Η λύση της Ισπανίας για το συνταξιοδοτικό της: να πληρώσουν οι νέοι

Η Ισπανία προχωρά σε συνταξιοδοτικές μεταρρυθμίσεις που περιλαμβάνουν μια αμφιλεγόμενη λύση για τις πολυετείς δαπανηρές υποσχέσεις προς τους συνταξιούχους: να πληρώνουν περισσότερα οι νεότεροι.

Ενώ η Γαλλία βρίσκεται σε εξέγερση για τα σχέδια αύξησης του κατώτατου ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη, το όριο της Ισπανίας είναι τα 65 έτη εδώ και δεκαετίες, αφήνοντας την Ισπανία να αναζητά άλλους τρόπους για να στηρίξει ένα συνταξιοδοτικό σύστημα που υποβαθμίζεται και ταυτόχρονα να είναι δίκαιο για νέους και ηλικιωμένους.

Έχοντας καταργήσει τις μεταρρυθμίσεις του 2013 που είχαν καταστεί πολιτικά δυσβάστακτες για την περικοπή των παροχών των σημερινών συνταξιούχων, η υπό σοσιαλιστική ηγεσία κυβέρνηση της Ισπανίας προωθεί ένα πακέτο που απαιτεί περισσότερα από τις νεότερες γενιές.

Ο Χοσέ Λουίς Εσκρίβα, υπουργός Συντάξεων της Ισπανίας, δήλωσε ότι τα μέτρα θα απομακρυνθούν «από το παραδοσιακό παράδειγμα της συνταξιοδοτικής μεταρρύθμισης», περιγράφοντας τη γαλλική προσπάθεια για αύξηση της ηλικίας συνταξιοδότησης ως προσέγγιση παλαιάς κοπής.

Υιοθετώντας μέτρα που απέφυγε η Γαλλία, η Ισπανία θα αντλήσει νέα χρήματα στο ταμείο συντάξεων από τις εταιρείες και τους εργαζόμενους -ιδιαίτερα από τους υψηλότερα αμειβόμενους- και στη συνέχεια θα τα χρησιμοποιήσει για να μειώσει αδικίες, όπως ο τιμωρητικός αντίκτυπος των χαμένων εισφορών στις γυναίκες που εγκατέλειψαν τις δουλειές τους για να φροντίσουν τα παιδιά τους.

«Θεσπίσαμε μέτρα δημιουργίας εσόδων που θα ενισχύσουν το σύστημα, ώστε να μπορούμε να χρηματοδοτήσουμε πρόσθετες αυξήσεις δαπανών», δήλωσε ο Εσκρίβα στους Financial Times.

Ωστόσο, υπάρχει διαμάχη σχετικά με μια πηγή εσόδων που ονομάζεται «μηχανισμός διαγενεακής ισότητας». Αν και το όνομά του παραπέμπει σε αναδιανομή από τους ηλικιωμένους προς τους νεότερους, στην πραγματικότητα συνεπάγεται ότι οι εργαζόμενοι πρέπει να συνεισφέρουν περισσότερο στο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης.

«Οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες θεωρούν ότι ο τίτλος αυτού του μηχανισμού είναι στρεβλός. Είναι ακριβώς το αντίθετο», δήλωσε ο Rafael Domenech, οικονομολόγος της τράπεζας BBVA, ο οποίος ήταν σύμβουλος για τις καταργηθείσες μεταρρυθμίσεις του 2013, οι οποίες είχαν ψηφιστεί από τη συντηρητική κυβέρνηση του Λαϊκού Κόμματος (PP).

Ο Εσκρίβα αμφισβητεί τον χαρακτηρισμό αυτό. Αλλά οι προσπάθειες της Ισπανίας αποτελούν παράδειγμα των αδύνατων διλημμάτων που αντιμετωπίζουν πολλές ευρωπαϊκές χώρες: πώς να ισορροπήσουν αξιοπρεπείς συντάξεις για τους υπάρχοντες συνταξιούχους, δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών για τους νέους και οικονομική βιωσιμότητα.

Η επίτευξη δύο από αυτούς τους στόχους τείνει να είναι διαχειρίσιμη. Η εξασφάλιση και των τριών είναι δύσκολη. Ορισμένα χαρακτηριστικά της Ισπανίας καθιστούν την πρόκλησή της ακόμη πιο δύσκολη, ξεκινώντας από την επείγουσα ανάγκη μείωσης του δημόσιου χρέους της, το οποίο είναι ίσο με το 116% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος.

Ένα άλλο, είναι ότι η χώρα δεν έχει προωθήσει μια ανταγωνιστική αγορά για ιδιωτικές συντάξεις τύπου 401k που παρατηρείται στις ΗΠΑ ή ευρέως διαδεδομένα προγράμματα με βάση τον εργοδότη. Αυτό σημαίνει ότι η εξάρτηση των ηλικιωμένων από τις κρατικές συντάξεις - με τους ενεργούς εργαζόμενους να χρηματοδοτούν τις παροχές των σημερινών συνταξιούχων - είναι μεγαλύτερη από ό,τι αλλού.

Εν μέρει, για τον λόγο αυτό οι παροχές των υφιστάμενων συνταξιούχων είναι συγκριτικά γενναιόδωρες. Το ύψος των συντάξεών τους ισοδυναμεί με το 80% του καθαρού εισοδήματος πριν από τη συνταξιοδότηση, μπροστά από το 74% της Γαλλίας και τον μέσο όρο του 62% στη λέσχη χωρών του ΟΟΣΑ.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιέζει την Ισπανία να αναλάβει δράση. Έχει θέσει ένα δικαιότερο και υγιέστερο συνταξιοδοτικό σύστημα ως προϋπόθεση για τη χορήγηση δισεκατομμυρίων ευρώ από τα κονδύλια ανάκαμψης της ΕΕ. Η Επιτροπή «αξιολόγησε θετικά» τις συνταξιοδοτικές αλλαγές που έκανε η Ισπανία για τις προηγούμενες πληρωμές, αλλά δεν έχει ακόμη εξετάσει τις τελευταίες μεταρρυθμίσεις.

Η Airef, ο ανεξάρτητος δημοσιονομικός παρατηρητής της Ισπανίας, εξέδωσε την περασμένη εβδομάδα την απόφασή της, λέγοντας ότι οι μεταρρυθμίσεις του προγράμματος δεν θα αποδώσουν από μόνες τους και θα αυξήσουν το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ισπανίας κατά 1,1 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2050.

Οι δημογραφικές πιέσεις είναι έντονες. Σήμερα στην Ισπανία αντιστοιχούν τρία άτομα σε ηλικία εργασίας για κάθε έναν συνταξιούχο- μέχρι το 2050 η αναλογία εξάρτησης θα είναι μόλις 1,7 προς ένα. Η απότομη πτώση εξηγείται από το προσδόκιμο ζωής της Ισπανίας που είναι 83 έτη - ένα από τα υψηλότερα στον κόσμο - και από το γεγονός ότι το baby boom ήρθε αργά.

Αν και ο εμφύλιος πόλεμος έληξε το 1939, η Ισπανία δεν βίωσε την αύξηση στις εγκυμοσύνες που ακολούθησε το τέλος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου αλλού. Αντιθέτως, τα πρώτα χρόνια της στρατιωτικής δικτατορίας του Φρανσίσκο Φράνκο σημαδεύτηκαν από την πείνα, την καταστολή και τη διεθνή απομόνωση. Το ποσοστό γεννήσεων δεν αυξήθηκε παρά μόνο όταν η οικονομία άρχισε να απογειώνεται στα τέλη της δεκαετίας του 1950. Οι πρώτοι baby boomers της Ισπανίας μόλις άρχισαν να συνταξιοδοτούνται.

	© The Financial Times Limited [2023]. All Rights Reserved. FT and Financial Times are trademarks of the Financial Times Limited Not to be redistributed, copied or modified in any way. politis.com.cy is solely responsible for providing this translation and the Financial Times Limited does not accept any liability for the accuracy or quality of the translation.