Ισπανία: «Φίμωτρο» στην ελευθεροτυπία

Παρά τις προεκλογικές της δεσμεύσεις, η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Ισπανίας δεν καταργεί τον «νόμο-φίμωτρο» για τους δημοσιογράφους. Γνωστός φωτο-ρεπόρτερ δηλώνει ότι αρνείται να συμμορφωθεί.Γκραν Κανάρια, Δεκέμβριος του 2020: Δημοσιογράφοι και φωτο-ρεπόρτερ απαθανατίζουν τη συμπλοκή αστυνομικών με έναν γκριζομάλλη άνδρα που φοράει αντιανεμικό μπουφάν και κρατάει στα χέρια του μία φωτογραφική μηχανή. Πρόκειται για τον Χαβιέ Μπαουλούθ, τον πρώτο Ισπανό που έχει τιμηθεί με το φημισμένο δημοσιογραφικό βραβείο «Πούλιτζερ». Στο βίντεο ο Μπαουλούθ συνομιλεί σε έντονο ύφος με αστυνομικούς. Ένας από αυτούς τον πιάνει από το μπράτσο, για να τον απομακρύνει. Στο βάθος διακρίνεται ένα πλοίο που διεξάγει αποστολές για τη διάσωση μεταναστών στη Μεσόγειο. Ο Ισπανός φωτο-ρεπόρτερ λέει ότι θέλει να βγάλει φωτογραφίες από τους πρόσφυγες που καταφθάνουν στο νησί. Δηλαδή θέλει απλώς να κάνει τη δουλειά του.

«Θέλω να δείξω στον κόσμο τι συμβαίνει. Αν δεν κάνω λάθος αυτή είναι η αποστολή μας σε αυτή την κοινωνία», λέει χαρακτηριστικά. Όμως στην Ισπανία ισχύει ακόμη ο διαμφισβητούμενος «νόμος για την ασφάλεια των πολιτών», ο αποκαλούμενος και «νόμος-φίμωτρο», ο οποίος, μεταξύ άλλων, απαγορεύει να δημοσιεύονται στο διαδίκτυο φωτογραφίες αστυνομικών εν δράσει. Ενάμιση χρόνο μετά τη συμπλοκή στην Γκραν Κανάρια ο Μπαουλούθ ενημερώνεται ότι του έχει επιβληθεί πρόστιμο ύψους σχεδόν 1.000 ευρώ για παράβαση του «νόμου περί ασφάλειας των πολιτών». «Είναι σαν να σου κόβουν πρόστιμο για παράνομη στάθμευση», λέει. «Μόνο που εγώ δεν είμαι αυτοκίνητο, δεν είμαι μηχανή, είμαι πολίτης μίας δημοκρατικής χώρας και διεκδικώ τα δικαιώματά μου».

Προεκλογικές υποσχέσεις που δεν τηρήθηκαν

Τον «νόμο περί ασφάλειας των πολιτών» είχε καθιερώσει η συντηρητική κυβέρνηση του Μαριάνο Ραχόι, αντιδρώντας στις μαζικές διαδηλώσεις κατά της λιτότητας και της διαφθοράς στην Ισπανία. Ο τότε υπουργός Εσωτερικών Χορχέ Φερνάντες Ντίας υποστήριζε ότι η νομοθεσία αυτή «εγγυάται την ελευθερία και την κοινωνική ειρήνη». Ο σημερινός πρωθυπουργός της Ισπανίας, ο σοσιαλιστής Πέδρο Σάντσεθ, είχε υποσχεθεί να καταργήσει τον νόμο-φίμωτρο. Σε προεκλογικές συγκεντρώσεις του δεν κουραζόταν να επαναλαμβάνει ότι ο νόμος πρέπει να καταργηθεί ή τουλάχιστον να τροποποιηθεί σημαντικά. Ωστόσο, μέχρι στιγμής δεν έχει υλοποιήσει την υπόσχεσή του. Η κυβέρνησή Σάντσεθ δεν διαθέτει την απαραίτητη πλειοψηφία στο Κοινοβούλιο, ενώ σχετικές συνομιλίες με το συντηρητικό κόμμα της αντιπολίτευσης πέφτουν στο κενό. Πρόσφατα κατέβηκαν στους δρόμους και οι αστυνομικοί, διαδηλώνοντας την αντίθεσή τους στην κατάργηση του νόμου.

Η δημοσιογραφική αποστολή του Χαβιέ Μπαουλούθ στην Γκραν Κανάρια είχε γίνει σε μία κρίσιμη συγκυρία στα τέλη του 2020, καθώς λίγο πριν οι ισπανικές αρχές είχαν διαλύσει προσφυγικό καταυλισμό στο νησί, στον οποίο χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες διέμεναν σε άθλιες συνθήκες. «Μέχρι και 2.600 άνθρωποι συνωστίζονταν σε 3.000 τ.μ.» λέει ο Ισπανός φωτο-ρεπόρτερ. «Αναγκάζονταν να κοιμηθούν στο πάτωμα, χωρίς ντους, με ελάχιστο νερό...». Ο Μπαουλούθ θεωρεί χρέος του να ενημερώσει την κοινή γνώμη για όλα αυτά. Αλλά ο νόμος-φίμωτρο δεν του δίνει καν τη δυνατότητα να ενημερωθεί για το υποτιθέμενο παράπτωμά του και το αναμενόμενο πρόστιμο. Επιπλέον, φαίνεται να αγνοείται το τεκμήριο της αθωότητας, καθώς ο νόμος θεωρεί αληθείς τους ισχυρισμούς της αστυνομίας και αντιστρέφει το βάρος της απόδειξης, ζητώντας από τον δημοσιογράφο να αποδείξει ότι είναι αθώος.

Δεκάδες χιλιάδες πρόστιμα

Με τον νόμο-φίμωτρο έχουν επιβληθεί πρόστιμα σε χιλιάδες δημοσιογράφους, αλλά και σχολιαστές σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εάν κάποιος δημοσιεύσει, για παράδειγμα, μία φωτογραφία περιπολικού που έχει σταθμεύσει σε θέση αναπήρου, εγκαλείται για παραβίαση του «νόμου περί ασφάλειας των πολιτών». Τελικά ο Χαβιέ Μπαουλούθ αποφάσισε να ακολουθήσει τον δρόμο της πολιτικής ανυπακοής. Λέει ότι δεν θα πληρώσει το πρόστιμο. Στις συνεντεύξεις του θυμίζει τις προεκλογικές υποσχέσεις του πρωθυπουργού Σάντσεθ. «Διεκδικώ τα δικαιώματά μου και θα αγνοήσω τον νόμο, γιατί πολύ απλά δεν έχω καμία άλλη δυνατότητα» λέει ο Ισπανός φωτο-ρεπόρτερ. «Το μόνο που μπορούν να κάνουν είναι να δεσμεύσουν τον τραπεζικό λογαριασμό μου και να πάρουν από εκεί τα χρήματα, εάν βρουν χρήματα. Γιατί, όπως ολοι γνωρίζουμε, ως freelancer δημοσιογράφος κανείς δεν γίνεται πλούσιος...»

Φράνκα Βελτς (ARD)

Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου