Πέντε φάρμακα που άλλαξαν τον κόσμο: Από την πενικιλίνη μέχρι τον πρόγονο των σημερινών αντικαταθλιπτικών

Δεν είναι πολλά τα φάρμακα που άλλαξαν τη ροή της ιστορίας, άνοιξαν νέους δρόμους στην επιστήμη, σώζοντας ταυτόχρονα εκατομμύρια ανθρώπους και δημιουργώντας συνθήκες φυσιολογικής διαβίωσης για ακόμα περισσότερους.

Πέντε απ' αυτά τα θεωρούμε τόσο δεδομένα σήμερα, αλλά έχουν διαμορφώσει σε τέτοιο βαθμό τον σύγχρονο κόσμο, που πολύ δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε πώς θα ήταν η ζωή μας αν δεν μπορούσαμε να τα βρούμε ακόμα και στο φαρμακείο της γειτονιάς μας.

1. ΑΝΑΙΣΘΗΣΙΑ

Στα τέλη του 1700 ο Άγγλος χημικός Τζόζεφ Πρίστλι δημιούργησε ένα αέριο που το ονόμασε “φλογιστικοποιημένο νιτρώδη αέρα” (νιτρώδες οξείδιο) και λίγο αργότερα ένας άλλος χημικός από τη Βρετανία, ο Χάμφρι Ντέιβι, θα πίστευε ότι θα μπορούσε να το χρησιμοποιήσει ως ανακούφιση από τον πόνο κατά τις χειρουργικές επεμβάσεις. Τελικά όμως το φάρμακο θα χρησιμοποιούταν ως ψυχαγωγικό.

Κάποιες δεκαετίες μετά, το 1834 θα ήταν η χρονιά όπου ο Γάλλος χημικός Ζαν Μπατίστ Ντουμά θα ονόμαζε ένα νέο αέριο ως “χλωροφόρμιο”, το οποίο αργότερα, το 1847, ο Σκωτσέζος μαιευτήρας Τζέιμς Γιανγκ Σίμπσον θα το χρησιμοποιούσε κατά τη διάρκεια των τοκετών.

Δύο χειρούργοι επί το έργον πάνω από έναν ασθενή υπό αναισθησία. ASSOCIATED PRESS

Σύντομα, η αναισθησία θα άρχιζε να χρησιμοποιείται ευρύτερα κατά τη διάρκεια των χειρουργικών επεμβάσεων, αυξάνοντας κατά πολύ τα ποσοστά ανάρρωσης. Αρκεί μόνο να σκεφτεί κανείς ότι πριν από την αναισθησία, πολλοί ασθενείς στα χειρουργεία δεν άντεχαν το σοκ από τον πόνο και πέθαιναν επί τόπου.

Ωστόσο, κάθε φάρμακο που μπορεί να προκαλέσει απώλεια αισθήσεων στους ανθρώπους, μπορεί ταυτόχρονα και να τους βλάψει. Το ίδιο συνεχίζει να συμβαίνει και με τα σύγχρονα αναισθητικά που εξακολουθούν να θέλουν μεγάλη προσοχή εξαιτίας των κινδύνων που μπορεί να προκαλέσει η καταστολή του νευρικού συστήματος.

2. ΠΕΝΙΚΙΛΙΝΗ

Αυτό που συνέβη το 1928 στον Σκωτσέζο γιατρό, Αλεξάντερ Φλέμινγκ, είναι μια από τις πλέον κλασικές περιπτώσεις τυχαίας ανακάλυψης φαρμάκων στην ιστορία. Πιο συγκεκριμένα, ο μετέπειτα νομπελίστας έφυγε για διακοπές, αφήνοντας πίσω του μερικές καλλιέργειες του βακτηρίου στρεπτόκοκκου στο εργαστήριό του.

Όταν επέστρεψε, λοιπόν, διαπίστωσε ότι κάποιο αερομεταφερόμενο πενικίλιο (μια μυκητιασική μόλυνση) είχε σταματήσει την ανάπτυξη του στρεπτόκοκκου.

Στη συνέχεια, ο Αυστραλός παθολόγος, Χάουαρντ Φλόρεϊ, και η ερευνητική του ομάδα σταθεροποίησαν την πενικιλίνη και πραγματοποίησαν τα πρώτα πειράματα σε ανθρώπους. Μέσω της αμερικανικής χρηματοδότησης, η πενικιλίνη παρήχθη μαζικά και αργότερα κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, θα έσωζε τις ζωές χιλιάδων στρατιωτών.

Η πενικιλίνη και όσα παράγονται από αυτήν θεωρούνται εξαιρετικά καλά φάρμακα πρώτης γραμμής για παθήσεις που κάποτε οδηγούσαν στον θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους. Εντούτοις, η αλόγιστη χρήση τους έχει οδηγήσει μία σειρά από στελέχη βακτηρίων να εξελιχθούν και να γίνουν πιο ανθεκτικά στα φάρμακα.

Ο Αλεξάντερ Φλέμινγκ στο εργαστήριο του στο Λονδίνο το 1943. AP

3. ΝΙΤΡΟΓΛΥΚΕΡΙΝΗ

Η νιτρογλυκερίνη εφευρέθηκε το 1847 και αμέσως αντικατέστησε την πυρίτιδα ως το ισχυρότερο εκρηκτικό στον -τότε- κόσμο. Ήταν, επίσης, το πρώτο σύγχρονο φάρμακο για τη θεραπεία της στηθάγχης, του πόνου δηλαδή στο στήθος που σχετίζεται με καρδιακές παθήσεις.

Οι εργάτες των εργοστασίων που εκτέθηκαν στο εκρηκτικό, άρχισαν να εμφανίζουν πονοκεφάλους και εξάψεις στο πρόσωπο, κάτι που οφειλόταν στην ικανότητα της νιτρογλυκερίνης να διαστέλλει τα αιμοφόρα αγγεία.

Ο Βρετανός γιατρός, Ουίλιαμ Μάρελ, πειραματίστηκε με τη νιτρογλυκερίνη πάνω στον εαυτό του, τη δοκίμασε και σε ασθενείς με στηθάγχη, και τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά. Είχαν όλοι σχεδόν άμεση ανακούφιση.

Η νιτρογλυκερίνη επέτρεψε σε εκατομμύρια ανθρώπους με στηθάγχη να ζήσουν μια σχετικά φυσιολογική ζωή, ανοίγοντας παράλληλα τον δρόμο για φάρμακα που μειώνουν την αρτηριακή πίεση, και για κάποια άλλα που σχετίζονται με τους β-αναστολείς και τις στατίνες.

4. ΑΝΤΙΣΥΛΛΗΠΤΙΚΟ ΧΑΠΙ

Το 1951, η Αμερικανίδα υπέρμαχος του ελέγχου των γεννήσεων, Μάργκαρετ Σάνγκερ, ζήτησε από τον ερευνητή, Γκρέγκορι Πίνκους, να αναπτύξει ένα αποτελεσματικό ορμονικό αντισυλληπτικό, με τη βοήθειας της χρηματοδότησης της κληρονόμου, Κάθριν ΜακΚόρμικ.

Αντισυλληπτικά χάπια . AP

Πράγματι ο Πίνκους θα εργαζόταν προς αυτήν την κατεύθυνση, θα διαπίστωνε ότι η προγεστερόνη βοηθούσε στη διακοπή της ωορρηξίας και έτσι θα τη χρησιμοποιούσε προκειμένου να κατασκευάσει ένα δοκιμαστικό χάπι. Οι κλινικές δοκιμές θα γίνονταν πάνω στα σώματα φτωχών γυναικών -κυρίως απ’ το Πουέρτο Ρίκο-, προκαλώντας και μια σειρά από ανησυχίες για τις παρενέργειες αλλά και για το κατά πόσο αυτές οι δοκιμές έγιναν πραγματικά με τη συναίνεσή τους.

Το νέο φάρμακο κυκλοφόρησε το 1960 ως ”Enovid” με την έγκριση της Αμερικανικής Υπηρεσίας Τροφίμων & Φαρμάκων (FDA). Αν και ακόμα δεν γνώριζαν πολλά για το φάρμακο θεωρήθηκε ότι ο κίνδυνος εγκυμοσύνης ήταν μεγαλύτερος από τον κίνδυνο διάφορων παρενεργειών, συμπεριλαμβανομένων των θρόμβων του αίματος και των εγκεφαλικών επεισοδίων.

Χρειάστηκε να περάσουν δέκα χρόνια μέχρι να αποδειχθεί η σχέση μεταξύ της χρήσης αντισυλληπτικών και σοβαρών παρενεργειών και έτσι, ύστερα από έρευνα της αμερικανικής κυβέρνησης το 1970, τα επίπεδα ορμονών του χαπιού μειώθηκαν δραματικά.

5. ΔΙΑΖΕΠΑΜΗ

Η πρώτη βενζοδιαζεπίνη, ένας τύπος κατασταλτικού του νευρικού συστήματος, δημιουργήθηκε το 1955 και κυκλοφόρησε στην αγορά από τη φαρμακευτική εταιρεία Hoffmann-La Roche ως “Librium”.

Στη συνέχεια ο Πολωνοαμερικανός χημικός, Λίο Στέρνμπαχ, και η ερευνητική του ομάδα τροποποίησαν χημικά το “Librium”, παράγοντας το 1959 ένα πολύ πιο ισχυρό φάρμακο, την διαζεπάμη, η οποία το 1963 βγήκε στα ράφια των φαρμακείων ως “Valium”.

Μία δόση Valium από το μακρινό 1979. ASSOCIATED PRESS

Ο αντίκτυπος που είχε αυτό το φτηνό φάρμακο ήταν άνευ προηγουμένου. Από το 1969 έως το 1982, το “Valium” ήταν το φαρμακευτικό προϊόν με τις περισσότερες πωλήσεις στις ΗΠΑ, δημιουργώντας σιγά-σιγά μια κουλτούρα διαχείρισης του άγχους και της κατάθλιψης με φαρμακευτικές ουσίες.

Ήταν αυτό που άνοιξε τον δρόμο στα σύγχρονα αντικαταθλιπτικά. Μπορεί να μην ήταν αδύνατο αλλά ήταν πολύ πιο δύσκολο να πάρει κανείς υπερβολική δόση με τα νεότερα φάρμακα που αναπτύχθηκαν, ενώ ταυτόχρονα είχαν και λιγότερες παρενέργειες.

Το 1987 θα ερχόταν και ο καιρός του Prozac, δηλαδή της φλουοξετίνης, του εκλεκτικού αναστολέα επαναπρόσληψης σεροτονίνης που θα έφερνε τη δεύτερη σημαντικότερη επανάσταση σ’ αυτόν τον τομέα.

Πηγή: News247.gr