H τεχνητή νοημοσύνη αλλάζει τα δεδομένα στον χώρο της ψυχικής υγείας

Κατά πόσο μπορεί τα προβλήματα ψυχικής υγείας και η θεραπεία αυτών να βασίζονται σε αλγόριθμους και chatbots τεχνητής νοημοσύνης και κατά πόσο η ανθρωπότητα μπορεί να μεταβολίσει ψυχικά τις μεγάλες και γρήγορες τεχνολογικές εξελίξεις και αλλαγές που επιφέρουν οι επαναστατικές εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης;

Η HuffPost Greece σε μια συζήτηση με τον Δρ. Αντώνιο Ντακανάλη (Antonios Dakanalis), (καθηγητής και επικεφαλής ερευνητής ψυχιατρικής και ψυχοθεραπείας στο Πανεπιστήμιο «Μπικόκα» του Μιλάνου, μέλος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ψυχικής Υγείας και της Ακαδημίας Ψηφιακής Ιατρικής) επιχειρεί να διερευνήσει τις αλλαγές που φέρνει η τεχνητή νοημοσύνη στον ευαίσθητο χώρο της ψυχικής υγείας και στη ζωή μας γενικότερα, αλλά και τους φόβους για τη σταδιακή υποκατάσταση του ανθρώπινου παράγοντα που βιώνουν ήδη όσοι εργάζονται σε κλάδους που αξιοποιούν την Τεχνητή Νοημοσύνη. Αποσπάσματα της συνομιλίας αυτής, ακολουθούν:

- Η τεχνητή νοημοσύνη αναπτύσσεται σε εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο που βρίσκει εφαρμογή σε πολλούς τομείς περιλαμβανομένης της υγείας. Παράλληλα η υπερταχεία ανάπτυξη και χρήση της εγείρουν ανησυχίες για το μέλλον της ανθρωπότητας. Η τεχνητή νοημοσύνη αποτελεί για εσάς ελπίδα ή απειλή;

Όπως επισήμανα και στην πρόσφατη διάλεξη μου, για πολλούς τομείς περιλαμβανομένης και της σωματικής και ψυχικής υγείας, η τεχνητή νοημοσύνη είναι ελπίδα που μπορεί όμως να μετατραπεί σε απειλή εάν δε ρυθμίσουμε την ανάπτυξή της βάζοντας όρια ταχύτητας και δικλείδες ασφαλείας. Ξέρετε, το πρώτο αυτοκινητιστικό δυστύχημα έγινε λίγο μετά την εμφάνιση των αυτοκινήτων στους δρόμους. Δεν απαγορέψαμε τότε την κυκλοφορία τους! Απλά βάλαμε όρια ταχύτητας και θεσπίσαμε κώδικες και νόμους που ρυθμίζουν την οδήγηση και τιμωρούν τις τροχαίες παραβάσεις. Αναλόγως πρέπει να πράξουμε και εδώ.

- Πολύς κόσμος ακόμα δυσκολεύεται να αντιληφθεί τι σημαίνει τεχνητή νοημοσύνη, που είναι στο επίκεντρο του δημόσιου διαλόγου. Εξηγήστε μας τι είναι η τεχνητή νοημοσύνη, που κατά πολλούς θα έχει ευρεία ενσωμάτωση στην ζωή μας, προσφέροντας ευκαιρίες και δραστηριότητες που θα αλλάξουν τον κόσμο από chatbots μέχρι αυτόνομα οχήματα και υπερανεπτυγμένα ιατρικά ρομπότ.

H “νοημοσύνη” που επιδεικνύουν οι μηχανές! Μιλάμε για την ικανότητα των μηχανών να αναπαράγουν τις γνωστικές λειτουργίες ενός ανθρώπου, όπως είναι η μάθηση και ο σχεδιασμός.

Η τεχνητή νοημοσύνη καθιστά τις μηχανές ικανές να “κατανοούν” το περιβάλλον τους, να επιλύουν προβλήματα με τρόπο που μοιάζει με την ανθρώπινη διαδικασία σκέψης και να δρουν προς την επίτευξη ενός συγκεκριμένου στόχου. Ο υπολογιστής λαμβάνει δεδομένα, έτοιμα ή συλλεγμένα μέσω αισθητήρων (π.χ. κάμερα), τα επεξεργάζεται και ανταποκρίνεται βάσει αυτών.

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι τεχνητής νοημοσύνης, όπως τα ρομπότ, η μηχανική μάθηση, όπου οι αλγόριθμοι εκπαιδεύονται να επεξεργάζονται δεδομένα βρίσκοντας μοτίβα και συσχετίσεις και να τα χρησιμοποιούν για να κάνουν εργασίες και προβλέψεις (π.χ. για την εξέλιξη μιας νόσου), η όραση υπολογιστών, όπου οι υπολογιστές διδάσκονται να βλέπουν και να ερμηνεύουν σωστά εικόνες (π.χ. για την ανίχνευση καρκίνου), και η επεξεργασία φυσικής γλώσσας, που επιτρέπει στους υπολογιστές να κατανοούν, να ερμηνεύουν και να επικοινωνούν και έχει ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών από μηχανές αναζήτησης και φωνητικούς βοηθούς (π.χ. ο Siri της Apple και η Alexa της Amazon) έως τη δημιουργία μεταφράσεων και σύγχρονων εφαρμογών συνομιλίας όπως τα Chatbots, που έχετε ήδη χρησιμοποιήσει μάλλον χωρίς να το αντιληφθείτε!

Είναι software που επιτρέπει στη μηχανή να συνομιλεί σαν άνθρωπος παρέχοντας αυτοματοποιημένες απαντήσεις σε ερωτήσεις και αιτήματα, στο μέτρο πάντα του τεχνολογικώς δυνατού.

Στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης τα chatbots παρέχουν ήδη στους ασθενείς πρόσβαση σε ιατρικές πληροφορίες 24/7, κλείνουν ραντεβού με το γιατρό, απαντούν σε ερωτήσεις σχετικά με την υγεία τους και τους παρέχουν γενικές οδηγίες για τη θεραπεία ή ακόμη και εξατομικευμένες συμβουλές υγείας.

Μερικές τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης έκαναν την εμφάνισή τους εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Η εξέλιξη, ωστόσο, των ηλεκτρονικών υπολογιστών, η διάθεση αναρίθμητων δεδομένων και νέων αλγορίθμων επέτρεψαν την ταχύτατη ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης, η οποία θα παίξει κεντρικό ρόλο στη ψηφιακή μεταμόρφωση της κοινωνίας μας.

- Ο Μπιλ Γκέιτς επισήμανε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι πιο σημαντική από το διαδίκτυο που άλλαξε τον κόσμο. Θα μπορέσουμε να προσαρμοστούμε στις μεγάλες και γρήγορες τεχνολογικές εξελίξεις που έρχονται;

Ζούμε σε μια εποχή τεχνολογικών εξελίξεων εκθετικού ρυθμού. Αν και ο άνθρωπος από τη φύση του είναι προσαρμοστικό όν, οι τόσο μεγάλες και ραγδαίες εξελίξεις που φέρνει στη ζωή μας η τεχνολογία και η αναπόφευκτη ανάγκη ανταπόκρισης σε αυτές μας στρεσάρει και μας δυσκολεύει. Και αυτό το βλέπουμε τόσο στις έρευνες όσο και στην καθημερινή επαφή με τους ανθρώπους και τους θεραπευόμενους.

Σύμφωνα με τον Μπιλ Γκέιτς η τεχνητή νοημοσύνη θα είναι πιο σημαντική και από το κινητό και από το διαδίκτυο. Σήμερα μπορεί να είμαστε πολύ πιο συνδεδεμένοι μέσω του γρήγορου ίντερνετ και των smartphones (”έξυπνων” κινητών) που αναμφισβήτητα έχουν διευκολύνει τη ζωή μας όμως αυτό ταυτόχρονα έχει αυξήσει τη μοναξιά, την απομόνωση και την αποξένωση των ανθρώπων με ουκ ολίγες ψυχοσωματικές συνέπειες.

Ο ευγενής στόχος της τεχνητής νοημοσύνης είναι να διευκολύνει και να βελτιώσει τη ζωή μας περισσότερο από όσο έκανε το κινητό και το ίντερνετ. Ωστόσο, η προσαρμογή των ανθρώπων θα είναι δύσκολη και το ψυχικό κόστος μεγάλο εάν δεν υπάρξει σταδιακή έκθεση στις αλλαγές που επιφέρει στη ζωή μας η τεχνητή νοημοσύνη.

Φοβάμαι ότι θα δημιουργηθούν γενιές πολλών ταχυτήτων. Η γενιά που γνώρισε τον κόσμο χωρίς το διαδίκτυο θα απέχει από τα παιδιά που γεννιούνται τώρα όσο μια απομονωμένη κοινότητα ιθαγενών του Αμαζονίου απέχει από μια ευρωπαϊκή χώρα.

- Πώς βοηθάει ή μπορεί να βοηθήσει η τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της ψυχικής υγείας;

Η τεχνητή νοημοσύνη εξελίσσεται ταχύτατα και βρίσκει εφαρμογή στις διάφορες ειδικότητες της ιατρικής, βοηθώντας τους γιατρούς να φτάσουν ταχύτερα και ακριβέστερα είτε στην διάγνωση είτε στη λήψη κλινικής απόφασης για αποτελεσματικότερη, εξατομικευμένη θεραπεία.

Αυτή τη στιγμή η μεγαλύτερη εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στην σωματική υγεία είναι στις απεικονιστικές μεθόδους. Για παράδειγμα, σε μια αξονική τομογραφία μπορεί να εντοπίσει κακοήθειες στα πολύ αρχικά στάδια που το ανθρώπινο μάτι δε θα μπορούσε να διακρίνει. Η ψυχιατρική στερείται τέτοιου είδους διαγνωστικών εξετάσεων και βασίζεται εξ΄ ολοκλήρου στην κλινική εξέταση.

Παρόλο που ο ευαίσθητος τομέας της ψυχικής υγείας απαιτεί αντίληψη, ανθρώπινη αλληλεπίδραση, διαίσθηση και συναισθηματική νοημοσύνη που οι υπολογιστές και τα ρομπότ δεν μπορούν να προσομοιώσουν, η τεχνητή νοημοσύνη ωφελεί σημαντικά με την ικανότητα της να αντλεί μεγάλο όγκο δεδομένων από διάφορες πηγές (π.χ. ηλεκτρονικά αρχεία υγείας, δεδομένα απεικόνισης εγκεφάλου, δεδομένα που ελήφθησαν από smartphonew κτλ.), να τον επεξεργάζεται και να τον αναλύει, ανιχνεύοντας με υψηλό βαθμό ακρίβειας ισχνά προειδοποιητικά σημάδια που οι άνθρωποι ίσως δεν θα πρόσεχαν ποτέ καθώς και σημάδια ψυχικής δυσφορίας πριν επιδεινωθούν.

Για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και οι αλγόριθμοι μηχανικής μάθησης μπορούν να προβλέψουν έγκαιρα με μεγάλη ακρίβεια διάφορα προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των αυτοκτονιών, πράγμα που σημαίνει ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να προσφέρει στους επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ένα σημαντικό εργαλείο αξιολόγησης του κινδύνου αυτοκαταστροφικών και αυτοκτονικών συμπεριφορών, που είναι και το μείζον ζήτημα στην κλινική πράξη.

Οι έξυπνες φορητές συσκευές τελευταίας γενιάς που ενσωματώνουν τεχνητή νοημοσύνη προσφέρουν περαιτέρω ευκαιρίες. Μέσω αισθητήρων μπορούν να συλλέγουν πληροφορίες σχετικά με συμπτώματα όπως διαταραχές ύπνου, ομιλία υπό πίεση, διακυμάνσεις στη σωματική δραστηριότητα και τον καρδιακό ρυθμό και άλλες αλλαγές στη συμπεριφορά και φωνή, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την αξιολόγηση της ψυχολογικής και γνωστικής κατάστασης του χρήστη. Τα δεδομένα αυτά συγκρίνονται με συγκεντρωτικά και ανώνυμα δεδομένα από άλλους χρήστες για να παρέχουν προγνωστικές προειδοποιήσεις όταν χρειάζεται παρέμβαση. Οι χρήστες μπορούν στη συνέχεια να κάνουν προσαρμογές στη συμπεριφορά τους ή να ζητήσουν βοήθεια από τους ειδικούς.

- Eσείς και η ερευνητική σας ομάδα αξιοποιείτε την τεχνητή νοημοσύνη με σκοπό την έγκαιρη πρόγνωση. Εξηγήστε μας απλά τι κάνετε και πώς αυτό συμβάλλει στον τομέα της ψυχικής υγειάς;

Ως επί το πλείστον στο Πανεπιστήμιο “Μπικòκα” του Μιλάνου ασχολούμαστε με την έγκαιρη πρόγνωση. Χρησιμοποιούμε δηλαδή τα συστήματα τεχνητής νοημοσύνης για να προβλέπουμε το πώς θα πάει ένας ασθενής και εάν θα ανταποκριθεί ή όχι σε ένα συγκεκριμένο είδος ψυχοθεραπείας ή μια συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή.

Για παράδειγμα, το πολυετές, χρηματοδοτούμενο διεπιστημονικό πρόγραμμα που διευθύνω, χρησιμοποιεί πραγματικά κλινικά δεδομένα ασθενών αλλά και ηλεκτρονικά αρχεία υγείας τα οποία αναλύονται από συστήματα τεχνητής νοημοσύνης και αλγορίθμους μηχανικής μάθησης με σκοπό να εντοπίσουμε ποιοι ασθενείς με κατάθλιψη δεν θα ανταποκριθούν επαρκώς ή καθόλου στα υπάρχοντα αντικαταθλιπτικά. Τα προκαταρτικά αποτελέσματα είναι ενθαρρυντικά.

Ο έγκαιρος εντοπισμός των ασθενών αυτών που πάσχουν από τη λεγόμενη φαρμακοανθεκτική κατάθλιψη και διατρέχουν, μεταξύ άλλων, αυξημένο κίνδυνο αυτοκτονίας, είναι εξαιρετικά σημαντικός καθώς μπορεί να συμβάλει στη βέλτιστη στρατηγική διαχείριση αυτών των περιπτώσεων (π.χ. με χρήση διαφορετικών θεραπευτικών μεθόδων από τις ευρέως χρησιμοποιούμενες) βοηθώντας μας να παρέμβουμε εγκαίρως, πριν μια κατάσταση γίνει πιο σοβαρή και εξοικονομώντας πόρους τόσο σε ανθρώπινο όσο και σε οικονομικό επίπεδο.

Αλλά προγράμματα τεχνητής νοημοσύνης, που πραγματοποιούνται σε συνεργασία με ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια, επικεντρώνονται στον εντοπισμό ψυχικής δυσφορίας (π.χ. κατάθλιψη) στους χώρου εργασίας και σε ακριτικές περιοχές με ανεπαρκή πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας μέσω ανάλυσης διαφόρων χαρακτηριστικών που συνδέονται στενά με την ψυχική κατάσταση κάθε ατόμου, όπως ο ρυθμός, ο τόνος και η ένταση της ομιλίας των ανθρώπων.

Ο Δρ. Αντώνιος Δακανάλης ομιλητής στο Παγκόσμιο Συνέδριο Ψυχιατρικής
.

Πηγή: HuffPost