Δράσεις για αντιμετώπιση της λειψυδρίας - Το πλάνο του Υπουργείου Γεωργίας

Με την πληρότητα των φραγμάτων να είναι μόλις στο 26% και το αντίστοιχο περσινό ποσοστό να ήταν στο 45%, αποτυπώνεται πλήρως το μέγεθος του προβλήματος της λειψυδρίας στην Κύπρο και της παρατεταμένης ανομβρίας. Όλα ενώ το φθινόπωρο του 2024 και ο φετινός χειμώνας έδωσαν κάποιες ανάσες στο υδατικό, που μοιάζουν ωστόσο με σταγόνα στον ωκεανό.

Το Υπουργείο Γεωργίας, Αγροτικής Ανάπτυξης και Περιβάλλοντος έχει επεξεργαστεί και υλοποιεί πλάνο για αντιμετώπιση του σοβαρού προβλήματος της λειψυδρίας, η οποία αποδίδεται κυρίως σε δύο λόγους. Πρώτο στην κλιματική αλλαγή και δεύτερο στην παλαιότητα των υδραυλικών υποδομών στην Κύπρο. Προς αυτή την κατεύθυνση έχει ετοιμαστεί ολοκληρωμένο πρόγραμμα δράσης που στοχεύει στην εξασφάλιση της επαρκούς και ποιοτικής υδροδότησης όλων των περιοχών.

Οι κύριες δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνουν την αναβάθμιση των υποδομών ύδατος, την εξοικονόμηση νερού και την αξιοποίηση εναλλακτικών πηγών. Με αυτόν τον τρόπο, επιδιώκεται η αύξηση της ανθεκτικότητας της Κύπρου στην κλιματική αλλαγή και η βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων.

Για την επίτευξη των παραπάνω στόχων, το πρόγραμμα περιλαμβάνει ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσεων που εκτείνεται σε βραχυπρόθεσμο, μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Άμεσες δράσεις

Οι άμεσες δράσεις επικεντρώνονται σε λύσεις που μπορούν να εφαρμοστούν και να δώσουν αποτελέσματα γρήγορα. Περιλαμβάνουν:

• Εγκατάσταση τεσσάρων κινητών μονάδων αφαλάτωσης στις περιοχές Γαρύλλη, Μονή, Πέγεια και το Λιμάνι Λεμεσού, με συνολική δυναμικότητα 30.000 κυβικών μέτρων ημερησίως και δυνατότητα επέκτασης στις 40.000. Οι μονάδες αυτές αναμένεται να λειτουργήσουν σταδιακά με αρχή τον Οκτώβριο του 2025, επιλύοντας σημαντικά προβλήματα υδροδότησης σε περιοχές της Λεμεσού και της Πάφου και, παράλληλα, εξοικονομώντας μεγάλες ποσότητες νερού από τα φράγματα που θα μπορούν να διατεθούν για άρδευση.

• Δράσεις ενίσχυσης ή αποκατάστασης της υδροδότησης σε κοινότητες, οι οποίες υδρεύονται αποκλειστικά από γεωτρήσεις που έχουν στερέψει λόγω της ξηρασίας ή που έχουν υποβαθμιστεί ποιοτικά. Ήδη, αρκετές τέτοιες δράσεις έχουν ολοκληρωθεί, εξασφαλίζοντας σταθερή ύδρευση σε πολλές ορεινές κυρίως κοινότητες το προηγούμενο καλοκαίρι, ενώ οι υπόλοιπες αναμένεται να ολοκληρωθούν πριν από το επόμενο καλοκαίρι, προλαμβάνοντας τα όποια προβλήματα.

• Αξιοποίηση γεωτρήσεων για άρδευση. Αξιοποιούνται τέσσερις γεωτρήσεις στην επαρχία Λάρνακας για ενίσχυση της άρδευσης, ενώ αναζητούνται και νέες κατάλληλες γεωτρήσεις.

• Προσωρινή αύξηση της παραγωγής στη Μονάδα Αφαλάτωσης Δεκέλειας κατά 7.000 κυβικά μέτρα την ημέρα. Η αύξηση αυτή, που συντελέστηκε με τη συνεργασία του Αναδόχου και του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων (ΤΑΥ), χωρίς πρόσθετη υποδομή, προσέφερε μεγάλες πρόσθετες και αναγκαίες ποσότητες νερού από τον περασμένο Ιούλιο μέχρι πρόσφατα και αναμένεται να επαναληφθεί το 2025.

• Εκστρατεία ενημέρωσης του κοινού για την ανάγκη μείωση της σπατάλης νερού με τηλεοπτικά σποτ, επισκέψεις σε σχολεία, εκπαιδευτικές ημερίδες και άλλες δράσεις.

• Επιχειρείται η μείωση των απωλειών του δικτύου με στοχευμένες δράσεις σε συνεργασία με τους Επαρχιακούς Οργανισμούς Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ). Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά.

• Αύξηση του προϋπολογισμού του Σχεδίου Ενισχύσεων Ήσσονος Σημασίας σε αρδευτικά τμήματα, από €200.000 σε €400.000 ανά έτος, με στόχο την επισκευή και βελτίωση των υποδομών και την αντιμετώπιση προβλημάτων που επιφέρουν σημαντικές απώλειες νερού.

Υδατική ασφάλεια

Το πρόγραμμα δράσης έχει ως κεντρική επιδίωξη την ενίσχυση της υδατικής ασφάλειας και την καλύτερη διαχείριση των υδάτινων πόρων. Οι βασικοί στόχοι είναι:

• Η επιτάχυνση της πλήρους κάλυψης των υδρευτικών αναγκών από τα Κυβερνητικά Συστήματα Υδατοπρομήθειας.

• Η αύξηση της ασφάλειας παροχής και της αξιοπιστίας όλων των υποδομών του νερού.

• Η ενίσχυση της επισιτιστικής ασφάλειας, με διασφάλιση, κατά το μέγιστο δυνατό, επαρκούς νερού για τη γεωργία.

• Η ενδυνάμωση της διακυβέρνησης στον τομέα διαχείρισης υδάτων και λυμάτων.

• Η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις μονάδες αφαλάτωσης.

Το Πρόγραμμα περιλαμβάνει συνολικά 28 δράσεις που οδηγούν σε:

• Αύξηση της παροχής πόσιμου νερού που οδηγεί σε μικρότερη εξάρτηση από τις καιρικές συνθήκες.

• Αύξηση της παροχής νερού άρδευσης που περιορίζει τις συνέπειες της ανομβρίας στους αγρότες και τις καλλιέργειες.

• Εξασφαλίζουν σε μεγάλο βαθμό την ασφάλεια της ύδρευσης πόλεων και χωριών χωρίς περικοπές.

• Ευαισθητοποίηση των πολιτών και συμμετοχή τους στην προσπάθεια περιορισμού της σπατάλης και της καλλιέργειας υδατικής συνείδησης.

● Μείωση των απωλειών και της σπατάλης νερού, και αύξηση της αποτελεσματικότητας χρήσης των υδάτινων πόρων.

• Αύξηση της επαναχρησιμοποίησης ανακτημένου νερού που αποτελεί σταθερή και πρώτης ποιότητας πηγή για άρδευση.

• Μακροχρόνιο Προγραμματισμό με στόχο τη συνολική επίλυση του υδατικού προβλήματος.

• Σωστότερη και δικαιότερη τιμολόγηση του νερού για όλους.

• Αύξηση της ασφάλειας και της αξιοπιστίας των συστημάτων ύδρευσης και άρδευσης.

• Βελτίωση της ποσότητας και ποιότητας των υπόγειων υδάτων.

• Βελτίωση του ελέγχου, της παρακολούθησης και της ορθής διαχείρισης των υδάτινων πόρων.

Έργα που έγιναν

Από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, η Πολιτεία έχει επενδύσει σημαντικά στον υδατικό τομέα, με έμφαση στην αποθήκευση, την επεξεργασία και τη διάθεση του νερού.

• Φράγματα: Έχουν κατασκευαστεί 108 φράγματα στη χώρα μας, εκ των οποίων τα 56 είναι μεγάλα, με βάση τα διεθνή πρότυπα, αριθμός που φέρνει την Κύπρο στην πρώτη θέση πανευρωπαϊκά σε αναλογία προς τον πληθυσμό της, ενώ δύο ακόμη φράγματα, Αρχαγγέλου και Καμίτση, βρίσκονται υπό κατασκευή. Η συνολική αποθηκευτική τους χωρητικότητα είναι περίπου 330 εκατομμύρια κυβικά μέτρα.

• Διυλιστήρια νερού: Υπάρχουν πέντε μονάδες διύλισης με ημερήσια δυναμικότητα 215.000 κυβικά μέτρα, όπου το φρέσκο νερό από τα φράγματα καθαρίζεται και μετατρέπεται σε πόσιμο.

• Μονάδες αφαλάτωσης: Έχουμε κατασκευάσει πέντε μονάδες αφαλάτωσης σε Δεκέλεια, Λάρνακα, Βασιλικό, Επισκοπή Λεμεσού και Πάφο, που παράγουν 235.000 κυβικά μέτρα πόσιμου νερού την ημέρα.

• Σταθμοί επεξεργασίας λυμάτων: Λειτουργούν εννέα κύριοι σταθμοί επεξεργασίας λυμάτων σε Βαθειά Γωνιά, Ανθούπολη, Λάρνακα, Μονή, Δυτική Λεμεσό, Αγία Νάπα, Παραλίμνι, Πάφο και Άχνα, που επεξεργάζονται αστικά λύματα και τα μετατρέπουν σε νερό πλούσιο σε θρεπτικά συστατικά για αρδευτική χρήση.

• Μεγάλα δίκτυα και συστήματα μεταφοράς και διανομής του νερού που περιλαμβάνουν εκατοντάδες γεωτρήσεις, αντλιοστάσια, δεξαμενές και χιλιάδες χιλιόμετρα αγωγών.