Πώς μας παρακολουθούν τα κινητά - Αποκαλύψεις από τον Σνόουντεν

Υποκλοπές από κυβερνήσεις και οργανώσεις, κακόβουλο λογισμικό και εντοπισμός ανά την υφήλιο, όλα γίνονται εφικτά μέσω των έξυπνων κινητών

Ο Εντουαρντ Σνόουντεν, που αποκάλυψε τις μαζικές παρακολουθήσεις των αρχών ασφαλείας εντός και εκτός Ηνωμένων Πολιτειών, έχει επανειλημμένως προειδοποιήσει ότι «κανένα smartphone δεν είναι ασφαλές». Πράγματι, δεν είναι λίγες οι φορές που ποικίλες μέθοδοι παρακολούθησης μεγάλων ομάδων ατόμων έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Οχι απαραίτητα επειδή έχουν κατηγορηθεί επισήμως, αλλά στο πλαίσιο των προληπτικών παρακολουθήσεων από διάφορες μυστικές υπηρεσίες.

Ο Σνόουντεν εξέφρασε και τον προβληματισμό του ως προς το ότι τα κινητά τηλέφωνα έχουν πλέον μετατραπεί σε συσκευές παρακολούθησης που αυτόματα δημιουργούν ηλεκτρονικά βιογραφικά, αλλά και GPS συσκευές. Ως παράδειγμα επικαλέστηκε την περίπτωση του θανάτου της Μαρί Κόλβιν, Αμερικανίδας δημοσιογράφου που εργαζόταν για τους «Sunday Times» του Λονδίνου και σκοτώθηκε από πυρά όλμου στη Χομς.

«Οι εκπομπές ραδιοσυχνοτήτων των επικοινωνιών της είχαν υποκλαπεί από τον συριακό στρατό», είπε, συμπληρώνοντας ότι είναι όλο και πιο δύσκολο οι χρήστες να εμπιστεύονται τα smartphones τους, καθώς μπορεί να μολυνθούν από προγράμματα malware ώστε να μεταδίδουν πληροφορίες σχετικά με το σημείο όπου βρίσκονται οι ίδιοι ακόμα κι όταν αυτά είναι σε κατάσταση πτήσης ή απενεργοποιημένα.

Εκτός των άλλων, η τεχνολογία έχει καταστήσει ακόμη και την ιδιωτική παρακολούθηση τηλεφώνων όχι μόνο εφικτή, αλλά και αρκετά απλή και σχετικά οικονομική. Εντύπωση είχε προκαλέσει η ιστορία που κυκλοφόρησε στους αθηναϊκούς κύκλους όταν ένας ευκατάστατος επιχειρηματίας αποφάσισε να παρακολουθήσει τη νεότερη και λίγο ατακτούλα σύντροφό του χαρίζοντάς της ένα ολοκαίνουριο κινητό τελευταίας τεχνολογίας.

Αποδείχτηκε ότι αυτό ήταν παγιδευμένο με ένα λογισμικό παρακολούθησης που μπορούσε να καταγράφει και να στέλνει τις συνομιλίες της κατευθείαν στον υπολογιστή του. Το κόστος της υπηρεσίας αυτής δεν ξεπερνούσε τα 700 ευρώ. Ο επιχειρηματίας δεν υπολόγισε, όμως, ότι ο αδελφός της νεαρής ασχολούνταν επαγγελματικά με τα ηλεκτρονικά. Ετσι όταν εκείνη του παραπονέθηκε ότι το πανάκριβο και ολοκαίνουριο κινητό της «τα έχει παίξει», προσφέρθηκε να του ρίξει μια ματιά.

Η δημιουργία τηλεφώνου από τον Σνόουντεν

Ο Σνόουντεν προειδοποιεί και για την υποκλοπή σήματος, που είναι η πιο σπάνια περίπτωση και σχεδόν πάντα γίνεται από κρατικές υπηρεσίες σε συνεργασία με τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας. Το σενάριο αυτό δεν απευθύνεται στους κοινούς χρήστες. Ο κύριος εξοπλισμός που χρειάζεται κάποιος υποκλοπέας για τη συγκεκριμένη μέθοδο δεν πωλείται στην αγορά. Ακόμα όμως και αν βρεθεί προς πώληση, αυτός θα είναι κλεμμένος και αξίζει μερικές εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ.

Παρόλο το κόστος του, η λειτουργία του έχει ημερομηνία λήξης μερικών εβδομάδων γιατί ανά τακτά χρονικά διαστήματα θα πρέπει να ανανεώνονται συγκεκριμένοι κωδικοί της κατασκευάστριας εταιρείας (οι λεγόμενες «κλείδες»).

Ακόμα και οι πιο οικονομικοί εξοπλισμοί που υπάρχουν στην αγορά αγγίζουν τα 10.000 ευρώ και είναι τρομερά δύσκολοι στη χρήση και συνήθως γίνονται αμέσως αντιληπτοί. Ο υποκλοπέας θα πρέπει να είναι σε σχετικά κοντινή απόσταση και ιδίως μέσα στην πόλη σε μερικές δεκάδες μέτρα. Επιπλέον, δεν μπορεί να κάνει υποκλοπή σε 3G/4G σήμα - πλέον οι περισσότερες κεραίες σταθμών βάσης είναι 3G.

Στη σπάνια περίπτωση που κάποιος έχει καταστεί στόχος μπορεί να το αντιληφθεί καθώς συχνά το κινητό μπορεί να πραγματοποιήσει μόνο εξερχόμενες κλήσεις και όχι εισερχόμενες (άμεσα ύποπτο). Μάλιστα, στην άλλη άκρη της επικοινωνίας δεν θα φανεί ο αριθμός του κινητού, αλλά απόρρητο. Ο Σνόουντεν, άνθρωπος-κλειδί στην υπόθεση των μαζικών ηλεκτρονικών παρακολουθήσεων, βρίσκεται σε διαδικασία δημιουργίας νέου τηλεφώνου που δεν θα είναι δυνατόν να παραβιαστεί.

Συγκεκριμένα, ελπίζει να δημιουργήσει, καθώς η κατασκευή του είναι ακόμα σε πειραματικό στάδιο, μια ειδική συσκευή, τροποποιημένη έκδοση του iPhone, για τους δημοσιογράφους που αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο παρακολούθησης από κυβερνητικές υπηρεσίες. Η συγκεκριμένη ανακοίνωση έγινε στο πλαίσιο της συνδιάσκεψης Forbidden Research στο Media Lab του πανεπιστημίου ΜΙΤ. Ο Σνόουντεν, που μίλησε μέσω σύνδεσης βίντεο από τη Ρωσία όπου ζει πλέον, είπε ότι συνεργάζεται με τον Αντριου Χουάνγκ, γνωστό χάκερ με το ψευδώνυμο Bunnie που έχει σπουδάσει ηλεκτρολόγος μηχανικός στο ΜΙΤ. Οι έρευνές τους συνίστανται στην τροποποίηση ενός smartphone ώστε να είναι δυνατόν να ειδοποιεί τον χρήστη που εργάζεται σε επικίνδυνο περιβάλλον ότι παρακολουθείται ηλεκτρονικά.

5 Σημάδια προειδοποιούν

Οι ειδικοί επισημαίνουν τα εξής πέντε χαρακτηριστικά σημάδια που προειδοποιούν για την παραβίαση της ιδιωτικότητας:

Η συσκευή «δαιμονίζεται»

Το κινητό συμπεριφέρεται γενικά περίεργα, σαν να παίρνει μόνο του πρωτοβουλίες. Η οθόνη φωτίζεται ξαφνικά και χωρίς λόγο, ανοίγει και κλείνει σε τυχαίες στιγμές, κάνει περίεργους θορύβους. Ολα αυτά θα μπορούσαν να σημαίνουν ότι η συσκευή βρίσκεται υπό παρακολούθηση.

Η μπαταρία αδειάζει απότομα

Η μπαταρία αδειάζει υπερβολικά γρήγορα και απότομα: ακόμα κι αν είναι σχετικά παλιά και πολυχρησιμοποιημένη, η μπαταρία του κινητού αποφορτίζεται σχετικά σταδιακά. Οταν η μπαταρία «πεθαίνει» απότομα, αυτό σημαίνει ότι συμβαίνει κάτι περίεργο.

Θόρυβος στις κλήσεις

Διαρκής θόρυβος: αν κατά τη διάρκεια μιας συνομιλίας ακούσει κανείς έναν ασυνήθιστο και μακρόσυρτο θόρυβο, το τηλέφωνο έχει παραβιαστεί.

Ακαταλαβίστικα μηνύματα

Παράξενα μηνύματα: είναι γνωστό ότι πολλοί διαδικτυακοί απατεώνες χρησιμοποιούν τα SMS για να χακάρουν τηλέφωνα, ωστόσο, αν αρχίσει ένα τηλέφωνο να δέχεται μηνύματα με ασυνήθιστους χαρακτήρες και ακατανόητα σύμβολα, δεν αποκλείεται να είναι θύμα παρακολούθησης.

Ανεξήγητη κατανάλωση δεδομένων

Υψηλή κατανάλωση στα δεδομένα: αν κάποιος γνωρίζει το πάγιο που καταναλώνει και ξαφνικά αρχίζει να το υπερβαίνει παρότι δεν άλλαξε κάτι στη χρήση του κινητού του, αυτό σημαίνει ότι το τηλέφωνό του παρακολουθείται. Αν δηλαδή ξαφνικά διαπιστώσει ότι η κατανάλωση των data αυξάνεται χωρίς να έχει αλλάξει συνήθειες χρήσης και ο λογαριασμός είναι αδικαιολόγητα φουσκωμένος, ενδέχεται το κινητό να έχει πέσει θύμα κατασκοπικού software.

Το σχετικό λογισμικό παρακολούθησης μπορεί να αγοραστεί μέσω Διαδικτύου και να εγκατασταθεί στο κινητό τηλέφωνο, δηλαδή στη συσκευή του προσώπου που θέλει κανείς να παρακολουθήσει. Είναι η πρώτη φορά που δεν απαιτείται καμία παρέμβαση στο υλικό (hardware) της συσκευής κινητής τηλεφωνίας. Με αυτό τον τρόπο έχει κανείς πρόσβαση στις ηχογραφημένες συνομιλίες, στην καταγραφή ήχων περιβάλλοντος χώρου, στο ιστορικό κλήσεων, στα μηνύματα SMS, στην επίσκεψη σε ιστότοπους, στα μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και στις φωτογραφίες.

Κάποια λίγο πιο εξελιγμένα και ακριβά προγράμματα μπορούν να θέσουν υπό παρακολούθηση και τα social media και εφαρμογές που έχουν εγκατασταθεί στο κινητό, παρότι ο περισσότερος κόσμος πιστεύει ότι η επικοινωνία μέσω εφαρμογών όπως το What’s Up ή το Viber είναι ασφαλής. Εκτός από το παραπάνω πρόγραμμα, ένα κινητό ενδέχεται να χακαριστεί μέσω μιας μικροκατασκευής παρακολούθησης.

Πρόκειται για την τοποθέτηση ηλεκτρονικού κυκλώματος μικρών διαστάσεων στο εσωτερικό της συσκευής. Οι παλαιού τύπου τέτοιες κατασκευές απαιτούσαν την ύπαρξη δέκτη σε σχετικά κοντινή απόσταση, οι πιο εξελιγμένες όμως κάνουν καταγραφή, ενώ εκτός από πομπό διαθέτουν και δέκτη. Οταν πλησιάσει το κινητό σε σχετικά κοντινή απόσταση, ο υποκλοπέας μπορεί να συλλέξει όλα τα ηχητικά δεδομένα που έχουν καταγραφεί.