Καινούργια ή μεταχειρισμένα παιχνίδια;

Τα Χριστούγεννα πλησιάζουν, τα παιδιά προσδοκούν δώρα. Και οι γονείς αναρωτιούνται; Τί είναι ασφαλέστερο; Καινούργια ή second hand; Και τα δύο μπορεί να περιέχουν χημικές ουσίες.Τα παιδικά παιχνίδια είναι ένα δημοφιλές εμπόρευμα στις υπαίθριες αγορές αλλά και στο διαδίκτυο. Ακόμη περισσότερο την περίοδο των Χριστουγέννων, όπου οι γονείς αναζητούν χρησιμοποιημένα παιχνίδια, κάτι που δεν είναι πάντα ενδεδειγμένο λόγω των βλαβερών χημικών ουσιών που μπορεί να έχουν. Αλλά ποιος διασφαλίζει ότι δεν μπορεί και ένα καινούργιο παιχνίδι να είναι εξίσου βλαβερό; Πρόσφατα Σουηδοί επιστήμονες δημοσίευσαν στο ειδικευμένο περιοδικό Journal of Hazardous Materials Advances έρευνα επί τη βάσει 157 χρησιμοποιημένων και νέων πλαστικών παιχνιδιών. Το 84% των χρησιμοποιημένων περιείχαν επιβλαβείς χημικές ουσίες, ανάμεσά τους φθαλικούς εστέρες και χλωριωμένες παραφίνες βραχείας αλυσίδας.

Προσοχή στα παλιά παιχνίδια

«Οι συγκεντρώσεις των τοξικών ουσιών ήταν σημαντικά υψηλότερες στα παλαιότερα είδη», εξήγησε η επικεφαλής της μελέτης Μπέθανι Κάρνεϊ Άλμροτ. «Για παράδειγμα, σε πολλές από τις παλιές μπάλες βρέθηκαν συγκεντρώσεις φθαλικών ενώσεων που αντιστοιχούσαν σε περισσότερο από το 40% του βάρους του παιχνιδιού, πράγμα που σημαίνει 400 φορές μεγαλύτερο από το νόμιμο όριο». Η χημικός Κέρστιν Έφερς, από το συμβουλευτικό κέντρο καταναλωτών του κρατιδίου της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, επισημαίνει ότι συνιστάται προσοχή ειδικά στα παλαιότερα παιχνίδια από μαλακό πλαστικό. "Δεν πρέπει να τα αγοράσετε μεταχειρισμένα για έναν απλό λόγο: η απαγόρευση στα παιχνίδια ορισμένων φθαλικών ενώσεων που βλάπτουν το ορμονικό σύστημα ενός οργανισμού τέθηκε σε ισχύ στην ΕΕ μόλις το 2005. Κάθε τόσο μας ρωτούν γονείς, εάν μπορούν να δώσουν παλιές κούκλες στα παιδιά τους. Όταν ρωτήσαμε τους κατασκευαστές, μάς επιβεβαίωσαν ότι είχαν χρησιμοποιήσει τότε πλαστικοποιητές - που τώρα απαγορεύονται - επειδή εξακολουθούσε να επιτρέπεται και δεν υπήρχε γνώση για τον κίνδυνο".

Κίνδυνοι όμως υπάρχουν και στα παλαιότερα σκληρά πλαστικά παιγνίδια, όπως τα Lego. Μελέτη από Βρετανούς ερευνητές, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Environmental Science and Technology το 2018, έδειξε ότι συγκεκριμένα τα κίτρινα και κόκκινα τουβλάκια, τα οποία κατασκευάστηκαν μεταξύ 1960 και 1981 περιέχουν κάδμιο που είναι πολύ πάνω από τις τρέχουσες οριακές τιμές της ΕΕ. Αντίθετα τα χρησιμοποιημένα παιχνίδια από μασίφ ξύλο, που δεν υπέστησαν επεξεργασία, μπορούν να δίδονται στα παιδιά, γιατί είναι εντελώς ακίνδυνα, όπως επισημαίνει η Κέρστιν Έφερς, αρκεί να είναι μηχανικά άθικτα και να μην έχουν χαλαρώσει μικρά κομμάτια τους. "Αλλά δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας για τυχόν παθογόνους οργανισμούς, γιατί τα παλιά παιχνίδια μπορούν να καθαριστούν και να πλυθούν, όσα είναι από ύφασμα. Και τα νέας κατασκευής παιγνίδια; Επειδή είναι καινούργια δεν σημαίνει ότι είναι υπεράνω πάσης υποψίας. Στη σουηδική μελέτη σχεδόν το 30% των νεότερων παιχνιδιών υπερέβαιναν τις οριακές τιμές της Οδηγίας της ΕΕ για την Ασφάλεια Παιχνιδιών. Και για πολλές ουσίες που είναι νέες ή προστίθενται ως υποκατάστατα, απλώς δεν είναι ακόμη σαφές εάν και πόσο επικίνδυνες μπορεί να είναι.

Καλύτερα εμπειρίες ως δώρα

„Σε κάθε περίπτωση είναι σημαντικό να εξετάζετε καινούργια και μεταχειρισμένα με όλες σας τις αισθήσεις" προειδοποιεί η Έφερς. "Αυτό σημαίνει έλεγχος με τα χέρια για αιχμηρές άκρες ή κομμάτια που θα μπορούσαν να χαλαρώσουν και να τα καταπιεί το παιδί. Προσοχή επίσης πρέπει να δοθεί στις αισθητές ή δυσάρεστες οσμές. Επιπλέον, υπάρχουν ελαττώματα που δεν αποτελούν απαραίτητα κίνδυνο για την ασφάλεια, αλλά δείχνουν ότι δεν έχει γίνει ποιοτικός έλεγχος», συνεχίζει η χημικός. Υπάρχουν παιχνίδια που είναι κακοκατασκευασμένα. Σε αυτήν την περίπτωση είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς ότι οι κατασκευαστές έκαναν ποιοτικό έλεγχο. Τέτοια παιχνίδια πωλούνται μέσω του διαδικτύου από πωλητές εκτός ΕΕ και καλό είναι να μην αγοράζονται. Προσοχή πρέπει να δίνεται και σε παιχνίδια, στα οποία αναφέρεται μόνο ένας εισαγωγέας στη διεύθυνση". Μια εναλλακτική παρουσίασαν μικρότεροι κατασκευαστές και κοινωνικά εργαστήρια, μερικά από τα οποία κατασκευάζουν παιχνίδια εν μέρει στη Γερμανία και αποκάλυψαν με διαφάνεια με τι υλικά φτιάχνουν κούκλες, αρκούδες και λούτρινα ζωάκια. Επιπλέον, βοήθεια στη λήψη αποφάσεων προσφέρουν διάφορες σφραγίδες ασφαλείας, οι οποίες είναι μόνο λίγες στον τομέα των παιχνιδιών. Μία εξ αυτών είναι το σήμα GS, «Safety Tested», για «δοκιμασμένη ασφάλεια», το οποίο εγγυάται, με αναφορά ειδικού αριθμού και ινστιτούτου ελέγχων, τη συμμόρφωση στις νομοθετικές απαιτήσεις σχετικά με την ασφάλεια και τις επιβλαβείς ουσίες. "Στην περίπτωση των υφασμάτινων παιχνιδιών, οι καταναλωτές μπορούν επίσης να αναζητήσουν καλές ετικέτες κλωστοϋφαντουργίας, όπως το GOTS (Global Organic Textile Standard)", επισημαίνει η Κέρστιν Έφερς. Το σήμα CE, από την άλλη πλευρά, δεν έχει καμιά σχέση με την ασφάλεια ενός παιχνιδιού. "Είναι απλώς μια αυτοδέσμευση του κατασκευαστή ότι συμμορφώνεται με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, αλλά δεν χρειάζεται να το αποδείξει μέσω ανεξάρτητων τεστ από τρίτους".

Πιο σημαντικό από όλα είναι η ημερομηνία πιστοποίησης. Ορισμένοι πλαστικοποιητές φθαλικού άλατος περιορίστηκαν στα παιχνίδια στην ΕΕ μόνο μετά το 2005. Από τον Μάιο του 2021 ισχύουν επίσης αυστηρότερα όρια για την απελευθέρωση αλουμινίου και φορμαλδεΰδης, και από φέτος τον Δεκέμβριο για την απελευθέρωση της καρκινογόνου χρωστικής ουσίας ανιλίνη. Αλλά τελικά το δίλημμα παραμένει, παραδέχεται η Έφερς. «Από τη μια πλευρά, συνιστούμε να χρησιμοποιείτε τα αντικείμενα για μεγάλο χρονικό διάστημα για να εξοικονομήσετε πόρους και να μην παράγετε τόσο πολλά σκουπίδια, και από την άλλη πλευρά, αυτό μπορεί να είναι δύσκολο, ειδικά με τα παιχνίδια». Εκείνο που συμβουλεύει είναι αντί για δώρα οι γονείς να προσφέρουν στα παιδιά τους εμπειρίες, όπως ένα απόγευμα χειροτεχνίας ή μια επίσκεψη σε αγρόκτημα με πόνυ. "Τις περισσότερες φορές τα παιδιά έχουν ήδη αρκετά παιχνίδια, οπότε πολλοί γονείς πιθανότατα θα ήταν ευγνώμονες, αν οι συγγενείς δεν φορτώσουν κι άλλο τα βουνά από δώρα κάτω από το χριστουγεννιάτικο δέντρο. Ειδικά επειδή τέτοιες ζώσες εμπειρίες παραμένουν στη μνήμη των παιδιών για πολύ περισσότερο διάστημα από ό,τι το χιλιοστό παιχνίδι».

Ειρήνη Αναστασοπούλου/DPA