Ελλάδα: Πανεπιστημιακό Άσυλο -160 χρόνια ιστορίας

Του Αλέξανδρου Ανδρέου

Mεγάλη συζήτηση έχει ξεκινήσει στην Ελλάδα μετά την απόφαση της κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας για κατάργηση του άσυλου στα πανεπιστήμια. Το τέλος του ασύλου στις ακαδημαϊκές σχολές ήταν μια εκ των βασικών προγραμματικών δεσμεύσεων του Κυριάκου Μητσοτάκη.  Η κυβέρνηση προσπαθεί να βάλει τέλος στην ανομία και παραβατικότητα που επικρατεί στους χώρους σπουδών . Από την άλλη ο ΣΥΡΙΖΑ κατηγορεί την κυβέρνηση ότι με αυτήν της την απόφαση ότι χτύπα τα δημόσια πανεπιστήμια και τους κοινωνικούς αγώνες . Η συζήτηση για το ελληνικό άσυλο κρατά κάτι περισσότερο από 160 χρόνια!

Τι προβλέπει το άσυλο

Ως θεσμός στοχεύει στην εξυπηρέτηση τριών συνταγματικών σκοπών: "της ακαδημαϊκής ελευθερίας", "της ελεύθερης επιστημονικής αναζήτησης" και "της ελεύθερης διακίνησης των ιδεών". Το πανεπιστημιακό άσυλο αναγνωρίζεται για την κατοχύρωση των ακαδημαϊκών ελευθεριών και για την προστασία του δικαιώματος στη γνώση, τη μάθηση και την εργασία όλων ανεξαιρέτως των μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας των ιδρυμάτων και των εργαζομένων σε αυτά, έναντι οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει. Καλύπτει όλους τους χώρους του ιδρύματος στους οποίους γίνεται εκπαίδευση και έρευνα.

Πρώτη φορά - Σκιαδικά

Πρώτη φορά ζήτημα πανεπιστημιακού ασύλου τέθηκε στις 11 Μαΐου 1859, κατά την παρθενική εμφάνιση του νεανικού κινήματος στην Ελλάδα, στα γεγονότα που έμειναν γνωστά ως «Σκιαδικά» . Εκατό περίπου μαθητές, καταδιωκόμενοι από την αστυνομία μετά από επεισόδια κατέφυγαν για προστασία στο μοναδικό τότε (κεντρικό σήμερα) κτίριο του Πανεπιστημίου, όπου στην συνεχεία η κυβέρνηση με εντολή περικύκλωσε τον χώρο με αστυνομία και στρατό και μετά την αποχώρηση των καταληψιών, εγκατέστησε εκεί στρατιωτική φρουρά. Η είσοδος του στρατού στο πανεπιστήμιο καταγγέλθηκε όμως στη Γερουσία ως καταπάτηση «του ασύλου των επιστημών».

Πανεπιστημιακό άσυλο στην χούντα

Τις επόµενες δεκαετίες παρατηρείται µια τυπική αναγνώριση του πανεπιστηµιακού ασύλου και το µόνο που αµφισβητούνταν µέχρι τη δικτατορία του 1967 είναι εάν και κατά πόσο το προαύλιο του εκπαιδευτικού ιδρύµατος αποτελεί ή όχι επέκταση του ασύλου. Στις 14 Φεβρουαρίου 1973 η αστυνοµία εισβάλλει στο Πολυτεχνείο διαλύοντας µε βίαιο τρόπο τη συγκέντρωση φοιτητών και συλλαµβάνει 11 σπουδαστές τους οποίους παραπέµπει σε δίκη. Η Σύγκλητος υποβάλει την παραίτησή της. Κατά τη διάρκεια της δεύτερης κατάληψης της Νοµικής Σχολής Αθηνών, στις 20 Μαρτίου 1973, η Σύγκλητος του πανεπιστηµίου δίνει αυτήν τη φορά τη συγκατάθεσή της για βίαιη εκκένωση του κατειληµµένου ιδρύµατος. Μέσα Νοεμβρίου 1973 καταλαµβάνεται το Πολυτεχνείο και µετά την κήρυξη στρατιωτικού νόµου, στις 17 του µηνός εισέρχεται άρµα µάχης στο προαύλιο του ΕΜΠ.  Η ιστορία αυτή είχε μείνει γνωστή ως η μεγαλύτερη πράξη αντίστασης στην διδακτορία 1967-1974.

Μεταπολίτευση

Μεταπολιτευτικά, στο πρώτο Σύνταγµα του 1975 γίνονται οι πρώτες προσπάθειες νοµοθετικής κατοχύρωσης του ασύλου. Η πρόταση της αντιπολίτευσης για ενσωμάτωση του στον υπέρτατο νόµο του κράτους απορρίπτεται από την κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραµανλή. Αναφέρεται ωστόσο ρητά στο κείµενο που επιψηφίστηκε ότι «η τέχνη και η επιστήµη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθεραι, η δε ανάπτυξις και προαγωγή αυτών, αποτελεί υποχρέωσιν του Κράτους. Η ανάληψη της εξουσίας από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου το 1981 θα σηµάνει και τη νοµοθετική κατοχύρωση του ασύλου µε τον νόµο 1268/1982. Στο άρθρο 2 αναφέρεται ότι η έννοια του ασύλου «καλύπτει όλους τους χώρους των ΑΕΙ και συνίσταται στην απαγόρευση της επέµβασης της δηµόσιας δύναµης στους χώρους αυτούς, χωρίς την πρόσκληση ή άδεια του αρµόδιου οργάνου των ΑΕΙ».

Με τον "νόμο Διαμαντοπούλου" διατυπώνεται πως "στις αξιόποινες πράξεις που τελούνται εντός των χώρων των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων εφαρμόζεται η κοινή νομοθεσία". Η διάταξη αυτή διατηρήθηκε και με τον νόμο του 2017. Πάντοτε όμως, ήταν στη διάθεση των πρυτανικών αρχών να καλέσουν ή όχι τις αστυνομικές δυνάμεις για αξιόποινα ή μη γεγονότα, είτε από μέλη της κοινότητας είτε όχι.

4 φορές που έγινε άρση του άσυλου

• Τον Νοέμβριο του '85 μετά τη δολοφονία του Μιχάλη Καλτεζά


• στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο άρθηκε δύο φορές, το 1991 και το 1995


• το 2002 στο Πανεπιστήμιο Κρήτης στο Ρέθυμνο