερμανοί μπήκαν στο Παρίσι και συνέλαβαν τον Πικάσο, ένας αξιωματικός έδειξε στον ζωγράφο τη φωτογραφία της «Guernica», για να ακολουθήσει ο εξής διάλογος: «Αυτό είναι δικό σας έργο;» και ο Πικασό τού απάντησε: «Όχι, δικό σας»!

Μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, χιλιάδες Εβραίοι που αφέθηκαν ελεύθεροι από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης των ναζί, αφού επέζησαν του Ολοκαυτώματος, επιχείρησαν να επιστρέψουν στη γη των προγόνων τους.

Η Βρετανία, που είχε υπό τον έλεγχό της την Παλαιστίνη, είχε εκδώσει από το 1939 διάταγμα, με βάση το οποίο επέτρεπε την εγκατάσταση μόνο 1.500 Εβραίων στην Παλαιστίνη κάθε μήνα. Όλοι οι υπόλοιποι θεωρούνταν παράνομοι μετανάστες. Από τον Αύγουστο του 1946, όμως, οι Βρετανοί αποικιοκράτες αποφάσισαν να μεταφέρονται οι Εβραίοι «παράνομοι μετανάστες» στην Κύπρο, όπου δημιουργήθηκαν γι’ αυτό τον σκοπό καταυλισμοί.

Ο άνθρωπος που βοήθησε τους κατατρεγμένους

Η Ζεχαβίτ Μπλούμενφελντ, μια από τα 2.200 Εβραιόπουλα που γεννήθηκαν στην Κύπρο, μοιράστηκε μαζί μας τα συναισθήματά της: «Νιώθω πολύ συγκινημένη γι’ αυτή τη μέρα καθώς κλείνει ένας κύκλος. Ήρθαμε κάποια από τα παιδιά που είχαμε γεννηθεί εδώ το διάστημα 1946-1949 και νιώθουμε την ανάγκη να πούμε ένα μεγάλο ευχαριστώ στα παιδιά του Πρόδρομου Παπαβασιλείου, που βοήθησε τους συμπατριώτες μου σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια. Η βοήθειά του είχε πολλές εκφράσεις, ενώ υπήρξε καθοριστική στην ασφαλή απόδραση πολλών Ισραηλινών από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ήταν ο πρώτος Κύπριος που συνέδραμε στη θεμελίωση ισχυρών δεσμών ανάμεσα στην Κύπρο και το Ισραήλ. Είμαστε πολύ περήφανοι που τα παιδιά του ακολουθούν τα δικά του βήματα. Η δημιουργία του μνημείου αυτού ξεκίνησε από δικές μου προσπάθειες όταν επισκέφθηκα αυτό τον χώρο τον Οκτώβριο του 2015».

Η Ζεχαβίτ Μπλούμενφελντ με την κόρη και τον γαμπρό του Πρόδρομου Παπαβασιλείου, κ. Λίνα Παπαβασιλείου Βαρνάβα και κ. Αδάμος Βαρνάβας

Από την πλευρά της οικογένειας του Πρόδρομου Παπαβασιλείου, συνομιλήσαμε με την κόρη του Λίνα Παπαβασιλείου Βαρνάβα και τον σύζυγό της κ. Αδάμο Βαρνάβα, ο οποίος είναι επίτιμος πρόξενος του Ισραήλ στην Κύπρο.

«Φέτος κλείνουν 71 χρόνια από το κλείσιμο των καμπ. Ο Πρόδρομος Παπαβασιλείου στάθηκε κοντά στον εβραϊκό λαό στα δύσκολα χρόνια. Βοήθησε ακόμα και να δραπετεύσουν μέσω των τούνελ που άνοιγαν, με τα κιβώτια και τα εμπορεύματα που φόρτωναν πάνω στα πλοία. Αισθανόταν πολύ περήφανος και προσπάθησε να διδάξει στα παιδιά του την αγάπη για το Ισραήλ και την προσφορά προς τον συνάνθρωπο. Ήταν εθελοντής στον αγγλικό στρατό στο Κάιρο, την Παλαιστίνη, τη Χάιφα και εκεί γνώρισε πολλούς Εβραίους με τους οποίους έγινε φίλος».

Η Λίνα πρόσθεσε με τη σειρά της: «Δεν μπορούσε να δεχθεί το γεγονός ότι τέλειωσε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος, στον οποίο πολέμησαν τον φασισμό και τον ναζισμό, και στη συνέχεια ήρθαν οι σύμμαχοι Άγγλοι να δημιουργήσουν στρατόπεδα συγκέντρωσης για να φυλακίσουν Εβραίους. Ο πατέρας μου ήταν δημοτικός σύμβουλος του ΑΚΕΛ στην Αμμόχωστο και γενικός γραμματέας των συντεχνιών. Ο λόγος του περνούσε σε όσους εργάζονταν στα στρατόπεδα και λειτουργούσε σαν βασικός σύνδεσμος στην ασφαλή απόδραση και διαφυγή πολλών Εβραίων».