Στον «πάγο» ο Βίκτορ Όρμπαν στην ΕΕ

Για τους υπόλοιπους Ευρωπαίους η προεδρία Όρμπαν στην ΕΕ φαίνεται να τελειώνει, πριν καν αρχίσει. Πόση αυτονομία μπορεί να έχει ένας «εκ περιτροπής» πρόεδρος;«Ο Βίκτορ Όρμπαν επισκέπτεται τη Βουδαπέστη» θα μπορούσε να είναι το σύντομο ανέκδοτο των ημερών. Aπό τότε που ανέλαβε την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ για το δεύτερο εξάμηνο του 2024, ο Ούγγρος πρωθυπουργός επιδίδεται σε ένα «κρεσέντο» διεθνούς διπλωματίας, όντας διαρκώς εν πτήσει . Μπορεί να ενισχύει το προσωπικό του προφίλ, αλλά δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες των «27», τους οποίους υποτίθεται ότι εκπροσωπεί.

Πρώτα η «ειρηνευτική αποστολή» στη Ρωσία του Πούτιν, μετά η συνάντηση με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζιπίνγκ, λίγο αργότερα τα χαμόγελα με τον Ντόναλντ Τραμπ. Προφανής ο συμβολισμός της στήριξης από τον προεδρεύοντα- υποτίθεται- της ΕΕ προς τον υποψήφιο των Ρεπουμπλικανών και μάλιστα λίγο πριν το συνέδριο του Μιλγουόκι, όπου ο Τραμπ έλαβε και επισήμως το χρίσμα. Τα «παραστρατήματα» του Όρμπαν συζήτησαν τη Δευτέρα στις Βρυξέλλες και οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ. Χωρίς βέβαια να καταλήξουν σε κοινή γραμμή, καθώς η Σλοβακία στηρίζει ανοιχτά την Ουγγαρία, οι χώρες της Βαλτικής επιμένουν σε τιμωρητική στάση, η Γερμανία ρίχνει το «μπαλάκι» στον άτυπο Ευρωπαίο ΥΠ.ΕΞ. Ζοζέπ Μπορέλ και οι υπόλοιποι δεν επείγονται να ανοίξουν ένα νέο μέτωπο.

Ο θεσμός της εκ περιτροπής προεδρίας

«Μα δεν έχει δικαίωμα ο προεδρεύων να ορίζει τις προτεραιότητές του;» θα αναρωτηθούν κάποιοι. Δεν είναι τόσο απλό τo πράγμα. Κατ' αρχάς η εκ περιτροπής προεδρία δεν έχει τη βαρύτητα που είχε στο παρελθόν. Η αρχική πρόταση για το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα (το οποίο τελικά απορρίφθηκε), αλλά και για τη Συνθήκη της Λισαβόνας (η οποία τελικά εγκρίθηκε) ήταν να καταργηθεί ως περιττή, από τη στιγμή άλλωστε που καθιερώνεται ο θεσμός του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου.

Πολλοί είχαν αντιδράσει τότε, με αποτέλεσμα να προκύψει ένας συμβιβασμός. Η εκ περιτροπής προεδρία διατηρήθηκε, αλλά με την υποχρέωση να συντονίζεται τόσο με τον θεσμό του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, όσο και με την εκ περιτροπής προεδρία που προηγείται ή εκείνη που ακολουθεί. Επιπλέον, καταργήθηκε η σύνοδος κορυφής που γινόταν κατά παράδοση στη χώρα που ασκεί προεδρία (παράδειγμα η σύνοδος στην Αθήνα το 1983 ή στην Κέρκυρα το 1994) και όλες οι επίσημες σύνοδοι γίνονται πλέον στις Βρυξέλλες, αν και η χώρα που ασκεί την προεδρία μπορεί να διοργανώνει άτυπες συνόδους. Μπορεί επίσης να ανακινεί θέματα που την ενδιαφέρουν (για την Ελλάδα τα Δυτικά Βαλκάνια, για την Ισπανία οι σχέσεις με τη Λατινική Αμερική κλπ), αλλά πάντα σε συνεννόηση με τους ευρωπαϊκούς «μηχανισμούς».

Ο Όρμπαν μόνο τη συνεννόηση δεν επιδιώκει στις διπλωματικές πρωτοβουλίες του. Γι' αυτό φαίνεται ότι έχει συζητηθεί σοβαρά στις Βρυξέλλες η πρόταση να του αφαιρεθεί η προεδρία. Όμως, δεν είναι ξεκάθαρο το νομικό πλαίσιο – για να μην αναφερθούμε στο περίπλοκο πολιτικό παρασκήνιο.

Ο «Πράσινος» ευρωβουλευτής Ντάνιελ Φρόιντ δηλώνει σε γερμανικά ΜΜΕ ότι οι Συνθήκες επιτρέπουν μία «καθαίρεση» του προεδρεύοντος, εφόσον ληφθεί σχετική απόφαση από μία πλειοψηφία 20 κυβερνήσεων που εκπροσωπεί το 65% του συνολικού ευρωπαϊκού πληθυσμού. Αντιθέτως, ο απερχόμενος κεντροδεξιός ευρωβουλευτής Ότμαρ Κάρας δηλώνει στην αυστριακή τηλεόραση (ORF) ότι το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο έχει εξετάσει το σενάριο της καθαίρεσης, αλλά το θεωρεί «μη εφαρμόσιμο».

Λίγη υπομονή ακόμη…

Τι περιμένουν λοιπόν οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι; Πολύ απλά να έρθει ο Ιανουάριος και να περάσει η «σκυτάλη» της προεδρίας στη φιλο-ευρωπαϊκή, πλέον, Πολωνία του Ντόναλντ Τουσκ. Μέχρι τότε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα απέχει από άτυπες συνόδους σε ουγγρικό έδαφος και, όπως ακούγεται, τουλάχιστον πέντε κυβερνήσεις σκέπτονται σοβαρά να ακολουθήσουν το παράδειγμά της. Αλλά μέχρι εκεί.

Ίσως να οφείλεται σε μία αίσθηση ιστορικού χρέους η ιώβειος υπομονή που επιδεικνύουν οι περισσότεροι Ευρωπαίοι απέναντι στη Βουδαπέστη. Θυμούνται ότι το πρώτο ρήγμα στο «Σιδηρούν Παραπέτασμα» δεν ήταν η πτώση του Τείχους στο Βερολίνο, αλλά το ξήλωμα του φράχτη στα σύνορα Ουγγαρίας-Αυστρίας το 1989, με αποτέλεσμα να διαφύγουν στη Δύση δεκάδες χιλιάδες Ανατολικογερμανοί «τουρίστες». Ήδη από το 1987 η Ουγγαρία επέτρεπε στους πολίτες της να ταξιδεύουν στη Δύση, σε μία εποχή που οι περισσότερες σοσιαλιστικές χώρες απαγόρευαν κάθε συγχρωτισμό με τους «καπιταλιστές».