Ανθίζει η «βιομηχανία» των καισαρικών

Είναι πιο ακριβή και πιο επώδυνη, ενώ, όπως σε κάθε εγχείρηση, έτσι και σε αυτήν ελλοχεύουν κίνδυνοι για τη μητέρα και το νεογνό. Κι όμως, η καισαρική τομή –μια ιατρική μέθοδος που χρησιμοποιείται εδώ και δεκαετίες στη μαιευτική για τις έκτακτες περιπτώσεις, έχοντας σώσει τη ζωή πολλών χιλιάδων νεογνών και μητέρων– παρουσιάζει στην Κύπρο τρομακτικά ποσοστά κατάχρησης, αφού ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας συστήνει ήδη από το 1985 τα ποσοστά της να μην ξεπερνούν το 10-15%, καθώς πέραν αυτών δεν έχει αποδειχθεί πως έχει οφέλη για τη μητέρα ή το παιδί, αλλά αντίθετα υπάρχουν αυξημένα ρίσκα και για τους δύο.

Επομένως, ποιος ο είναι λόγος που στη χώρα μας οι περισσότερες πια γέννες γίνονται με τη μέθοδο της καισαρικής, παραπέμποντας σε μια βιομηχανία σε καιρό άνθισης; Σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Υγείας και άλλων διεθνών οργανισμών (ΠΟΥ, OECD κ.ά.), με ποσοστό 56,9%, η Κύπρος είναι πρώτη διεθνώς στις καισαρικές, με τη Δομινικανή Δημοκρατία (56,4%), τη Βραζιλία (55,6%), την Αίγυπτο (51,8%) και την Τουρκία να ακολουθούν (50,4%). Ειδικότερα, με βάση τα πιο πρόσφατα στοιχεία του 2014, η καισαρική είναι με διαφορά η δημοφιλέστερη μέθοδος στις ιδιωτικές κλινικές (40,5% έναντι 24,5% του φυσιολογικού τοκετού), ενώ παραμένει δεύτερη επιλογή στα δημόσια νοσηλευτήρια (16,4% έναντι 18,6%), αν και εκεί τα ποσοστά των φυσιολογικών τοκετών επίσης μειώνονται σταδιακά.

Αξίζει να σημειωθεί πως στο 40% η καισαρική δηλώνεται ως επιλογή της μητέρας και μόνο στο 10-15% ως επιβεβλημένη μέθοδος – όσο δηλαδή συστήνει και ο ΠΟΥ. «Ένας λόγος για τον οποίο οι έγκυες επιλέγουν καισαρική τομή είναι η μη επαρκής πληροφόρηση γύρω από το θέμα της και κυρίως για τις ενδεχόμενες επιπλοκές της. Η αγωνία που προκαλεί το άγνωστο και ο φόβος για τη ζωή του παιδιού και της μητέρας καθιστούν πολλές φορές τη γυναίκα και το ζευγάρι αναποφάσιστους σε θέματα που αφορούν τη λήψη αποφάσεων για τη δική της φροντίδα», αναφέρει στον «Π» η Στέλλα Πλυτά Λεοντίου, πρόεδρος της Επιτροπής Μαιών/Μαιευτών του Παγκύπριου Συνδέσμου Νοσηλευτών και Μαιών (ΠΑΣΥΝΜ). Η ίδια επικαλείται ακόμη την αλλαγή στον τρόπο σκέψης, αφού με τον πολλαπλό της ρόλο η γυναίκα σήμερα έχει την εντύπωση ότι δεν μπορεί να εμπιστευτεί το σώμα της και να φέρει εις πέρας τον φυσιολογικό τοκετό, ενώ παλαιότερα ο φυσιολογικός τοκετός εθεωρείτο δεδομένος, τον φόβο για το άγνωστο, αλλά προπάντων τον τρόπο που γίνονται οι πλείστοι τοκετοί στη χώρα μας: «Η απουσία της μαίας/μαιευτή δίπλα στην επίτοκο που θα τη στηρίξει έτσι ώστε να νιώσει ότι έχει τον αυτοέλεγχο κατά τον τοκετό και με τις σωστές μεθόδους των στάσεων και αναπνοών μπορεί να φέρει το σώμα της σε αρμονία και να γεννήσει φυσιολογικά και όσον το δυνατόν πιο ανώδυνα. Ο τοκετός στη σημερινή κοινωνία από φυσικό γεγονός ολοένα και χάνει έδαφος σε όφελος μιας ιατροκεντρικής θεώρησης που έχει μετατρέψει την έγκυο σε ασθενή και την εγκυμοσύνη σε ασθένεια με αποτέλεσμα να δέχεται τις ιατρικές παρεμβάσεις πιο εύκολα και ως επακόλουθο την αύξηση των καισαρικών τομών», αναφέρει.

Ανώδυνη; Όχι

Εξάλλου, η καισαρική τομή καθόλου πιο ανώδυνη –όπως συχνά πιστεύεται– δεν είναι. Η κ. Λεοντίου επισημαίνει πως ο πόνος που βιώνει η γυναίκα είναι μεγαλύτερος από τον φυσιολογικό τοκετό χωρίς παρεμβάσεις. Επιπλέον, μετά τον τοκετό η μητέρα έχει να αναρρώσει από μια σοβαρή εγχείρηση, ενώ ταυτόχρονα πρέπει να φροντίσει το μωρό της, ο θηλασμός καθυστερεί και είναι δυσκολότερος, η παραμονή στο μαιευτήριο διαρκεί περισσότερο και το κόστος είναι μεγαλύτερο. Τα παιδιά που γεννιούνται με καισαρική τομή έχουν αυξημένες πιθανότητες να αναπτύξουν σακχαρώδη διαβήτη, άσθμα, κοιλιοκάκη και άλλες αλλεργίες εφόσον το νεογνό στερείται τη διαδρομή από το πυελογεννητικό κανάλι και τη δυνατότητα να αναπτύξει στον μέγιστο βαθμό το ανοσοποιητικό του σύστημα. Αλλά οι επιπτώσεις είναι και ψυχολογικές: σε αντίθεση με τον φυσιολογικό τοκετό, κατά τον οποίο η γυναίκα έχει ενεργή συμμετοχή και πλήρη έλεγχο του σώματός της, νιώθει αυτοπεποίθηση, περηφάνια και ενδυνάμωση, η καισαρική που γίνεται χωρίς απόλυτη ένδειξη είναι μια επεμβατική πρακτική που εμπεριέχει βία, τόσο σωματική όσο και ψυχική, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.

Η ιατρικοποίηση των τοκετών στον ιδιωτικό τομέα είναι κοινό μυστικό στις πλείστες κλινικές της Κύπρου και αυτό αναμφίβολα συμβάλλει στην αύξηση των καισαρικών, αφού δεν στελεχώνονται από επαρκή αριθμό καλά εκπαιδευμένων μαιών, οι οποίες είναι αυτές που θα σταθούν στο πλάι της μητέρας μέχρι να φέρει σε πέρας έναν φυσιολογικό τοκετό. Η κ. Λεοντίου επικαλείται το σκανδιναβικό παράδειγμα, όπου το σύστημα έχει αξιοποιήσει πλήρως την/τον επαγγελματία μαία/μαιευτή και όπου έχει αποδειχθεί ερευνητικά ότι υπήρξε μείωση της μητρικής θνησιμότητας μέχρι και κατά 3%, από το 1990, αύξηση των φυσιολογικών τοκετών από μαίες στο 70%, μείωση των πρόωρων νεογνών, βελτίωση πέραν του 90% στους δείκτες θηλασμού, μικρότερη παραμονή στο νοσοκομείο και αισθητή μείωση του οικονομικού κόστους. Στην Κύπρο, αντίθετα, αν και έχει ψηφιστεί νομοθεσία που προνοεί τη στελέχωση των μαιευτηρίων αποκλειστικά από μαίες τετραετούς φοίτησης και σε επαρκείς αναλογίες, η εφαρμογή της διαρκώς αναβάλλεται, αφού οι κλινικάρχες επικαλούνται την έλλειψη Κυπρίων μαιών προς εργοδότηση.

Προγραμματισμένες, πιο ακριβές, αλλά «επιλογή»

Σήμερα στον ιδιωτικό τομέα η καισαρική τομή κοστολογείται 4.000-6.000 ευρώ, αναλόγως της κλινικής, ενώ ο φυσιολογικός τοκετός είναι φθηνότερος κατά 800-1.000 ευρώ. Πέρα από το μεγαλύτερο κέρδος που μπορούν να προσφέρουν, δίνουν αναμφίβολα και τη δυνατότητα στους γιατρούς να προγραμματίσουν τις δραστηριότητές τους, αφού μπορούν από πριν να καθορίσουν την ημέρα και ώρα της γέννας αποφεύγοντας το απρόοπτο ενός πολύωρου τοκετού σε αργίες, Σαββατοκύριακα, νύχτες κ.τ.λ. Οι γυναικολόγοι ωστόσο απορρίπτουν κατηγορηματικά ότι τα υψηλά ποσοστά καισαρικών οφείλονται στους ίδιους. «Το μήνυμα που θέλουμε να δώσουμε είναι ότι ο ιατρικός κόσμος θεωρεί ότι ο πιο ασφαλής τρόπος τοκετού για μητέρα και παιδί είναι ο φυσιολογικός τοκετός. Με βάση τα στατιστικά δεδομένα που έχουμε πάρει από το Υπουργείο Υγείας φαίνεται ότι τα ποσοστά είναι υψηλά τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον κρατικό τομέα. Από την ίδια υπηρεσία φαίνεται ότι ένα ποσοστό 30-35% των καισαρικών γίνονται λόγω επιθυμίας των ίδιων των μητέρων, χωρίς να υπάρχει ειδικός ιατρικός λόγος. Πιστεύουμε ότι εκεί πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή μας, να ενημερώσουμε ακόμα καλύτερα τις μητέρες για τα πραγματικά πλεονεκτήματα που έχει τόσο για τη δική τους υγεία όσο και για την υγεία του παιδιού τους ο φυσιολογικός τοκετός ώστε να πετύχουμε το ποθητό αποτέλεσμα», δηλώνει στον «Π» ο πρόεδρος της Γυναικολογικής Εταιρείας Κύπρου δρ. Μάριος Λιασίδης. Στο ερώτημα τι κάνουν οι γιατροί για να μεταπείσουν τις γυναίκες που πηγαίνουν στο μαιευτήριο αποφασισμένες για καισαρική, ο δρ Λιασίδης αναφέρει ότι εδώ και χρόνια έχουν αναλωθεί σε μεγάλο αγώνα ενημέρωσης των μητέρων, τόσο με δική τους πρωτοβουλία όσο και με πρωτοβουλίες από άλλες επιστημονικές εταιρείες ή και άλλες ομάδες. Ερωτηθείς δε πώς ερμηνεύεται το γεγονός ότι ορισμένοι γυναικολόγοι έχουν έφεση στις καισαρικές, ο δρ. Λιασίδης ανέφερε πως είναι στο χέρι των γονιών να μην τους επιλέγουν. Σε ό,τι αφορά την ισχνή παρουσία μαιών τετραετούς φοίτησης στα νοσοκομεία, ο δρ Λιασίδης εκτιμά ότι δεν επηρεάζει, όπως φαίνεται από τις καισαρικές στα δημόσια νοσοκομεία (όπου οι μαίες είναι πολλές και τετραετούς φοίτησης), οι οποίες αυξήθηκαν τα τελευταία χρόνια. «Σίγουρα ο ρόλος των μαιών είναι πολύ σημαντικός στην ενημέρωση των μητέρων, διότι είναι αυτές που θα έρθουν σε πιο στενή επικοινωνία με τις έγκυες και μέσω των μαθημάτων ψυχοπροφυλακτικής. Ένας άλλος παράγοντας που συμβάλλει στην αύξηση των καισαρικών είναι η ολοένα αυξανόμενη υπογονιμότητα των ζευγαριών που τους οδηγεί στην ιατρικά υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και είναι γενικά παραδεκτό ότι τα ζευγάρια που συνέλαβαν με τέτοιες μεθόδους είναι πιο επιρρεπή σε τοκετό με καισαρική τομή τόσο για επιστημονικούς όσο και ιατρικούς λόγους», αναφέρει. Αν και θα πρέπει να επισημανθεί ότι σε αυτό αρκετοί ειδήμονες ψέγουν τους γυναικολόγους που εμφυτεύουν πολλά έμβρυα, οδηγώντας σε πολλές πολύδυμες κυήσεις που συνήθως φέρνουν πρόωρους τοκετούς – όπου επίσης έχουμε την ευρωπαϊκή πρωτιά. Τέλος, σε ό,τι αφορά στην εφαρμογή της νέας νομοθεσίας, ο δρ Λιασίδης αναφέρει ότι είναι το Υπουργείο Υγείας που ζητά αναβολές και η Βουλή «εν τη σοφία της την ανέβαλε φέτος μόνο για έξι μήνες γιατί υπήρχε τάχατες κατάλογος με 17 μαίες που έπρεπε να διορίσουμε. Ψάχνουμε τον κατάλογο στα Υπουργεία Υγείας και Εργασίας και είναι άφαντος».