Αντισυνταγματικοί οι νόμοι για την ίδρυση και λειτουργία των υφυπουργείων

Η Βουλή έχει στην κατοχή της εδώ και έξι μήνες περίπου πολυσέλιδη γνωμάτευση από τον έγκριτο νομικό Πόλυ Πολυβίου στην οποίαν καταλήγει ότι η ίδρυση και λειτουργία υφυπουργείων έγινε κατά παράβαση του Συντάγματος της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», τη γνωμάτευση ζήτησε η ίδια η Βουλή και δεν έχει δοθεί σε όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα. Κληθείς χθες από τον «Π», ο κ. Πολυβίου επιβεβαίωσε ότι το γραφείο του έδωσε σχετική γνωμάτευση στη Βουλή αλλά δεν θέλησε να αναφερθεί στο περιεχόμενό της και μας παρέπεμψε στη Βουλή.

Σύμφωνα με πληροφορίες του «Π», η γνωμάτευση Πολυβίου αναφέρεται εκτενώς και στην ίδρυση υφυπουργείων στην Ελλάδα, επισημαίνοντας ότι στην προκειμένη περίπτωση τα υφυπουργεία που ιδρύθηκαν υπάγονται στα υπουργεία και οι υφυπουργοί δεν έχουν τις ίδιες εξουσίες, δικαιώματα και υποχρεώσεις με τους υπουργούς αλλά είναι υπό των υπουργών. Στην Κύπρο έγινε ακριβώς το αντίθετο. Επί διακυβέρνησης Νίκου Αναστασιάδη και συγκεκριμένα από το 2018 και εντεύθεν, ιδρύθηκαν πέντε υφυπουργεία τα οποία ενεργούν ως να είναι υπουργεία, δηλαδή, έχουν εξισωθεί πλήρως με τα υπουργεία. Πρόκειται για τα υφυπουργεία Έρευνας, Κοινωνικής Πρόνοιας, Ναυτιλίας, Πολιτισμού και Τουρισμού. Τα εν λόγω υφυπουργεία είναι εντελώς ανεξάρτητα, υπάγονται απευθείας στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, έχουν δική τους διοικητική δομή ενώ οι υφυπουργοί απολαμβάνουν τον ίδιο μισθό και ωφελήματα με τους υπουργούς. Η κυβέρνηση Χριστοδουλίδη, βασιζόμενη σε μια γνωμάτευση της Νομικής Υπηρεσίας, που δόθηκε στους τέως κυβερνώντες αλλά δεν την είδε κανείς, προχώρησε στην ίδρυση ενός νέου υφυπουργείου, του έκτου στη σειρά, το Υφυπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου. Σύντομα αναμένεται να διοριστεί από τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη και το πρόσωπο που θα αναλάβει επικεφαλής του νεοσύστατου υφυπουργείου.

Δεν προβλέπονται υφυπουργεία

Την άποψη ότι η ίδρυση υφυπουργείων είναι αντισυνταγματική εξέφρασαν πρόσφατα, με δηλώσεις τους στον «Π», και άλλοι έγκριτοι νομικοί όπως είναι ο βουλευτής του ΑΚΕΛ Άριστος Δαμιανού, ο Αχιλλέας Αιμιλιανίδης και ο Κρις Τριανταφυλλίδης. Σύμφωνα με τον τελευταίο, το Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας ορίζει κατά τρόπο περιοριστικό τον αριθμό των υπουργείων που δύνανται να υφίστανται και κατανέμονται με τρόπο ρητό μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Πουθενά δεν προνοείται η δημιουργία υφυπουργείων. Τις θέσεις των Τουρκοκυπρίων υπουργών, βάσει του Δίκαιου της Ανάγκης, τις κατέλαβαν Ελληνοκύπριοι μετά την αποχώρηση των Τουρκοκυπρίων, το 1963. Οι αυξημένες ανάγκες που προέκυψαν και προκύπτουν μέχρι και σήμερα μπορούν να καλυφθούν διά της δημιουργίας τμημάτων/υπηρεσιών εις τα υφιστάμενα και συνταγματικά προνοούμενα υπουργεία, με επικεφαλής που μπορεί να φέρουν οιανδήποτε ονομασία, ακόμη και αυτήν του υφυπουργού, με τη σημαντική διαφορά, όμως, ότι θα είναι δημόσιοι υπάλληλοι, θα διορίζονται από την επιτροπή Δημόσιας Υπηρεσίας, θα υπόκειται σε προσφυγή στο Διοικητικό Δικαστήριο η απόφαση διορισμού τους κ.λπ. Δεν πρέπει να είναι πολιτικός διορισμός, εξήγησε ο κ. Τριανταφυλλίδης. Χαρακτηρίζοντας, παράλληλα, παράνομο και τον διορισμό υφυπουργών από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας δεδομένου ότι στο Σύνταγμα οι εξουσίες του Προέδρου και του Τουρκοκύπριου Αντιπροέδρου αναφέρονται περιοριστικά (χρησιμοποιείται αυτή η λέξη) και στις εξουσίες αυτές δεν αναφέρεται αυτή του διορισμού υφυπουργών και φυσιολογικά, αφού το Σύνταγμα δεν προνοεί τη δημιουργία υφυπουργείων.

Στο Συνταγματικό Δικαστήριο

Το θέμα θα ξεκαθαρίσει οριστικά και αμετάκλητα στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο στο οποίο, όπως ανακοίνωσε ο τέως πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου Χρίστος Κληρίδης, θα προσφύγει για λογαριασμό πελάτη του υποστηρίζοντας ότι με την ίδρυση υφυπουργείων παραβιάστηκε το Σύνταγμα. Σε περίπτωση επιτυχίας, θα ανοίξει ο ασκός του Αιόλου καθώς θα πρέπει να ακυρωθούν όλες οι αποφάσεις που λήφθηκαν από τα υφυπουργεία από το 2018 και εντεύθεν.

Δυο νομοσχέδια για νομιμοποίηση των υφυπουργών στο Υπουργικό

Οι υφυπουργοί δεν είναι μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου και δεν δικαιούνται να συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων. Γι’ αυτό και στα πρακτικά αναγράφεται ότι οι υφυπουργοί και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος αποχωρούν.

Τον Σεπτέμβριο του 2021, η κυβέρνηση Αναστασιάδη κατέθεσε στη Βουλή για ψήφιση δυο νομοσχέδια για τροποποίηση του Συντάγματος με στόχο, αφενός, να νομιμοποιηθεί η συμμετοχή των υφυπουργών, του κυβερνητικού εκπροσώπου και του αναπληρωτή κυβερνητικού εκπροσώπου στις συνεδρίες του Υπουργικού Συμβουλίου και, αφετέρου, να δοθεί το δικαίωμα και σε άλλους κρατικούς αξιωματούχους να συμμετέχουν στις συνεδρίες του Υπουργικού Συμβουλίου χωρίς, όμως, να έχουν δικαίωμα ψήφου.

Τα επίμαχα νομοσχέδια εγκρίθηκαν από το Υπουργικό Συμβούλιο στις 07/07/2021 και κατατέθηκαν στη Βουλή για ψήφιση στις 16/09/2021. Συζητήθηκαν για πρώτη φορά τον περασμένο Οκτώβριο και εκκρεμούν ενώπιον της Επιτροπής Νομικών της Βουλής.

Στην εισηγητική έκθεση που συνοδεύει τα δυο νομοσχέδια, το Υπουργείο Οικονομικών επιχειρηματολογεί υπέρ της ψήφισής τους, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για μια αναγκαιότητα. Συγκεκριμένα, αναφέρονται τα εξής: «Με βάση τα σύγχρονα δεδομένα και το σύγχρονο μοντέλο διακυβέρνησης, κρίνεται αναγκαίο όπως στις συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου, οι οποίες συγκαλούνται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, συμμετέχουν και άλλα πρόσωπα πέραν των μελών του Υπουργικού Συμβουλίου. Η αναγκαιότητα αυτή προκύπτει και από τη δημιουργία και λειτουργία υφυπουργείων και συνάδει πλήρως με τις σύγχρονες επιταγές της χρηστής διοίκησης».

Τα επίμαχα νομοσχέδια τιτλοφορούνται με τους εξής τίτλους: «Ο περί της Δέκατης Έκτης Τροποποίησης του Συντάγματος Νόμος του 2021» και «Ο περί Συμμετοχής Ορισμένων Αξιωματούχων στις Συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου Νόμος του 2021» και προτείνουν τη συμμετοχή στις συνεδριάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου των ακόλουθων αξιωματούχων χωρίς, όμως, δικαίωμα ψήφου:

• Κυβερνητικός εκπρόσωπος.
• Αναπληρωτής ευβερνητικός εκπρόσωπος.
• Υφυπουργός παρά τω Προέδρω.
• Οποιοσδήποτε άλλος υφυπουργός παρά τω Προέδρω, ο οποίος προΐσταται υφυπουργείου το οποίο ιδρύεται διά νόμου.
• Οποιοιδήποτε άλλοι αξιωματούχοι.