Γιατί έρχεται σκόνη από τη Σαχάρα στην Ευρώπη;

Οι θύελλες σκόνης είναι πιο σύνηθες φαινόμενο απ’ όσο νομίζουν οι περισσότεροι. Πώς δημιουργούνται, πώς κινούνται και κυρίως πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε από αυτές;Οι θύελλες σκόνης από τη Σαχάρα αποτελούν σύνηθες φαινόμενο στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και παρατηρούνται εδώ και χρόνια. Ωστόσο πώς σχηματίζονται, πώς κινούνται και γιατί μπορεί να είναι επικίνδυνες;

Πώς δημιουργείται μία θύελλα σκόνης στη Σαχάρα;

Οι θύελλες σκόνης δημιουργούνται όταν στην έρημο Σαχάρα φυσούν ισχυροί άνεμοι σε ξηρές καιρικές συνθήκες.

Η άμμος της ερήμου αποτελείται από πολλά διαφορετικά σωματίδια, όπως εξηγεί στην DW ο Κάρλος Πέρες Γκαρσία-Πάντο, ειδικός στη σκόνη και την άμμο των ερήμων. Ορισμένα σωματίδια είναι μεγάλα και βαριά – και αυτά είναι τα πρώτα σωματίδια που παρασύρονται από τους ισχυρούς ανέμους. Όμως αυτά δεν φτάνουν τελικά στην Ευρώπη.

Όταν τα μεγαλύτερα σωματίδια πέφτουν τελικά στο έδαφος προκαλούν τη διάσπαση άλλων, πολύ μικρών σωματιδίων σκόνης, συνεχίζει ο Γκαρσία-Πάντο. Τα μικρά αυτά σωματίδια, ακριβώς λόγω του μεγέθους τους και του πόσο ελαφριά είναι, ταξιδεύουν σε μεγάλες αποστάσεις με τους ανέμους.

Οι θύελλες σκόνης χρειάζονται ξηρές καιρικές συνθήκες για να δημιουργηθούν ειδάλλως τα σωματίδια κολλούν το ένα με το άλλο και ως εκ τούτου γίνονται πολύ βαριά – και άρα δεν μπορούν να μεταφερθούν μακριά.

Γιατί έρχεται σκόνη στην Ευρώπη;

Στη Σαχάρα δημιουργούνται συχνά θύελλες σκόνης. Για να φτάσουν όμως χιλιάδες χιλιόμετρα βορειότερα χρειάζονται ένα σύστημα καιρού με ισχυρούς ανέμους.

Στις περισσότερες περιπτώσεις ένα καιρικό σύστημα χαμηλής πίεσης μεταφέρει τη σκόνη από τη Σαχάρα πάνω από τη Μεσόγειο προς την Ευρώπη. Όπως λέει ο Γκαρσία-Πάντο, πρόκειται για ενεργητικά συστήματα, τα οποία χαρακτηρίζονται από αριστερόστροφους ισχυρούς ανέμους και εμφανίζονται κυρίως την άνοιξη.

Τέλος, δεδομένου ότι τα σωματίδια που φτάνουν στην Ευρώπη είναι πολύ μικρότερα από κόκκους άμμου, η ορθή ορολογία είναι «θύελλες σκόνης» και όχι «θύελλες άμμου».

Αποτελούν πρόβλημα οι θύελλες σκόνης;

«Το φαινόμενο αυτό παρατηρείται ανέκαθεν, η σκόνη εξάλλου υπάρχει σχεδόν απ’ όταν δημιουργήθηκε η Γη», προσθέτει ο Γκαρσία-Πάντο. «Δεν είναι κάτι καινούριο».

Ο ειδικός εξηγεί ακόμη πως το να αναλύει κανείς τέτοιες θύελλες σκόνης δεν αποσκοπεί στο να τρομάξει τον κόσμο. Αντιθέτως, στοχεύει στην κατανόηση του φαινομένου και στη διαπίστωση της σημασίας του για την κοινωνία και το κλίμα. Η σκόνη, όπως τονίζει ο ειδικός, δεν είναι πάντοτε βλαβερή: για παράδειγμα αποτελεί κατά κάποιον τρόπο θρεπτικό στοιχείο για τα δάση και τους ωκεανούς, δίνοντάς τους σίδηρο και φώσφορο.

Συγκριτικά με την προβιομηχανική εποχή η ποσότητα σκόνης στη Γη αυξάνεται, λέει ο Γκαρσία-Πάντο, κάτι που οφείλεται στην ανθρώπινη καλλιέργεια της γης, αλλά και στο μεταβαλλόμενο κλίμα.

Ας φανταστούμε ένα κομμάτι αποξηραμένου χώματος. Εάν για παράδειγμα κάποιος το πατήσει ή περάσει από πάνω του με το αυτοκίνητο, θα απελευθερωθούν άπειρα σωματίδια, τα οποία «μετακινούνται ευκολότερα από τους ανέμους». Με την κλιματική αλλαγή, όταν υπάρχουν συνθήκες ξηρασίας, οι πηγές νερού στεγνώνουν. Όταν για παράδειγμα έχει ξεραθεί μια λίμνη, συνεχίζει ο ειδικός, «τα ιζήματα που παραμένουν στη λίμνη είναι πολύ διαβρωμένα και μπορούν να φτάσουν πολύ εύκολα στην ατμόσφαιρα».

Οι επιστήμονες πάντως δεν είναι ακόμη βέβαιοι για το εάν η κλιματική αλλαγή θα αυξήσει ή θα μειώσει τους ανέμους στη Γη, επομένως είναι δύσκολο να προβλεφθεί το πόσες και τι έκτασης θύελλες σκόνης θα λαμβάνουν χώρα στο μέλλον.

Πώς να μείνετε ασφαλείς σε μία θύελλα σκόνης

Εάν βρεθείτε στη μέση μιας θύελλας σκόνης στην Ευρώπη, ο Γκαρσία-Πάντο επισημαίνει πως πρέπει να κάνετε ό,τι θα κάνατε και σε μία συνθήκη όπου η ποιότητα του αέρα θα ήταν πολύ κακή. Η σκόνη μπορεί να προκαλέσει αναπνευστικά προβλήματα, οπότε πρέπει να φορά κανείς μάσκα και να μην αθλείται σε εξωτερικούς χώρους – ιδίως εάν πάσχει ήδη από κάποια ασθένεια του αναπνευστικού.

Επιμέλεια: Γιώργος Πασσάς